1941-1945 сэрии сылларыгар «Кыhыл суол» колхоз Тарапаас диэн ыстаадатыгар табаhыттаабыт Егор Васильевич уонна чуумсук Мавра Васильевна Неустроевтар Кыайыыны уhансыбыттара. Кинилэргэ анаммыт массыынанан айан оччолордооҕу история кэмин хайдах баарынан көрдөрдө.
Дьааҥы улууһугар кыайыыны уһансыбыт Неустроевтар кыргыттара, Боруулаахха олорор үлэ бэтэрээнэ Роза Егоровна Чирикова уонна нэhилиэк бэтэрээннэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Марина Егоровна Новгородова ийэлээх аҕаларын ааттарын үйэтитэллэр. «Өбүгэбит ыллыгынан» диэн Кыайыы 75 сылыгар аналлаах массыынан айан тэрийдилэр.
Айанньыттар бөлөхтөрүгэр Боруулаахтан «Утум» түмсүү дарбар хотуттара Анна Николаевна Божедонова, Ульяна Николаевна Новгородова, Токуматтан Мария Михайловна, Анна Егоровна Юмшановалар, Сарема Георгиевна Осипова, Галина Георгиевна Слепцова киирсэн, Нэльгэhэҕэ тиийдилэр.
Мария Михайловна Юмшанова аҕата Михаил Егорович Юмшанов эмиэ бу учаастакка үлэ бөҕөнү көрсүбүт, биир дойдулаахтарын тыыннарын уһаппыт киһинэн буолар.
— Аҕам кэпсииринэн, кини Аҕа дойду сэриитин саҕана дьону аччыктаан, хоргуйан өлүүттэн быыhаабыт. Нэлгэһэ балыгын сайын атынан ыҥыырдан аҕалан аһаппыта үһү. Сэрии сылларыгар оҥоһуллубут түөрт миэтирэ дириңнээх подвал Уйбаан дьиэтин таhыгар билигин да баар. Аччык дьон аҕабыт аҕалбыт балыгын эмискэ сиэн, куртахтара хайдан, хас да киһи өлбүт. Аҕам бэйэтэ, төhө да хоргуйдар, тулуйан олох сиэбэтэ эбит. «Ол оннук олоҕу туораан баран, үчүгэй астаах үйэҕэ өлөн эрэбин», — диэн кэпсээбитэ өлөөрү сытан.
Эhэбит Чачахаас оҕонньор үйэтин тухары булчут, 116 сааһыгар диэри олорбут. Кини Нэлгэhэ сиригэр бултуурун Томпо Тополинайын дьоно билэллэрин туһунан Постников Володя этэн турар.
Бэйэм совхозка үлэлии сылдьан, от тута Хоптоҕо элбэхтик атынан сылдьыбыт сирим. Хоптоттон Айыспытынан, Халтыһыга түһэрбит, — диэтэ кини.
Мария Михайловна өбүгэлэрэ уонна бэйэтэ үлэлээбит сирдэрин көрөөрү бара сылдьыбытын, оччотооҕу кэмнэри ахтан туран кэпсээтэ.
Суоппардар убайдыы-бырааттыы Андрей уонна Юрий Прокопьевич Слепцовтар дьонноро эмиэ Тарапаас ыстаадатыгар табаhытынан улэлээбит буоланнар, бу айан барыларыгар долгутуулаах уонна умнуллубат түгэни бэлэхтээтэ.