СӨ Ил Дархана Егор Борисов этии киллэрэн, дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин бэйэтинэн дьаһал биэрэн, Саха сиригэр “2016-2020 сылларга Саха сиригэр оҥорон таһаарар күүһү уонна социальнай эйгэни сайыннарарга туһуламмыт научнай комплекснай чинчийии” ыытылла сылдьар. Бу туһунан edersaas.ru ааҕыҥ.
Россия Наукаларын академиятын Сибиирдээҕи салаатын криолитозона биологическай проблемаларын институтун дириэктэрин солбуйааччы, биология наукатын доктора, “Саха сирин нэһилиэнньэтин олоҕун хаачыстыбатын үрдэтии” диэн бастакы хайысханы салайар Борис Кершенгольц: “Комплекснай чинчийии сүрүн сыалынан, Саха сирэ Россия стратегическай суолталаах субъегын быһыытынан, кини социальнай-экономическай туругун наукаҕа тирэҕирэн билгэлээһини оҥоруу буолар. Маныаха, бастатан туран, өрөспүүбүлүкэ билиҥҥи айылҕатын, дьонун кыаҕын, социальнай-экономическай туругун сыаналыахтаах этибит. Ити курдук түмүллүбүт улахан үлэ Россияҕа аан маҥнайгытын ыытыллар”, – диэтэ.
Төһө даҕаны кылгас болдьох иһигэр чинчийбиттэрин иһин, соруктарын толорбуттар. Ол курдук, медико-демографическай, медико-социальнай түгэннэри уонна нэһилиэнньэ доруобуйатын сыаналаан көрбүттэр.
РНА СС ирбэт тоҥу үөрэтэр институтун дириэктэрин солбуйааччы, геолого-минералогическай наука доктора Виктор Шепелев: “Батамай тиэмэтин координаторынан буол диэбиттэригэр, маҥнай аккаастаммытым. Тоҕо диэтэххэ, маннык улахан соругу сиһилии толоруохтаахпыт. Буолаары буолан, икки эрэ ый иһигэр. Наука академията тылыгар киллэрэн, сөбүлэспитим. Саха сиригэр ыытыллыбыт бастакы экспедиция үлэтин кытта тэҥнээн көрөр буоллахха, кинилэр чинчийиини ыытааттарын кытта, үлэлэрэ бэчээттэнэн барбыта. Биһиги ити холобуру туһанарбыт буоллар диэн этиилээхпин. Чинчийиллибит матырыйаал олус интэриэһинэй, элбэх киһи сэргиэн, сэҥээриэн”, — диэн санаатын эттэ.
Ити курдук, экспедиция бастакы, СӨ айылҕатын, дьонун кыаҕын, социальнай-экономическай уопсай холбоһугун бүгүҥҥү туругун сыаналааһын түһүмэҕэ түмүктэннэ. Иккис түһүмэххэ (2018-2019 сс.) айылҕа уларыйыытын, үлэ ырыынагын, оҥорон таһаарыы уонна өҥө оҥоруу сайдар кэскиллэрин науканан бигэргэтиллибит уларыйыыларын билгэлээн, ырытыахтара. Үһүс түһүмэххэ (2020 с.) РФ уонна СӨ Судаарыстыбаннай былааһын уорганнарыгар айылҕа баайдаах сирин табатык уонна куттала суох, нэһилиэнньэ олоҕун хаачыстыбатын үрдэтэр сыаллаах уонна Саха сирэ 2050 сылга диэри социальнай-экономическай өттүнэн түргэн тэтимнээхтик сайдарын хааччыйар туһугар научнай төрүккэ олоҕурбут сүбэлэри биэриэхтэрэ.
ЫСПЫРААПКА:
Саха сиригэр бастакы научнай экспедиция 1925-1931 сыллардаахха үлэлээбитэ. Оччолорго чинчийии Сэбиэскэй Сойуус Наукаларын академиятын учуонайдарын күүһүнэн ыытыллыбыта. Ити кэмтэн ыла 80-тан тахса сыл ааста. Иккис экспедиция Россия Наукаларын академиятын кытта 5 хайысханан (Саха сирин нэһилиэнньэтин олоҕун хаачыстыбатын үрдэтии, уларыйа турар килиимэттээх усулуобуйаҕа айылҕа уонна техногеннай ыксаллаах быһыылары сэрэтии уонна туоратыы; промышленнай, энергетическэй, тыа хаһаайыстыбатын, транспорт-логистика уонна информация сайдыытын хааччыйыы; социальнай-экономическай сайдыыны хааччыйыы; аһылык куттала суох буолуутун хааччыйыы) ыытыллар. Бастакы сылга 114 бырайыак толоруллубут, манна 1868 (276 доктор, 722 хандьыдаат) учуонай үлэлээбит.
