Бырабыыталыстыба бөлөҕө Соболоох нэһилиэгэр тиийэн, олохтоох дьаһалтаҕа сылдьан нэһилиэк баһылыгын Дмитрий Корякины кытта көрүстэ. Дмитрий Петрович нэһилиэк олоҕун-дьаһаҕын сиһилии билиһиннэрдэ. Олохтоохтор уонунан сыллар усталарыгар туруорсар хочуолунайдарын тутуутун боппуроуһа дьэ оннуттан хамсаан эрэрин, онно 5 мөл. солк. суумалаах үп көрүллүбүтүн иһитиннэрдэ. Ити үптэн 3 мөл. солк. Муома оройуонун дьаһалтатыттан, 2 мөл. солк. Соболоох национальнай нэһилиэгиттэн көрүллүбүт. Маны таһынан бу дьыл тохсунньутугар нэһилиэккэ хочуолунайы тутар туһунан үс өрүттээх — СӨ олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатыгар ГУП-ын генеральнай директора А.А. Ноговицын, Муома оройуонун салайааччыта П.Н. Черемкин уонна Соболоох нэһилиэгин баһылыга Д.П. Корякин илии баттааһыннаах сөбүлэҥҥэ тохтоото.
Ити кэнниттэн бырабыыталыстыба бөлөҕө нэһилиэк икки хочуолунайыгар сылдьан үлэни-хамнаһы кытта билистэ. Хочуолунайдар маһынан оттуллаллар. Тастарыгар мас бөҕө өрөһөлүү кыстанан сытар. Хочуолунайдар эргэлэр, хаарбах туруктаахтаахтар, үстүү оһохтоохтор. Улахан хочуолунайга аварийнай туруктаах оһох оттуллан, үлэлии турар. Оһох иһинээҕи уу турбата тэстэр эбит. Хачыгаар А.Д. Черов оһоҕу суһаллык уларыта охсубатахха, авария тахсыан сөбүн долгуйан туран эттэ. Коммунальнай хаһаайыстыба Соболоохтооҕу учаастагын маастара П.А. Слепцова бөһүөлэккэ саҥа хочуолунай тутуллара уолдьаспытын ыйда, хаалбыт кэмҥэ быһылаан тахсыбатын туһугар саҥа форсунканы аҕалан туруорары туруоруста, саҥа хочуолунай тутуллуохтаах миэстэтигэр болҕомтону уурда. Наталья Чукавина коммунальнай хаһаайыстыба үлэһиттэрин этиилэрин истэн баран, хаалбыт кэмҥэ тутуу матырыйаалларын таһар-тиэйэр үлэтигэр күүскэ ылыстахха, оччоҕо кэлэр сезоҥҥа саҥа хочуолунай үлэҕэ киириэҕэр мэктиэлээтэ.
Киэһэ 5 чааска Соболоохтооҕу сынньалаҥ дьиэтигэр үгүс киһи муһунна. Нэһилиэк олохтоохторо бырабыыталыстыба отчуотун истэ, санаа үллэстэ, этии киллэрэ, наадалаах боппуруостарын туруорса, олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатын уонна энергетика министрин солбуйааччы бэйэтинэн кэлбитинэн, олорор бөһүөлэктэрин тыын боппуруоһа хайдах быһаарыллыаҕын билэ кэллилэр.
Наталья Николаевна бастаан СӨ Бырабыыталыстыбатын отчуотун олохтоохторго иһитиннэрдэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ промышленность сайдыытын, үөрэхтээһиҥҥэ, доруобуйа харыстабылыгар уларыйыылар, тыа хаһаайыстыбатын, культура туругун, эдэр ыччат политикатыгар ыытыллар тэрээһиннэр, о.д.а. туһунан дакылаат аахта. Быйылгы 2016 сыл республикаҕа Тупсарыы сылынан биллэриллибитин билиһиннэрдэ, кэнники кэмҥэ дойду үрдүнэн ыарахан экономическай балаһыанньа үөскээбитин эттэ. Олохтоохторго саҥа хочуолунай быйыл 2016 с. тутуллуоҕар эрэннэрдэ, тус көрүүбэр ылыам диэбитин олохтоохтор дохсун ытыс тыаһынан көрүстүлэр. Итини тэҥэ кини Соболооххо быйыл кулун тутар бүтүүтэ Wi-Fi ситимэ киллэриллэн, Билайн оператордаах сотовай сибээс олохтонуоҕун эттэ.
Дьокуускайтан кэлбит бырабыыталыстыба бөлөҕүн чилиэннэригэр үгүс боппуруос бэрилиннэ. Соболоох нэһилиэгин куратора, бу нэһилиэктэн төрүттээх, сир сыһыаннаһыыларыгар департамент кылаабынай специалиһа Ольга Черемкина быйылгыттан Дальнай Востокка сири түҥэтии усулуобуйатын билиһиннэрдэ Итини сэргэ олохтоохтору кытта сир кадастровай нүөмэрдэрин туруорууга балачча кэпсэтии таҕыста. Оҕо пособиетын үрдэтиигэ, нэһилиэккэ бурдук суоҕар, туризмы сайыннарыыга, Оптторг нэһилиэктэри кытта үлэлээһинигэр, о.д.а. кэккэ боппуруостар турдулар. Манна даҕатан эттэххэ, Оптторга кэлбит ас-үөл нэһилиэктэринэн букатын тарҕаммата, оройуон киинигэр биир эрэ күн иһинэн атыыланан бүтэрэ ыйылынна.
Үгүс боппуруос доруобуйа харыстабылыгар бэрилиннэ. Фармация уонна медицинскэй техника управлениетын кылаабынай специалиһа Дмитрий Муксунов олохтоохтор ыйытыыларыгар сиһилии эппиэттээтэ. Соболоохтору быраас анаабыт эмэ оройуоҥҥа суоҕа долгутар. Дьокуускай быраастара Муомаҕа кэлэн баран Хонуу олохтоохторун эрэ көрөллөр, ардыгар суол суох кэмигэр кэлэллэр, онон нэһилиэктэр олохтоохторо көрдөрүммэккэ хаалаллар. Соболоох нэһилиэгэр тус идэлээх быраастар, чуолаан, эндокринолог, тиис бырааһа, ол иһигэр стоматолог-протезист, лор-быраас кэлэн олохтоохтору көрөллөрө буоллар диэн баҕа санаа этилиннэ. Быйыл саас Муомаҕа тус идэлээх оҕо быраастара оҕолору кэлэн көрүөхтээх эбиттэр. Онно төрөппүттэр оҕолорун доруобуйаларын бэрэбиэркэлэтэллэрэ ирдэнэр.
Нэһилиэк олохтоохторо СӨ Бырабыыталыстыбатын үлэтин үчүгэйинэн сыаналаатылар. Сыллата бырабыыталыстыба отчуоттуура үчүгэйин, тыа олохтооҕун куолаһа иһиллэрин бэлиэтээтилэр. Өссө хотугу улуустарга болҕомто күүскэ ууруллуоҕар баҕардылар. Киэҥ кэпсэтии кэнниттэн олохтоохтор бырабыыталыстыба бөлөҕүн чилиэннэрин кытта тус көрүстүлэр.
Соболоох нэһилиэгэр б.дь. тохсунньу 1 күнүнээҕи туругунан 318 киһи олорор. Ол онтон оҕото – 73, ити иһигэр оскуолаҕа үөрэнэр оҕо ахсаана – 50, детсад иитиллээччитэ – 23. Былырыын 4 оҕо төрөөбүт. Нэһилиэккэ оскуола, оҕо саада, ФАП, нэһилиэк дьаһалтата, почта, маҕаһыыннар, ынах сүөһүнү, сибиинньэни иитэр чааһынай хаһаайыстыбалар, сынньалаҥ киинэ, о.д.а. үлэлииллэр. Кииннэммит ититэр ситимҥэ холбоммотох 35 дьиэ баар. Маһынан оттуллар икки эргэ хочуолунай толору итиини биэрэр кыахтара суох. Социальнай объектар, ол иһигэр оскуола, оҕо саада тымныылар. Онон олохтоохтор саҥа хочуолунай үлэҕэ киирэрин туохтааҕар да ордук кэтэһэллэр. Бу туруорсар боппуруостара түргэнник олоххо киирдэр ханнык.
Маннык уонна маныаха хабааннаах бырабыыталыстыба отчуоттара Муома оройуонун бары нэһилиэктэригэр ыытылыннылар.
