Атырдьах ыйын 8 күнэ. Аан дойдуга альпинизм, офтальмология күннэрэ - Бикипиэдьийэ

Дьол күнэ. Аан дойдутааҕы дьоллоохтор кистэлэҥ уопсастыбалара 1999 сыллаахтан «дьоллоох буолууну билинэр күн» быһыытынан бэлиэтиир. Сыала-соруга — дьолу үллэстии, дьон дьол туһунан саныылларын уонна кэпсииллэрин көҕүлээһин. Сылын ахсын түмэт-ситимнэргэ Дьол марафона (HappyThon) диэн ааттаах тэрээһиннэр буолаллар.
Куоска күнэ
Аан дойдуга альпинизм күнэ. Бу күн 1786 сыллаахха быраас идэлээх Мишель-Габриэль Паккард уонна кини сирдьитэ Жак Бальма Альпа хайаларын чыпчаалыгар Монблаҥҥа тахсыбыттар. Мантан ыла спорт көрүҥүн быһыытынан үөдүйэн барбыт
Офтальмология аан дойдутааҕы күнэ
Бутан — Тутулуга суох буолуу күнэ
Германия — Аугсбурга эйэ күнэ
Кытай Өрөспүүбүлүкэтэ — Аҕалар күннэрэ (Ба Ба күнэ 爸爸節, ол аата «аҕыс-аҕыс», ахсыс ый ахсыс күнэ)
Танзания — Нане Нане күнэ — фермердэр күннэрэ (суахили тылыгар «аҕыс-аҕыс»)
Швеция — Былаах күнэ

Түбэлтэлэр:

1742 — Уруккута Арассыыйа ис дьыалаҕа вице-канцлера уонна Манньыат кутар тэлгэһэ салайааччыта граф Михаил Головкин ойоҕунаан Орто Халымаҕа көскө кэлбиттэр. Арассыыйа ыраахтааҕыларынан Анна Иоанновна уонна Иван VI олордохторуна Михаил Головкин Арассыыйа биир саамай кыахтаах киһитэ эбит, онтон судаарыстыбаннай переворот кэннитэн Елизавета Петровна былааска кэлбитигэр көскө ыытыллыбыт.
1786 — Жак Бальма уонна Мишель Паккард бастакынан Альпа хайаларын саамай үрдүк чыпчаалларыгар Монблаҥҥа тахсыбыттар. Бу түгэн альпинизм төрүттэнниитинэн ааҕыллар.
1899 — АХШ айааччыта Альберт Маршалл холодильникка патент ылбыт.
1901 — Дьокуускайга телеграф үлэтин саҕалаабыт. Көмүс хостооччулар телеграф Саха Сиригэр кэлиитигэр 75 тыһ. солкуобайы сиэртибэлээбиттэрэ биллэр. Саха сирин олохтоохторо станцияларга анаан дьиэ уонна босхо 26 тыһ. баҕана кэрдэн биэрэр эбээһинэс ылыммыттарын туһунан этиллэр. 1896 с. атырдьах ыйыгар телеграф линията Битиимҥэ кэлбит, 1900 с. Өлүөхүмэ куоратыгар. Онтон 1901 с. бу күн — Дьокуускайга.
1918 — Аан дойду бастакы сэриитигэр союзтаах Франция, Улуу Британия, АХШ уонна Бельгия Сүүс күннээх кимэн киириилэрэ саҕаламмыт, ол түмүгэр Германия сэриигэ кыайтарбыт. Оччотооҕу Германия аармыйатын баһылыга генерал Эрих Людендорф бу күнү «Германия аармыйатын хара күнэ» диэн ааттаабыт.
1917 — Петроградка бассабыыктар баартыйаларын VI сийиэһэ саҕаламмыт. Бу сийиэскэ бассабыыктар Быстах кэмнээҕи бырабыыталыстыбаны утарарга быһаарыммыттар.
1929 — «Граф Цеппелин» дирижабль Сири эргийэ көтө аттаммыт. Дьокуускайга таарыйан ааспыта биллэр.
1945 — Аан дойду иккис сэриитэ бүтүүтүн саҕана ССРС Дьоппуон импиэрийэтигэр сэрии биллэрбит.
1966 — Кытайга култуура өрөбөлүүссүйэтэ биллэриллибит.
1967 — Бангкокка Соҕуруулуу илин Азия иллэрин ассоциацията (АСЕАН) тэриллибит. Маҥнай ассоциацияҕа Индонезия, Малайзия, Сингапур, Таиланд уонна Филиппины киирбиттэр. Онтон кэлин Бруней (1984), Вьетнам (1995), Лаос (1997), Мьянма (1997) уонна Камбоджа (1999) киирбиттэрэ.
1974 — Ричард Никсон АХШ бэрэсидьиэнин дуоһунаһыттан болдьоҕун иннинэ барарын туһунан биллэрбит (Уотергейт айдаана).
1990 — Ираак Кувейты аннексияларыырын туһунан биллэрбит.
2000 — Британия, АХШ уонна Италия учуонайдара киһини клоннуур уопуту саҕалаабыттарын туһунан биллэрбиттэр.
2000 — Москубаҕа Пушкин болуоссатын анныгар уулуссаны туоруур холлорооҥҥо дэлби тэбии буолбут. 13 киһи өлбүт, 118 киһи бааһырбыт.
2008 — Пекииҥҥэ XXIX сайыҥҥы Олимпиада саҕаламмыт, атырдьах ыйын 24 күнүгэр диэри буолбута.

Төрөөбүттэр:

1877 — Александр Ханжонков (1945 өлб.), нуучча бастакы киинэ промышленнига.
1949 — Ангелина Лукина, искусствоведение дуоктара, саха үҥкүүтүн чинчийбит учуонай.
1958 — Александр Ким-Кимэн, Саха сирин уопсастыбаннай диэйэлэ.

Өлбүттэр:

1900 — Эмиль Шкода (1839 төр.), чиэх инженерэ уонна урбаанньыта, массыына оҥорор Škoda собуоту олохтооччу.
1991 — Иван Кожедуб (1920 төр.), аатырбыт лүөччүк, Сэбиэскэй Сойуус үс төгүллээх дьоруойа.