Муус устар 6 күнэ. 1945 сыллаахха Кёнигсберг куораты ылыы саҕаламмыт - Бикипиэдьийэ

Бэлиэ күннэр

•  ХНТ — Спорт сайдыыны уонна эйэни кэрэһэлиир аан дойдутааҕы күнэ

•  Арассыыйа — Силиэстийэлиир уорганнар үлэһиттэрин күнэ
•  Индонезия — Балыксыт күнэ
•  Таиланд — Чакри күнэ. Чакри династията төрүттэниитин кытта ситимнээх
•  Соҕуруу Африка — Олохтооччулар күннэрэ

• Асексуальность күнэ. Таҕыла суох эбэтэр онно суолта биэрбэт дьон 2021 сылтан бэлиэтииллэр^[1]
• Тартаан күнэ. Элбэх дойдуга Шотландияттан төрүттээхтэр бэлиэтииллэр. Бастаан 1980-с сс. Канаадаҕа бэлиэтэнэр эбит. Бу күн 1320 сыллаахха Арброт декларацията тахсыбыт — Шотландия бароннара Риим паапатыгар дойдулара Англияттан тутулуга суох буолуута дириҥ устуоруйалааҕын суруйбуттар. Тартаан диэн быһа охсуһар араас өҥнөөх дьураалардаах ойуулаах таҥас, үксүн шотландка диэн ааттанар.

Түбэлтэлэр

• Б.э.и. 46 сыл — Юлий Цезарь аармыйата Цецилий Метелл Сципион уонна Марк Порций Катон (Катон Балыс) сэриилэрин Тапсе аттынааҕы кыргыһыыга кыайбыт.
• 1199 — Францияны кытта сэриигэ Ричард Хахай Сүрэх өлбүт, Англия хоруола.
• 1250 — Сэттис Кириэстээх бохуот: Эгиипэт айюбидтара Фарискур аттынааҕы тиһэх кыргыһыыга кыайаллар уонна Франция хоруолун Людовик IX билиэн ылаллар.
• 1453 — 21 сааастаах Мехмед II султаан Константинополь осаадатын саҕалаабыт. Сэттэ нэдиэлэ төгүрүктээһин кэнниттэн ыам ыйын 29 күнүгэр туурактар куораты ылбытттара.
• 1652 — Соҕуруу Африкаҕа Кейптаун куорат төрүттэммит. Ян ван Рибек диэн голландец төрүттээбитэ. Соҕуруу Африкаҕа Европаттан төрүттээхтэр аан бастааан олохсуйбуттар.
• 1896 — былыргы Олимпиаданы Рим ыраахтааҕыта Феодосий I боппута 1500 сыл буолан баран Афина куоракка бастакы аныгы Олимпиада оонньуулара аһыллыбыттар.
• 1920 — Японияны кытта сэриилэспэт туһуттан РКП(б) быһаччы сорудаҕынан Уһук Илин Өрөспүүбүлүкэтэ (нууч. Дальне-Восточная республика) төрүттэммит. Киинэ бастаан Верхнеудинскай (Улан-Удэ) куоракка буолбут. Атын дойдулартан Сэбиэскэй Арассыыйа эрэ билиммитэ. Дойду иһинэн бүрээттэр автономиялаах этилэр. 1922 сыл сэтинньи 15 күнүгэр Уһук Илин уобалаһа диэн ааттанан РСФСР-га холбоспута.
• 1923 — Саха АССР бырабыыталыстыбата Алдаҥҥа Томмот уонна Орто Салаа үрэхтэригэр Вольдемар Бертин уонна хайа маастара Кузьма Низковских баһылыктаах көмүс көрдүүр бөлөҕү ыыппыт. Аны сайын Вольдемар Бертин уонна бу эргин олохсуйбут саха Михаил Тарабукин Незаметнай үрэҕэр кыһыл көмүс булбуттара, Алдан куората олохтоммута.
• 1924 — Италияҕа быыбарга фашистар баһыйар кыайыыны ситиспиттэр.
• 1930 — ССРС-ка Ленин, Кыһыл Сулус уордьаннара олохтоммуттар.
• 1941 — Аан дойду иккис сэриитэ: Нацистыы Германия Югославияҕа уонна Грецияҕа байыаннай операциялары саҕалаабыт.
• 1945 — Кёнигсберг куораты ылыы саҕаламмыт.
• 1950 — ССРС Миниистирдэрин сэбиэтин кистэлэҥ уурааҕынан көскө ыытыллыбыттар болдьоҕо суох барбыттарынан ааҕыллар буолбуттар.
• 1952 — Чингиз Айтматов аан бастакы айымньытын «Газетчик Дзюйдо» кэпсээнин «Комсомолец Киргизии» хаһыакка таһаартарбыта.
• 2005 — куурдар басханнара Джалал Талабани Ираак бэрэсидьиэнэ буолбут (бастакы омугунан арааб буолбатах бэрэсидьиэн, 2014 сыллаахха диэри бу солоҕо олорбута); нөҥүө күнүгэр премьер-миниистиринэн арааб-шиит Ибрагим аль-Джаафари анаммыта.
• 2010 — Кыргызстааҥҥа өрөбөлүүссүйэ саҕаламмыт. Дойду бэрэсидьиэнин Курманбек Бакиев ыыппыт бэлиитикэтин утаран Талас куоракка дьон уулуссаҕа тахсыбыт. Сарсыныгар муус устар 7 күнүгэр айдаан Бишкекка тарҕаммыта. Бырачыастааччылар полициялыын кыргыhыылара буолбута. 74 киhи өлбүтэ уонна 400 эчэйбитэ биллэр. Токмок, Нарын уонна Ысык Күөл куораттарга айдааннар эмиэ буолбуттара. Бакиев Бишкектан күрээбитэ. Оппозиция басханнара саҥа дьаhалта тэрийэллэр, дьаhалта баhылыгынан урукку омук миниистирэ Роза Отунбаева буолар.
• 2010 — Кытайга Xiaomi хампаанньа тэриллибит.

Төрөөбүттэр

• 1954 — Раиса Захарова (05.01.2013 өлб.) — саха норуодунай артыыһа.
• 1961 — Саргылана Никитина — Саха сиригэр көскө кэлбит дьону, ол иһигэр татаардары уонна башкиирдары, Өлүөхүмэҕэ уонна Ньурбаҕа олохтоох салайыныы устуоруйаларын чинчийэр учуонай, устуоруйа билимин хандьыдаата.

Өлбүттэр

• 1528 — Албрехт Дүрер, ньиэмэс аатырбыт график уруhуйдьута
• 1961 — Жюль Борде (фр. Jules Jean-Baptiste Vincent Bordet, 1870 с.т.) — Бельгия бактериолога уонна иммунолога. Нобель бириэмийэтин физиологияҕа уонна мэдиссиинэҕэ 1919 сыллааҕы лауреата.
• 1980 — Семен Курилов — биллиилээх дьүкээгир суруйааччыта, аан дойдуга аатырбыт «Ханидоо уонна Халерхаа» арамаан ааптара.
• 1992 — Айзек Азимов (1920 төр.), фантаст суруйааччы, киэҥ араҥаҕа билими тарҕатааччы.