Бэлиэ күннэр
- ХНТ — Аан дойдутааҕы Учуутал күнэ — 1966 сыллаахха ЮНЕСКО уонна МОТ (Дойдулар Үлэҕэ тэрилтэлэрэ) учуутал дойдуга туругун туһунан сүбэлэри бигэргэппиттэр. 1994 сыллаахтан бэлиэтэнэр буолбута. Маны таһынан, үгүс дойдуларга бэйэлэрэ учуутал күннээхтэр
- Проституцияны бобуу аан дойдутааҕы күнэ. Аан бастаан 2002 сыллаахха Сан-Францискоҕа уонна Мельбурнҥа бэлиэтээбиттэр. Үксүн феминистар тэрилтэлэрэ бу күн тэрээһиннэри ыыталлар, дьону атыылыыры утаралларын биллэрэллэр
- Арассыыйа — Холуобунай ирдэбил үлэһиттэрин күнэ. 1918 сыллаахха бу күн РСФСР НКВД-тын иһинэн Холуобунай ирдэбил киин управлениета (Центророзыск) тэриллибит
- Арассыыйа — Учуутал күнэ (1965 сылтан ССРС-ка алтынньы бастакы баскыһыанньатыгар бэлиэтэнэрэ, 1994 сылтан Арассыыйаҕа алтынньы 5 күнүгэр бэлиэтэнэр, аан дойдутааҕы күнү кытта сөп түбэһэр)
- Боливия — Инженер күнэ
- Вануату — Конституция күнэ
- Индонезия — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ
- Пакистаан — Учуутал күнэ
- Португалия — Өрөспүүбүлүкэ күнэ
- Таджикистан — Судаарыстыбаннай тыл күнэ
Түбэлтэлэр
- 1823 — Англияҕа мэдиссиинэ бастакы сурунаала «Ланцет» тахсыбыт.
- 1911 — Дьокуускайга түмэл уонна бибилэтиэкэ саҥа таас дьиэтэ аһыллыбыт.
- 1918 — РСФСР совнаркомун түмэллэри национализациялыыр (судаарыстыбаҕа былдьыыр) туһунан дэкириэтэ тахсыбыт (нууч. «О регистрации, приеме на учет и охранении памятников искусства и старины»).
- 1930 — Үөрүүлээх быһыыга-майгыга Дьокуускайга тирии таҥастыыр собуоту арыйбыттар. Даркылаах хос үөс кытылыгар тутуллубут, «Красный кожевник» диэн ааттаах эбит. Кэлин бу тэрилтэ «Сахабулт» концерн буолбута.
- 1930 — Алданнааҕы хайа техникумугар бастакы үөрэх күнэ буолбут. Бу Саха АССР бырабыыталыстыбатын көҕүлээһининэн Минцветмет систиэмэтигэр аһыллыбыт үөрэх кыһата эбит. Бастакы 30 киһи икки салааҕа үөрэммиттэр: хайа-эксплуатациялыыр үлэлэр, геологоразведочнай үлэлэр. Билигин Алданнааҕы политехническэй техникум диэн ааттаах.
- 1938 — Нацистыы Германияҕа дьэбириэйдэр пааспардарын суох гыммыттар.
- 1944 — Францияҕа дьахталлар быыбарга кыттар кыахтаммыттар. Аан дойду иккис сэриитэ бүтүүтүгэр дьахталларга маннык быраап Европа дойдуларыттан Швейцарияҕа уонна Лихтенштейҥҥэ эрэ бэриллибэккэ хаалбыта.
- 1948 — Дьокуускайга Иркутская уулуссаны Дежнев аатынан ааттаабыттар.
- 1948 — Ашхабад куоракка буолбут сир хамсааһыныттан 10 000-тан 110 000 диэри киһи өлбүт.
- 1952 — Москубаҕа хомуньуус баартыйатын XIX сийиэһэ саҕаламмыт. ВКП(б) аата уларыйан КПСС диэн буолбут.
- 1962 — Улуу Британияҕа Битлз бөлөх бастакы хит ырыата тахсыбыт — Love Me Do (ааҥыл. «Таптаарыый миигин»).
- 1990 — Тахсыбыта 150 сыл буолбут Мельбурн куорат (Австралия) The Herald хаһыата бүтэһик нүөмэрэ туспа тахсыбыт.
- 1992 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үрдүкү Сэбиэтин уурааҕынан Сунтаар улууһугар Толоон, Тэҥкэ уонна Наахара нэһилиэктэрэ тэриллибиттэр.
- 1993 — Тоҕус ый кэриҥэ буолбут былаас кириисиһэ түмүктэнэн, «Известия» хаһыакка «42 киһи суруга» тахсыбыт. Бу сурукка култуура аатырбыт диэйэтэллэрэ «Үрүҥ дьиэҕэ» олорбут Арассыыйа түмэнин көмүскээччилэрин кытаанахтык дьарыйарга, өлөртүүргэ, утарылаһар баартыйалары сабарга модьуйбуттара. Бэрэсидьиэн Борис Ельцин сотору кэминэн Арассыыйаҕа оппозиционнай баартыйалары уонна хаһыаттары, кырдьык, боппута. Ол эрээри, аҕыйах нэдиэлэ буолан баран, аһара элбэх киһи маны сөбүлээбэтэҕин билэн, ыйааҕын бэйэтэ көтүрбүтэ.
- 2000 — Элбэх киһи Сербияҕа уулуссаҕа бырачыастыы тахсыбытын түмүгэр Слободан Милошевич дуоһунаһыттан батыммыт.
- 2005 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин учууталларын уонна педагогика общественноһын XI сийиэһэ аһыллыбыт.
- 2008 — Кыргыстааҥҥа сир хамсааһын түмүгэр 75 киһи өлбүт.
Төрөөбүттэр
- 1713 — Дени Дидро — Франция суруйааччыта, сырдатааччы бөлөһүөгэ.
- 1948 — Федор Марков — муосчут, СӨ норуодунай худуоһунньуга.
- 1956 — Ирина Подойницына — социология билимин дуоктара, профессор, бэлиитикэ билимнэрин Академиятын чилиэн-кэрэспэдьиэнэ.
- 1976 — Рамзан Кадыров — Чечен Өрөспүүбүлүкэтин баһылыга.
Өлбүттэр
- 2011 — Стив Джобс (1955 төр.), Apple корпорацияны олохтооччулартан биирдэстэрэ, тэрилтэ урукку генеральнай дириэктэрэ.
- 2014 — Юрий Любимов (1917 төр.), тыйаатыр режиссёра уонна артыыһа, Таганка тыйаатырын уус-уран салайааччыта, Арассыыйа норуодунай артыыһа.
