АХШгар Тутулуга суох буолуу күнэ.
1920 сыллаахха Степан Васильев Дьокуускай куорат ыччатын бастакы уопсай мунньаҕын тэрийэн ыыппыта. Саха сиригэр ыччат хомуньуустуу сойууһа — хомсомуол — тэриллэн барбыта.
1931 сыллаахха саха дьоно Семен Старостин — Одьоо Ыстаарыһын (Амма), Михаил Корнилов — Мээнчэ уола (Өлүөхүмэ) уонна Егор Старостин — Тоҕурууса (Илин Хаҥалас) Соловки концлааҕыртан күрээн Финляндия сирин булаллар. Финляндияҕа олохсуйаллар. Дьон бэртэрэ буолан тыыннаах ордон, өссө бэйэлэрин кэнниттэн суол-иис хааллараллар.
- Италия — Гарибальди күнэ
- Кайман арыылара — Конституция күнэ
- Латвия — Дьэбириэй омугун геноцидын толук буолбут дьонун ахтан ааһар күн
- Лесото — Ыал күнэ
- Руанда — Босхолонуу күнэ ааҥл. Liberation Day
- АХШ — Тутулуга суох буолуу күнэ
- Халыып:Флагификация/Хотугу Мариан Арыылара — Босхолонуу күнэ
- Украина — Суут эспиэрин күнэ.
- Украина — Украина полициятын күнэ.
- Пилипиин — Өрөспүүбүлүкэ күнэ ааҥл. Republic Day
Түбэлтэлэр:
- 1054 — Оҕус сулус бөлөҕөр сулус эстиитин кытай, арааб астрономнара уонна баҕар Америка төрүт олохтоохторо көрбүттэрин суруйан хаалларбыттар. 23 хонук тухары бу сулус күнүһүн да көстөр чаҕылхай эбит.
- 1768 — Екатерина II ыраахтааҕыны кытта көрсөр соруктаах баран иһэр сахалар дьокутааттарын Соппуруон Сыраанабы Бүтүн Сибиир Сенатын дьаһалтата (Тобольскай куорат) дьиэтигэр төннөрүгэр уураахтаабыт. Бу иннинэ Иркутскай күбүөрүнэтин дьаһалтата быыбары биллиммэтэх, ыраахтааҕыга барарын утарбыт. Ол да буоллар саха кинээстэрэ Сыранов Москуба куоракка ыраахтааҕыга тиийиэхтээх диэн туруорсубуттар, Сыраанап Сибиир тойотторун бобуутун-хаайыытын ылымматах, син биир ыраахтааҕыны баран көрсүбүт, саха кыһалҕатын туруорсубут.
- 1776 — Континент иккис Кэнгириэһэ АХШ Тутулуга суох буолуутун туһунан Декларацияны ылыммыт.
- 1845 — Коллежскай советник Николай Каргопольцев Саха уобалаһын бырабылыанньатын бэрэстээтэлинэн анаммыт. Кини бу солоҕо 1850 сыл кулун тутар 18 күнүгэр диэри олорбут.
- 1892 — Арҕаа Самоа күн-дьыл уларыйыытын лиинийэтин көһөрөн Арҕаа полушариеҕа киирэр буолбут, онон биир күн манна иккиһин хатыламмыт уонна бу сыллара кинилэргэ 367 күннээх буолбут. АХШ-ы кытары сыһыаны чэпчэтэр туһугар маннык гыммыттар эбит. Онтон 2011 сыллаахха Австралияны уонна Саҥа Зеландияны кытары сыһыаны чэпчэтэр туһуттан Арҕаа Самоа төттөрү Илин полушариеҕа көспүт, бу сыл биир күн көтүтүллүбүт.
- 1920 — Соторутааҕыта Иркутскайтан төннөн кэлбит Степан Васильев Дьокуускай куорат ыччатын бастакы уопсай мунньаҕын тэрийэн ыыппыта. Саха сиригэр ыччат хомуньуустуу сойууһа — хомсомуол — тэриллэн барбыта.
- 1931 — саха дьоно Семен Старостин – Одьоо Ыстаарыһын (Амма), Михаил Корнилов-Мээнчэ уола (Өлүөхүмэ) уонна Егор Старостин — Тоҕурууса (Илин Хаҥалас) Соловки концлааҕыртан күрээн Финляндия сирин булаллар. Финляндияҕа олохсуйаллар. Дьон бэртэрэ буолан тыыннаах ордон, өссө бэйэлэрин кэнниттэн суол-иис хааллараллар.
- 1942 — Аан дойду иккис сэриитэ: 250 хонуктаах Севастополь иһин кыргыһыы түмүктэммит, ньиэмэстэр уонна румыыннар куораты ылбыттар. Эвакуация сатаммакка элбэх сэбиэскэй саллаат билиэҥҥэ түбэспит. Кырыым атын сирдэрин өстөөх өссө сэрии саҕаланыытыгар 1941 күһүнүгэр ылбыта, Севастополь эрэ хаалан өр кыргыспыта, уонна сэбиэскэй сэриилэр кылгас кэмҥэ Керчь куоракка десант түһэрэн плацдарм оҥоро сылдьыбыттара. Куораты ылыыга улахан өҥөнү люфтваффе сөмүлүөттэрэ ылбыттара (холобур аҥардас бэс ыйыгар 23 751 сөмүлүөт көтүүтэ буолбут, 20 528 тонна буомба быраҕыллыбыт), буомбалааһын түмүгэр куоракка 11 эрэ дьиэ ордубута. Сэбиэскэй өттүттэн 156 880 киһи өлбүтүнэн уонна билиэҥҥэ түбэспитинэн ааҕыллар, оттон өстөөхтөр өттүлэриттэн төһө сүтүк буолбута чопчу биллибэт: өлбүтүнэн уонна бааһырбытынан 36 тыһыынчаттан (АХШ чинчийээччилэрин дааннайынан) 300 тыһыынчаҕа тиийэ (Совинформбюро биллэриититинэн) сүтүктэммиттэр. Куораты ылаат, өстөөх туох баар күүһүн Баку ньиэптэлээх сирдэрин ылыыга туһаайбыта.
- 1946 — Илин Пруссия киин куоратын Кёнигсберг аата уларытыллан Калининград буолбут. Урукку олохтоохторун тобохторо — ньиэмэстэр уонна литовецтар — 1947 сыллаахха Германияҕа депортацияламмыттара, саҥа Калининград уобалаһыгар ССРС холкуостаахтарын илдьэн олохсуппуттара.
Төрөөбүттэр:
- 1950 — Наталья Степанова — Саха тыйаатырын артыыһа.
- 1969 — Айталина Адамова-Афанасьева — опера ырыаһыта, СӨ народнай артыыһа, РФ уонна СӨ үтүөлээх артыыһа, Амма, Мэҥэ-Хаҥалас улуустарын бочуоттаах олохтооҕо, Ил Түмэн дьокутаата.
- Өлбүттэр:
- 1934 — Мария Кюри, Польшаттан төрүттээх Францияҕа үлэлээбит физик, химик, Нобель бириэмийэтин лауреата.
- 1964 — Прокопий Петров (24.02.1913 төр.), саха устуорук учуонайа.
- 1978 — Петр Софронеев (12.07.1919 төр.), сахалар устуоруйаларын үөрэтэр чинчийээччи, устуоруйа билимин хандьыдаата.
- 2002 — Жанна Лебедева, эбээн уос номоҕун чинчийбит учуонай, устуоруйа билимин хандьыдаата, Арассыыйа билимин Академиятын Сибиирдээҕи салаатын үтүөлээх бэтэрээнэ.
