Быйылгы сыл дойдуга Аҕа дойдуну көмүскүүр сэриигэ Улуу Кыайыы 80 сыллаах үбүлүөйүгэр ананар. Бу сүдү дата билигин ураты суолталаах. Өбүгэлэр суолларынан аныгы көлүөнэ дьон Быстах байыаннай дьайыыга кытта сылдьаллар, күннэтэ Кыайыыны уһансаллар.
Манан сиэттэрэн, СӨ Култууратын туйгуна, «Северный Колорит» холбоһук салайааччыта, саха фольклорун пропагандиһа Варвара Обоюкова «Дань памяти воинам-якутянам: Священный Ильмень» бырайыагын олоххо киллэрдэ.
Ол курдук Дьокуускайтан СӨ Култууратын туйгуна Раиса Винокурова салайааччылаах «Арчы» норуодунай хорун, СӨ Култууратын туйгуна Владимир Индигирскэйи, Нам улууһуттан СӨ Култууратын туйгуна Ирина Неустроева салайааччылаах «Алгыс» уонна «Эҥсиэли хотуттара» ырыа ансаамбылларын уонна Уус-Алдан Бэйдиҥэтиттэн Лариса Васильева салайааччылаах аҕам саастаах далбардар «Дэгэйик» үҥкүү бөлөхтөрүн түмэ тардан, уопсайа 50 киһилээх дэлэгээссийэни салайан, Москва — Великий Новгород — Ильмень күөл хайысхатынан сырытыннарда.
Бу сырыыларын туһунан «Дэгэйик» бөлөх салайааччыта Лариса Васильева бу курдук кэпсээтэ:
«Бу биир нэдиэлэтээҕи сырыыбыт биир күн курдук биллибэккэ элээрэн ааста. Улуу Новгород, Старай Русса куораттарга, онтон Ильмень күөлгэ тиийэн сири-дойдуну көрдүбүт, элбэх саҥаны биллибит. Биһиги саамай баҕарбыт баҕа санаабыт туолан, Улуу Ильмень эбэни илэ харахпытынан көрдүбүт, онно охтубут саха буойуннарын сырдык ааттарыгар сүгүрүйдүбүт, мэҥэлэрин аттыларыгар дойдуларын буорун кутан, алаадьынан арчылаан санаабыт сырдаата.
Ону тэҥэ ытыктыыр киһибит Анна Данилова-Сарыада Ильмень күөл туһунан хоһоонун бу Улуу эбэ кытылыгар туран ис сүрэхтэн долгуйа аахтыбыт. Ону Россия каналлара уһуллулар. Бу улахан таһымнаах тэрээһини иилээбит-саҕалаабыт, салайан илдьэ сылдьыбыт Варвара Валерьевна Обоюковаҕа дириҥ махталбытын биллэрэбит. Бу курдук сырыылар биһиэхэ инникитин өссө сайдарбытыгар, үрдүк ситиһиилэргэ тахсарбытыгар, улууспут, нэһилиэкпит Аан дойдуга ааттара ааттанарыгар сүрүн тирэх буолалларынан киэн туттабыт, долгуйабыт, астынабыт! Алгыстаах аартыкпыт арыллан, бу ыраах айаҥҥа биир ситимҥэ киирэн, тэҥҥэ алтыһан, Дьокуускай куораттан уонна Нам улууһуттан сылдьыспыт, доҕордоспут дьоммутугар истиҥник махтанабыт!»
Ильмень үрдүнэн туруйалар
Санньыар ырыа кутуллар
Дууһа кылын таарыйа,
Ытык Ильмень иһийэр
Уолаттары аһыйа.
Иһилиннэ кулгаахпар
Хатан хаһыы дуораана.
Көстөн кэллэ харахпар
Халҕаһа муус тосторо
Сууһунэн ууммут илии
Өрүһүлтэ көрдүүрэ
Хос иһэ чуумпуга куустаран
Иһиттэн харааста, аймана.
Дууһа кылын таарйыан
Тиийдэ хас биирдии сүрэххэ.
Хаарыан эдэр уолаттар
Ильмень анныгар хаалбыттар.
Сэттэ туруйа буоланнар
Дойдуларын булбуттар.
Кутурҕан бэлиэтэ кинилэр
Кырыйа көтө турбуттар,
Уос номоҕор киирэннэ
Үйэлэр тухары хаалбыттар!
Ааптар: Анна Данилова-Сарыада
Салгыы ансаамбыл кыттыылааҕа Прасковья Татаринова санаатын кытта үллэһиннэ:
«Мин бииргэ төрөөбүт эдьиийим Евдокия Николаевна Дуранова кэргэнэ Чурапчыттан Василий Петрович Дуранов Ильмень күөл кыргыһыытын кыттыылааҕа. Күтүөтүм аата бу ытык сиргэ кыһыл көмүс буукубунан суруллан үйэтитиллибитин көрөн, долгуйан, киэн туттан, сүгүрүйдүм. Дойдутуттан ийэ буорун аҕалан кутан, тыыннаах сибэкки дьөрбөтүн ууран, алаадьынан алҕаан кэллим. Эдьиийим олоҕун тухары ыра оҥостубут баҕа санаатын олоххо киллэрбиппиттэн дуоһуйдум, ытык иэспин толордум диэн сананным».
Бу курдук Бэйдиҥэ далбардара ийэлии уйадыйан тураннар, кинилэр нэһилиэктэриттэн Быстах байыаннай дьайыыга 23 уол барбытыттан үһэ кыргыһыы толоонугар охтубуттарын туһунан кэпсээтилэр. Олохторун толук уурбут байыастартан биирдэстэрэ — Василий Черкашин аатырбыт «Алеша» танк экипаһын састаабыгар баар эбит. Итинтэн тыыннаах хаалбыттара — Уус-Алдан Тандатыттан Алексей Неустроев уонна Сунтаартан Филипп Евсеев «Россия Геройа» үрдүк аатын билигин сүгэ сылдьаллар.
Ааптар: РФ Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ Анфиса Слепцова.
