Кэлиҥҥи сылларга Бүлүү улууһугар «Хаарбах туруктаах дьиэлэртэн көһөрүү» бырагырааманан иккилии-үстүү мэндиэмэннээх элбэх саҥа таас дьиэ тутулунна, эргэ мас дьиэлэргэ олорбут дьон бары өттүнэн хааччыллыылаах саҥа дьиэлэргэ көһөн олорор усулуобуйаларын тупсардылар, куорат, бөһүөлэктэр тас көрүҥнэрэ биллэ тубуста, киэркэйдэ.
Федеральнай, өрөспүүбүлүкэ уонна муниципальнай былаас үлэтин биир сүрүн соруга – дьон олорор усулуобуйатын тупсарыы буолар. РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин өссө 2007 сыллаахха «Олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатын уларыта тутуу пуондатын туһунан» федеральнай сокуоҥҥа илии баттаабыта. Ити сокуонунан Арассыыйа хаарбах туруктаах уонна эргэ дьиэлэргэ олорор гражданнарын саҥа дьиэлэргэ көһөрүү соруга туруоруллубута.
Сокуон аҕыйах сыл буолан баран оннун-туойун булбута, олоххо киллэрэр хардыылар торумнаммыттара. Арассыыйа эрэгийиэннэригэр элбэх квартиралаах дьиэлэри тутуу тэтимнээхтик ыытыллан хаарбах дьиэлэртэн көһөрүү саҕаламмыта. Саха сиригэр «Хаарбах туруктаах дьиэлэртэн көһөрүү» бырагырааманан элбэх квартиралаах саҥа дьиэлэри тутуу саҕаламмыта.
Бүлүү улууһугар бырагыраама 2012-17 сыллардааҕы бастакы түһүмэҕэ туох түмүктэри көрдөрдө? Ити кэмҥэ ааспыт үйэ 70-с сылларыгар тутуллубут 14 тыһ. тахса кв.м. иэннээх 420 квартиралаах 36 хаарбах туруктаах мас дьиэлэртэн дьону көһөрүү тэрилиннэ, 1150 киһи толору хааччыллыылаах таас дьиэлэргэ көһөн малааһын тэрийбиттэрэ. Бүлүү куоратын соҕуруу уонна илин өттүгэр тутуллубут 20-чэ элбэх квартиралаах таас дьиэлэр кварталлара куораты киэркэттилэр.
2012-17 сылларга Бүлүү улууһугар 24 элбэх квартиралаах дьиэлэр тутуллубуттара, ол иһигэр, Тыымпыга 6 квартиралаах, Хампаҕа 12 квартиралаах уонна Халбаакыга икки 14 квартиралаах дьиэлэр.
Өрөспүүбүлүкэ «Хаарбах туруктаах дьиэлэртэн көһөрүү» бырагырааматын 2019-25 сыллардааҕы иккис түһүмэҕинэн Бүлүү улууһугар 18 нэһилиэнньэлээх пууннарга 153 элбэх квартиралаах дьиэлэр тутуллуохтаахтар. Ааспыт 2019-21 сылларга 5464 кв. м иэннээх 117 эргэ квартиралартан саҥа тутууларга көһөрүү ыытылынна.
Бырагыраама 2021 сыллааҕы этабынан былырыын Хампаҕа «Элитстройком» ХЭУо 257 кв.м. иэннээх 6 квартиралаах дьиэни үлэҕэ киллэрбитэ. «Промстроймонтаж» ХЭУо 10 квартиралаах дьиэни, ол иһигэр, көһөөччүлэргэ 6 квартираны тутан биэрбитэ.
«Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр олорор дьиэни тутуу дириэксийэтэ» уонна «Востокпромстрой» ХЭУо 33 квартираны атыылаһарга судаарыстыбаннай хантыраак түһэрсибиттэр. Түмүгэр 2 дьиэ тутуллубута.
Бырагыраама 2022 сыллааҕы этабынан быйыл 4891 кв. м. иэннээх 99 олорор дьиэлэртэн көһөрүү тэриллиэхтээх. Ол иһигэр, Бүлүү куоратыгар 46 квартиралаах, Кыһыл Сыырга 12 квартиралаах дьиэлэр үлэҕэ киириэхтэрэ, 3 ыалга дьиэ атыылаһыллыахтаах, 23 ыал дьиэ сыанатын төлөбүрүн ылыахтаахтар, 14 ыал хаарбах туруктаах дьиэлэригэр төлөбүр ылыахтара.
Быйыл Бүлүү куоратыгар Аммосов уулуссаҕа «Востокпромстрой» туппут 18 квартиралаах дьиэтэ, «Промстроймонтаж» ХЭУо Каландаришвили уулуссаҕа 22 квартиралаах дьиэтэ сыл бүтүүтэ үлэҕэ киирэллэрэ күүтүллэр. Бу дьиэлэр тутуулара бүтэн турар диэххэ сөп.
2023 сыл этабынан Бүлүү куоратын «Көтөх» микро-оройуонугар 8 тыһ. кв. м. иэннээх 6 элбэх квартиралаах дьиэлэр тутуулара былааҥҥа киирэн, Үгүлээккэ 7 квартиралаах дьиэ тутуута саҕаланнылар.
2024 сыл этабынан 22,5 тыһ. кв. м. иэннээх хаарбах туруктаах дьиэлэртэн олохтоохтору саҥа дьиэлэргэ көһөрүү былааҥҥа киирдэ.
Итини сэргэ, өрөспүүбүлүкэни «күөх төлөнүнэн» хааччыйар Бүлүү улууһугар гаас утаҕа тиийбэтэх нэһилиэктэр олорор дьиэлэригэр, социальнай эбийиэктэригэр киин ититии ситимин холбооһун үлэтэ тэтимнээхтик ыытыллынна.
Ааспыт сылларга өрүс уҥуор сытар Халбаакыга, II Күүлэккэ, Хаҕыҥҥа, Кыргыдайга уонна Балаҕаччыга, улуус соҕуруу өттүгэр сытар Лөкөчөөҥҥө уонна Илбэҥэҕэ олорор дьиэлэри киин ититиигэ холбооһуҥҥа элбэх сыралаах үлэ тэрилиннэ. Ити бөһүөлэктэргэ баар кэтэх дьиэлэр киин ититиигэ холбоннулар, ОДьКХ ГУП тэрийиитинэн элбэх километр ититэр ситимнэр турбалара тардылынна. Билигин Лөкөчөөҥҥө федеральнай суол уҥуор саҥа микро-оройуон олохтоохторо киин ититии ситимэ кинилэргэ тиийэрин кэтэһэллэр.
Ааспыт 5 сылга Бүлүү улууһугар федеральнай, өрөспүүбүлүкэ, муниципалитеттар үптэринэн «Хаарбах туруктаах дьиэлэртэн көһөрүү» бырагырааматынан элбэх квартиралаах саҥа таас дьиэлэр элбээбиттэрин бэлиэтиэххэ сөп.
РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Арассыыйа, ол иһигэр, эргэ дьиэлэргэ олорор Саха сирин, Бүлүү улууһун олохтоохторо саҥа таас дьиэлэргэ көһөллөрүгэр кыах биэрбитин бэлиэтиир тоҕоостоох.
Николай Куприянов, Олох суола
