Михаил Федоровичтан Арассыыйаҕа саҥа Романовтар династиялара олохтоммута. Бу ыраахтааҕы саҕана Москуба саарыстыбатыттан бастакы дьон Саха сиригэр кэлитэлээн, остуруоктары тутан олохсуйан, олохтоохтортон дьаһаах хомуйан барбыттара.
1904 сыллаахха Сибиир Улуу суолун (Транссиб) 13 сыллаах тутуута түмүктэммит.
1925 сыллаахха ССРС Аан дойдутааҕы кээмэй тиһигэр кыттыспыт. Мантан инньэ биэрэстэ оннугар килэмиэтир, муунта оннугар киилэ туттуллар буолбуттара.
Бу күн хапсаҕайга САССР успуордун маастара Валерий Федоров (Кыайыы Махсыым) төрөөбүт.
- Бельгия — Дойду күнэ
- Гуам — Көҥүл күнэ
- Беларусь — Зажинки (Казаан иконата 1579 сыллаахха көстүбүт күнүн илиҥҥи славяннар бэлиэтиир буолбуттар)[1]
Түбэлтэлэр:
- 1613 — (оччотооҕу ааҕыынан от ыйын 11-гэр) Москубаҕа 17 сааһын саҥа туолан эрэр Михаил Романов ыраахтааҕы буолан бэргэһэлэммит. Аҕата Федор Романов кыахтаах боярин этэ, уола ыраахтааҕы буолбутун кэннэ патриарх буолбута, кырдьан 1633 сыллаахха өлүөр диэри судаарыстыба дьиҥнээх салайааччыта кини этэ. Михаил Федоровичтан Арассыыйаҕа саҥа Романовтар династиялара олохтоммута (ол иннинэ сүнньүнэн Рюриковичтар салайбыттара). 1645 сыллаахха өлүөр диэри бөрүстүөлгэ олорбута. Бу ыраахтааҕы саҕана Москуба саарыстыбатыттан бастакы дьон Саха сиригэр кэлитэлээн, остуруоктары тутан олохсуйан, олохтоохтортон дьаһаах хомуйан барбыттара.
- 1645 — Кытайга Цин династия регенэ (эдэр император оннугар дойдуну салайар киһи) Доргон кытайдар баттахтарын манчжурдуу оҥостоллорун туһунан ыйаах таһаарбыт. Ол аата төбө иннигэр баттах хоруйуллуохтаах, оттон кэннигэр — көҕүл өрүллүөхтээх.
- 1774 — Арассыыйа уонна Осмаан импиэрийэтэ Күчүк-Кайнардьатааҕы эйэ сөбүлэҥэр илии баттаан 1768—1774 сс. Нуучча-туурак сэриитин түмүктээбиттэр. Кырыым тутулуга суох дойду быһыытынан билиниллибит.
- 1883 — Боотуруускай улууһун кулубата Дьөгүөр Ньукулаайап (Улахан Дьөгүөрдээн) маннык суруйбут: «Сыылынайдар сир оҥоһуутугар саамай табыгастаах сири ылан баран түргэн баҕайытык уоҕун бараан кэбиһэллэр уонна эбии сахалартан ордубут сирдэрин куортамҥа ылаллар […] Инньэ гынан, сыылынайдар сахалары букатын да сирэ суох хааллараллар».
- 1904 — Сибиир Улуу суолун (Транссиб) 13 сыллаах тутуута түмүктэммит — Миасстан Владивостокка диэри. Тимир суол эписсээнэй аһыллыыта эһиилигэр тохсунньу 1 күнүгэр буолбута.
- 1906 — 44 саастаах Пётр Столыпин Арассыыйа бырабыыталыстыбатын баһылыгынан анаммыт. Бу киһи саҕана сахалары Хотугу Муустаах байҕал кытылыгар көһөрөн баран, Саха сирин киинигэр нуучча бааһынайдарын олохсутар бырайыак үөскээбитэ. Оччотооҕу саха интэлигиэннэрэ Эдуард Пекарскайы эспиэр быһыытынан бу бырайыагы кытта сөбүлэспитин иһин кириитикэлээбиттэрэ.
- 1917 — Александр Керенскэй Быстах кэм бырабыыталыстыбатын баһылаабыт.
- 1925 — ССРС Аан дойдутааҕы кээмэй тиһигэр кыттыспыт. Мантан инньэ биэрэстэ оннугар килэмиэтир, муунта оннугар киилэ туттуллар буолбуттара.
- 1935 — Осетровоҕа өрүс пуордун тутарга уонна онно мас ааллары тутарга диэн ВКП(б) Саха обкомун уурааҕа тахсар.
- 1954 — Бастакы Индокитай сэриитин түмүктүүр Женеватааҕы кэмпириэнсийэҕэ Вьетнамы икки аҥы араарбыттар — Хоту уонна Соҕуруу.
- 1983 — Антарктидаҕа Восток станцияҕа Сир ньууругар саамай намыһах температура бэлиэтэммит — −89,2 °C.
Төрөөбүттэр:
- Б.э.инн. 356 сыл — Александр Македонскай (б.э. инн. 323 с. өлб.), Македония ыраахтааҕыта (б.э. инн. 336 сыллаахтан), полководец, оччотооҕуга саамай бөдөҥ импиэрийэни тэрийбитэ.
- 1899 — Эрнест Хемингуэй (1961 с. бэйэтигэр тиийиммитэ), эмиэрикэ суруйааччыта, суруналыыс, Нобель бириэмийэтин лауреата (1954).
- 1955 — Валерий Федоров (Кыайыы Махсыым) — хапсаҕайга САССР успуордун маастара (1976 с.)
Өлбүттэр:
- 1929 — Николай Неустроев — Саха литэрэтиирэтин төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ (1895 с.т.). Баара суоҕа 33 сааһыгар ыалдьан өлбүтэ.
- 1994 — Павел Мельников (19.06.1908 төр.) — Сэссийэлиистии Үлэ Дьоруойа, ирбэт тоҥу чинчийбит учуонай уонна салайааччы.
- 2016 — Николай Рыкунов — Арассыыйа Суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (2015 с.), литэрэтиирэ кириитигэ, прозаик, суруналыыс, тылбаасчыт.
