Атырдьах ыйын 14 күнэ. Ил Дархан орто анал үөрэх кыһаларыгар үөрэххэ, наукаҕа, идэҕэ, успуортка, култуураҕа, уопсастыбаннай үлэҕэ үрдүк көрдөрүүлэрин иһин 7 номинацияҕа граннары олохтоото, туһааннаах ыйаахха илии баттаата. «Бастыҥ колледж» номинация кыайыылааҕа 10 мөл. солкуобайы ылыаҕа, атын номинацияларга 5-тии мөл. солкуобай көрүлүннэ. Граннары сыл аайы алтынньы 2 күнүгэр орто профессиональнай үөрэх күнүгэр туттарыахтара.
Айсен Николаев ыксаллаах быһыыны-майгыны сэрэтэргэ уонна суох оҥорорго, баһаартан сэрэхтээх буолууга хамыыһыйа мунньаҕар Хабаровскай кыраай уонна Амур уобалаһын диэкиттэн хойуу буруо кэлэн, илин эҥэр, Бүлүү бөлөх уонна киин улуустары, Дьокуускай куораты бүрүйбүтүнэн, мэдиссиинэ тэрилтэлэрин күүһүрдүллүбүт эрэсиимҥэ көһөрөргө эттэ. Дьон доруобуйатын харыстыыр миэрэлэри муниципальнай тэриллиилэр таһымнарыгар ыларга соруйда. Баһаардар сүрүннээн баар Уус Маайа, Өлүөхүмэ уонна Алдан оройуоннарыгар уоту умуруорууга 1244 киһи үлэлиир. «Полярные авиалинии» АХ «Атмосфера» Ан-26 көтөр аала өрөбүл күннэргэ Өлүөхүмэҕэ ардаҕы түһэрбит. Бу күн сөмөлүөт Уус Маайаҕа уонна Алдаҥҥа үлэлиэҕэ.
Чөмпүйүөннэргэ уонна призердарга төлөбүрдэр индексацияланыахтара
Айсен Николаев СӨ Ил Дарханын уонна бырабыыталыстыбатын дьаһалтатын салалтатын кытары мунньаҕы ыытта. Арассыыйаҕа уонна өрөспүүбүлүкэҕэ физкультура хамсааһына 100 сыла бэлиэтэнэринэн, олимпийскай, сурдлимпийскай чөмпүйүөннэргэ уонна призердарга төлөбүрдэри индексациялыырга ыйда. Физкультура уонна успуорт эйгэтигэр улахан ситиһиилэрдээх, физкультуранан уонна успуордунан олохтоохторо элбэхтик дьарыктанар муниципальнай тэриллиилэри бэлиэтээһин механизмын хос көрөргө эттэ.
Үөһээ Бүлүү улууһун Ороһу сэлиэнньэтигэр оскуолану-уһуйааны тутууну салгыырга 2024 сыл судаарыстыбаннай бүддьүөккэ үбүлээһини хос көрөргө сорудахтаата, эбийиэк 2025 сылга үлэҕэ киллэриллиэхтээх. Эрэгийиэннэргэ бүддьүөт кирэдьиитигэр иэһи сотор кыаҕы кэҥэтэр туһунан РФ бырабыыталыстыбатын уурааҕа тахсыбытынан министиэристибэлэр салайааччыларыгар бу докумуону болҕомтолоохтук үөрэтэллэригэр этилиннэ. Улуу Кыайыы 80 сылын бырааһынньыктааһыҥҥа бэлэмнэниини саҕалыырга сорудахтаата. Саха сирин бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев туһунан өйдөбүнньүгү үйэтитэргэ хамыыһыйа тэриллэрин туһунан дьаһалга илии баттаабытын иһитиннэрдэ. Хамыыһыйа чилиэннэрэ этиилэри хомуйууну саҕалыахтаахтар. Оскуолаларга хапытаалынай өрөмүөнү ыытарга уопсастыбаннас кыттыылаах тутулуга суох хонтуруолу күүһүрдэргэ ыйда. Байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтара муниципальнай уопсастыбаннай тырааныспарга босхо сылдьалларын хааччыйарга сорудах толоруллуутун хонтуруоллуурга эттэ.
Айсен Николаев «Саха сирин тимир суоллара» хампаанньа генеральнай дириэктэрэ Василий Шимохины кытары көрсүһүүтүгэр Арассыыйа уонна Кытай кыраныыссаларын туоруур «Дьэлиҥдэ – Мохэ» суолу сөргүтүү бырайыагын быйыл саҕалыырга сорук туруорда. Хампаанньа кыраныысса аттыгар тимир суолу тутуохтаах. Сковородино – Рейново учаастагын чөлүгэр түһэрэн, Саха сириттэн таһаҕаһы таһыахха сөп. Бу сыл бүтүүтэ Сковородиноттан 70 км усталаах тимир суолу оҥорууну саҕалыахтара. Итиэннэ Ил Дархан Москваттан кэлэр таһаҕаһы тиэйиини кииннээһин үлэтин түмүктүүргэ сорудахтаата. Ол курдук, хампаанньа «Столбовая» ыстаансыйа терминалын тутан бүтэриэхтээх.
38№-дээх орто оскуолатыгар федеральнай бырагырааманан хапытаалынай өрөмүөн ыытыллар
Атырдьах ыйын 15 күнэ. Айсен Николаев Дьокуускай куорат 38№-дээх орто оскуолатыгар федеральнай бырагырааманан хапытаалынай өрөмүөн ыытыллыытын бэрэбиэркэлээтэ уонна үлэ хаачыстыбата ирдэбилгэ сөп түбэһэрин, куорат уокуруга эппиэтинэстээх бэдэрээччиктэри кытта дуогабар түһэрсибитин бэлиэтээтэ. Оскуола икки дьиэтэ саҥардыллан, тэрилинэн хааччыллан, кэлэр уон сылга оҕолор үөрэнэллэригэр сөптөөх усулуобуйа тэриллибит. Өрөмүөнү ыытыыга төрөппүттэр, учууталлар, оҕолор бэрэстэбиитэллэриттэн уопсастыбаннай сэбиэт этиилэри киллэрэн, туолуутун хонтуруоллаабыт. Алын сүһүөх кылаастарга эбэҥки тылын үөрэтэргэ саҥа кэбиниэт, бибилэтиэкэҕэ туспа киирэр аан оҥорбуттар, учууталлар хосторун кэҥэппиттэр.
«Куттала суох хаачыстыбалаах суоллар» национальнай бырайыак
Дьокуускай 17-с кыбаарталын олохтоохторун кытта
Айсен Николаев Дьокуускай 17-с кыбаарталын олохтоохторун кытта көрүстэ. Манна Жорницкай уулуссатыгар 19 №–дээх хаарбах дьиэни көтүрүү саҕаланна. Үлэ «Олорор дьиэ уонна куорат эйгэтэ» национальнай бырайыак өйөбүлүнэн тустаах муниципальнай бырагырааманан ыытыллар. Ил Дархан кыбаарталга олорор дьиэ, социальнай эбийиэктэр тутуулара саҕаламмытын бэлиэтээтэ. Быйыл 16 хаарбах дьиэттэн дьону көһөрүөхтэрэ. Аны биэс сылынан кыбаартал бары хаарбах дьиэтиттэн дьон көһүөҕэ.
Тымныы түһүөр диэри
Ил Дархан Дьокуускай Губин уулуссатыгар тутулла турар успуорт саалыгар үлэ хаамыытын көрөн баран, тымныы түһүөр диэри ититиини биэрэн, кыһын үлэ барыытын хааччыйарга сорук туруорда. Манна бырабыыталыстыба, успуорт министиэристибэтэ, «Zа самбо» бырайыак өйөбүллэринэн чааһынай инвестор үбүлээһининэн эбийиэк оҥоһуллар. Айсен Николаев саҥа успуорт саалата олорор дьиэни тутар тэрилтэ социальнай эппиэтинэстээҕин холобура буоларын бэлиэтээтэ. Манна оҕолор самбонан, дзюдонан дьарыктаныахтара. Эбийиэк эһиил бэс ыйыгар «Азия оҕолоро» аан дойдутааҕы сайыҥҥы успуорт оонньууларын көрсө үлэҕэ киирэрэ былааннанар.
Ньурба улууһугар
Атырдьах ыйын 16 күнэ. Ил Дархан Ньурба улууһугар үлэлээтэ. Ньурба куоратыгар Степан Васильев аатынан Култуура уонна сынньалаҥ пааркатыгар «Түмэр түгэн – 2023» өрөспүүбүлүкэтээҕи ыччат бэстибээлин кыттыылаахтарын көрүстэ. Ийэ дойдутун көмүскээһиҥҥэ уонна өрөспүүбүлүкэтин сайыннарыыга кыттар Саха сирин патриот ыччатынан киэн туттарын туһунан эттэ. Бу тэрээһин ыччат бырайыактарын торумнууругар, олоххо киллэрэригэр кыаҕы биэрэрин бэлиэтээтэ. Бэстибээлгэ үөрэххэ, успуорка, култуураҕа, муниципальнай сулууспаҕа, волонтердарга, урбааҥҥа аналлаах үөрэтэр былаһааккалар ыччаты түмэллэр.
Айсен Николаев Ньурба куоракка Ленин уулуссаны кыйа Бүлүү эбэ кытылын тупсаран оҥоруу үлэтин көрдө. «Диалог» уонна «Урбан планинг» архитектура бюроларын интэриэһинэй бырайыактарын сэргээтэ. Маннык табыгастаах уопсастыбаннай эйгэ сир аайы тэриллиэхтээх диэн бэлиэтээтэ. Кытыл киин чааһа «Куорат тупсаҕай эйгэтин тэрийии» өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагырааманан уонна «Дьоҕус куораттар уонна историческай сэлиэнньэлэр» куорат эйгэтин бастыҥ бырайыактарын куонкурсугар кыайан үбүлэммитэ. Кэлэр түһүмэххэ 4 км усталаах сиргэ Бүлүү өрүһү кыйа хаамар сир тутуута көрүллэр. 2027 сылга эбийиэк толору олоххо киириэҕэ.
Ил Дархаҥҥа Ксенофонт Дмитриевич Уткин аатынан Ньурбатааҕы норуоттар доҕордоһууларын түмэлигэр бырайыактары кэпсээтилэр. Ем. Ярославскай аатынан Хоту дойду историяларын уонна култуураларын Саха сиринээҕи судаарыстыбаннай холбоһуктаах түмэлин кытта «Скиф эйгэтэ» быыстапканы Донецкай уонна Луганскай норуодунай өрөспүүбүлүкэлэргэ туруоруохтара. Забайкальеттен 1907 с. Арассыыйа импиэрийэтин иккис Госдууматын дьокутаата, Ньурба Куочайыттан төрүттээх Дамиан Кочнев фундаментальнай үлэлэрин дойду библиотекаларыттан булбуттарын хаттаан бэчээттэтэн таһаарар былааннаахтар, экспедицияны салгыахтара.
Айсен Николаев Ньурба оройуонугар 2027 сылга ыытыллар IX Саха сирин норуоттарын спортивнай оонньууларыгар бэлэмнэнии боппуруостарыгар аналлаах мунньах ыытта. Улуус киинигэр 3 тыһ. миэстэлээх сылаас манежтаах стадионы тутуу саҕаланна. Физкультурунай-чэбдигирдэр 500 миэстэлээх бассейннаах комплекс тутуутун бырайыактыыр-симиэтэтин докумуона оҥоһуллан, судаарыстыбаннай экспертизаҕа ыытыллыбыта. Барыта успуорт алта эбийиэгин тутууну былаанныыллар. Успуорт эбийиэктэрин эрэ буолбакка, атын социальнай суолталаах үөрэх уонна доруобуйа, суол, энергетика эбийиэктэрин эмиэ тутуохтара. Ол иһигэр киин балыыһа эмтиир куорпуһун, Ньурбаҕа 360 миэстэлээх оскуола, ууну ыраастыыр ыстаансыйа, Маарга норуот айымньытын киинэ уонна да атын эбийиэктэри. Ил Дархан бырабыыталыстыбаҕа ханнык саҥа эбийиэктэр хаһан, ханнык бырагырааманан үбүлэнэн үлэҕэ киириэхтээхтэрин чуолкайдыырга сорудахтаата.
Айсен Николаев Ньурбачаан орто оскуолатын көрөн баран, саҥа оскуола дьиэтин тутууга бырайыагын–симиэтэтин докумуонун оҥорорго сорудахтаата. Онуоха оскуолаҕа уонна уһуйааҥҥа биир холбоһуктаах эбийиэги тутуу тоҕоостооҕун көрөргө ыйда. Ньурбаҕа тимири уһаарыыга Сата уустара былыргы ньымаларын көрдөрдүлэр. Тимири бастакы таптайар чиэс Айсен Николаевка тигистэ. Уустар 10 киилэттэн тахса ыйааһыннаах тимири уһаардылар. Былыргы ньыманан уһаарыллыбыт тимиртэн уустар саха байыастарыгар, байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар быһах оҥороллор.
Айсен Николаев улуустар икки ардыларынааҕы дьиэ кэргэҥҥэ уонна оҕоҕо көмө киинин итиллээччилэрин үүнэн иһэр саҥа үөрэх дьылынан эҕэрдэлээтэ. Оҕолор төрөппүттэрин уонна педагогтарын көмөлөрүнэн оҥорбут быыстапкаларын көрдөрдүлэр. 40 миэстэлээх кииҥҥэ невролог, педиатр быраастар, физиотерапевт, психолог, сурдопедагог, логопед, дефектолог оҕолорго көмө оҥороллор.
Ил Дархан Ньурба куоратыгар анал байыаннай дьайыы кыттыылааҕын дьиэ кэргэнин кытта көрүстэ. Ыал үс оҕолоох— икки уол уонна кыыс. Өрөспүүбүлүкэ материальнай көмөтө оҥоһуллубут. Улуус уонна куорат салалталара байыас дьонугар туһааннаах көмөнү оҥороллорун Ил Дархан бэлиэтээтэ. Сотору кэминэн дьиэ өрөмүөнүгэр көмөлөһүөхтэрэ, ону тэҥэ босхо оттор мас аҕалыахтара, ууну таһыахтара, волонтердар күүс-көмө буолуохтара.
Сунтаар улууһугар
Атырдьах ыйын 17 күнэ. Айсен Николаев Сунтаар улууһугар үлэлээтэ. Ил Дархан Элгээйигэ саҥа амбулатория дьиэтин бастакы сыбаайатын түһэриигэ кытынна. «Доруобуйа харыстабыла» национальнай бырайыак доруобуйа харыстабылын бастакы сүһүөҕүн саҥардыы бырагырааматынан тутуллар эбийиэк 2024 сыл бүтүүтэ үлэҕэ киириэҕэ. 800 кв.м. иэннээх таас дьиэҕэ симиэнэҕэ 36 киһи сылдьар амбулатория уонна 6 миэстэлээх күнүскү стационар тэриллиэҕэ. Учаастактааҕы терапевт уонна педиатр быраастар, функциональнай, смотровой, процедурнай, быһыы ылар, УЗИ, стоматология кэбиниэттэрэ, регистратура уонна лаборатория баар буолуохтара.
Бүлүү өрүскэ 15 тыһ. хатыыс ыаматын ыыттылар. Айсен Николаев Чернышевскайдааҕы балык собуота 2018 сылтан саҕалаан өрүстэргэ, күөллэргэ балык көрүҥэ элбииригэр үлэлэһэрин, кэнники сылларга үлэ үчүгэй түмүктээҕин бэлиэтээтэ. Билигин бу собуокка хатыыһы үөскэтэргэ саҥа сыах тутуутун бырайыагын-симиэтэтин докумуонун оҥоро сылдьаллар. Маны тэҥэ Алдан уонна Хаҥалас улуустарыгар саҥа балык собуоттарын бырайыактара көрүллэр. Айсен Николаев Элгээйигэ Бүлүү өрүс кытылыгар «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» бырагырааманан аһыллыбыт дьоҕус паарканы көрдө. Паарка аттынааҕы култуура эбийиэктэрин — модельнай библиотеканы, култуура дьиэтин уонна С.А. Зверев аатынан фольклор түмэлин кытары дьүөрэлии көстөрүн бэлиэтээтэ. Манна араас тэрээһиннэр ыытыллаллар, нэһилиэнньэ успуордунан дьарыктанар, дьиэ кэргэттэр оҕолорун кытары күүлэйдииллэр. Быйыл өрөспүүбүлүкэҕэ «Уһук Илиҥҥэ 1000 тиэргэн» бырагырааманан 62 тиэргэн уонна дьоҕус паарка оҥоһуллуохтара.
Ил Дархан Борис Андреев аатынан Элгээйи эрэгийиэннээҕи түмэл-экология киинин саҥа дьиэтин тутууга бэлэми саҕалыырга сорудахтаата, туһааннаах министиэристибэлэр боппуруоһу көрүөхтэрэ диэн бэлиэтээтэ. Билигин саҥа эбийиэк бырайыагын-симиэтэтин докумуона Сунтаар улууһун сайдыытын фондатын уонна Инники көлүөнэ фондатын үбүлээһиннэринэн оҥоһулла сылдьар. Түмэлгэ 4 тыһ. тахса тулалыыр айылҕаны кэпсиир экспонат хараллар. Онтон улаханнара көтөрдөр коллекциялара.
Айсен Николаев Сунтаар улууһун киинигэр бассейннаах спорткомплекс тутуутугар тахсыбыт улахан хаалыыны аччатан, эбийиэги хаачыстыбалаахтык оҥорорго сорук туруорда. Билигин үлэ 43% оҥоһуллубут. Улуус тутуу комплексын управлениета бэдэрээччиги кытта дуогабары көтүрэн, сотору кэминэн саҥа бэдэрээччиги кытта хантараак түһэрсэр үлэни саҕалыаҕа. Ил Дархан Сунтаар сэлиэнньэтигэр хаарбах дьиэттэн дьону көһөрүү бырагырааматынан биэс этээстээх 73 кыбартыралаах дьиэ тутуутун хаамыытын бэрэбиэркэлээтэ. Үлэни тэтимирдэргэ сорудахтаата. Эбийиэк быйыл сыл бүтүүтэ киириэхтээх. Билигин тутуу 40% оҥоһуллубут. Улууска 2025 сыл бүтүөр диэри 1112 киһи хаарбах дьиэттэн көһүөхтээх.
Айсен Николаев Сунтаар улууһун социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын боппуруостарыгар мунньах ыытта. Тыа хаһаайыстыбатын, олохтоох бырамыысаланнаһы уонна инфраструктура эбийиэктэрин тутууга сорудахтары биэрдэ. Олохтоох оҥорон таһаарыыны сайыннарарга анал сири-уоту тэрийэр тоҕоостооҕун туһунан бэлиэтээтэ. Бу иннинэ оннук быһаарыыны Ил Дархан сорудаҕынан Хаҥалас улууһугар ылыммыттара. Кэмпэндээйи туһуун, чоҕу хостооһуну, тутуу матырыйаалын оҥоруу, «Сунтарцеолит» сайыннарыы, тутуллубат сирдэри сөргүтэн, тыа хаһаайыстыбатыгар туһаҕа таһаарыы туһунан этилиннэ. Айсен Николаев бырабыыталыстыбаҕа балыыһа комплексын иккис уочаратын тутууга федеральнай үбүлээһин боппуруоһун быһаарарга сорудахтаата. 2025 сылга Сергей Афанасьевич Зверев төрөөбүтэ 125 сылын бэлиэтииргэ үбүлүөй тэрээһиннэрин ыытыыга анал хамыыһыйаны тэрийэргэ сорудах биэрдэ. Ити сыл аатырбыт норуот ырыаһытын дойдутугар өрөспүүбүлүкэтээҕи ыһыах ыытыллыаҕа.
Айсен Николаев Элгээйигэ анал байыаннай дьайыы кыттыылааҕын дьиэ кэргэнин кытта көрүстэ. Кыыстара быйыл бастакы кылааска үөрэнэ барар, уоллара — уһуйаан иитиллээччитэ. Дьиэ кэргэн федеральнай, эрэгийиэн материальнай көмөтүн ылбыт. Улуус салалтата, биир дойдулаахтара, волонтердар өрүү күүс-көмө буолаллар.
Профессиональнай күөн киирсиилэр успуортарын сайыннарыы
Атырдьах ыйын 17 күнэ. Ил Дархан UFC чөмпүйүөнэ Хабиб Нурмагомедов лигатын бэрэстэбиитэллэрин: Eagle FC бэрэсидьиэнэ Шамиль Завуровы, Абубакар Нурмагомедовы уонна билиҥҥи чөмпүйүөн Магомедрасул Хасбулаевы кытты көрсүһүүтүгэр профессиональнай күөн киирсиилэр успуортара сайдыытын ырыттылар. Айсен Николаев Дьокуускайга ММА-ҕа Ил Дархан Кубогын тэрийиигэ кыттыбыттарын иһин ыалдьыттарга махтанна. Саха сиригэр көҥүл тустуу бастакы нүөмэрдээх успуорт көрүҥэ буоларын, ол эрээри дьон интэриэһин тардар саҥа көрүҥнэри өйүүргэ бэлэммит диэн бэлиэтээтэ.
Өлөөн эбэҥки национальнай улууһугар
Атырдьах ыйын 18 күнэ. Айсен Николаев Өлөөн эбэҥки национальнай улууһугар үлэлээтэ. Улуус киинигэр «Олорор дьиэ уонна куорат эйгэтэ» национальнай бырайыагынан элбэх кыбартыыралаах икки дьиэни тутууну бэрэбиэркэлээтэ. Үс мэндиэмэннээх 30-туу кыбартыыралаах 4,1 тыһ. кв м. кэриҥэ иэннээх дьиэлэргэ хаарбах дьиэттэн дьону көһөрүөхтэрэ. Үлэ 40% оҥоһуллубут. Дьиэ истиэнэлэрэ монолитнайдар, эбии армированиенан күүһүрдүллүбүттэр. Бу маннык ньыма Саха сиригэр бастакытын туттуллар. Бастакы дьиэҕэ олохтоохтор 2023 сыл төрдүс кыбаарталыгар, оттон иккис дьиэҕэ – 2024 сылга киирэллэрэ быланнанар. Ил Дархан сыа балык күнүн бэлиэтиир тэрээһиҥҥэ мустубут олохтоохтору эҕэрдэлээтэ. Былыргыттан кэлбит норуоттарын үгэстэригэр ытыктабыллаахтык сыһыаннаһалларын бэлиэтээтэ. Ол курдук, үгэс быһыытынан дьон Имты диэн уот иччитин алгыһын сиэрин-туомун аастылар, Дилиһинчэ диэн төгүрүк үҥкүүгэ кытыннылар.
Айсен Николаев икки «Бурлак» вездеходунан ыраах сытар Арктика бөһүөлэктэригэр таһаҕаһы илдьиигэ экспэримиэн быһыытынан ыытыллар экспедиция кыттыылаахтарын кытта көрүстэ. Массыыналар кэбиинэҕэ 2 туонна уонна эбии прицепкэ 1,5 туонна таһаҕаһы ылыахтарын сөп. Өлөөҥҥө сүрүн таһаҕастарын таһынан туонна хортуоппуйу уонна сэнтиниэр луугу аҕалбыттар.
Ил Дархан Өлөөҥҥө Арктика улуустарыгар үөрэх хаачыстыбатын тупсарыы боппуруостарыгар мунньах ыытта. Саха сирин наукаҕа тэрилтэлэрин хоту оскуолалары шефтэһиигэ ылан, оҕолору кытта наука үлэһиттэрэ эбии дьарыктаналларыгар ыйда. Бырабыыталыстыбаҕа икки хайысханан: үөрэх тэрилтэлэрин материальнай-техническэй базаларын бөҕөргөтүүгэ уонна үөрэх хаачыстыбатын үрдэтиигэ үлэлииргэ сорудахтаата. «Арктика оҕолоро» уонна үөрэх эйгэтигэр туһуламмыт судаарыстыбаннай бырагыраамалар чэрчилэринэн саҥа дьаһаллары ылалларыгар ыйда. Үрдүк үөрэх кыһаларыгар педагогическай каадырдары тус сыаллаах бэлэмнииргэ улуустары кытта үлэлэһэллэригэр сорудах биэрдэ. Улуус баһылыктарыгар материальнай-техническэй базаны бөҕөргөтүүгэ эрэ буолбакка, үөрэх хаачыстыбатыгар уонна каадыры дьиэнэн хааччыйыыга болҕомто уурарга эттэ. Тутуу министиэристибэтигэр куортамҥа дьиэлэри тутуу бырагырааматын оҥорорго эбэтэр хаарбах дьиэттэн көһөрүүгэ анаан тутуллубут дьиэлэргэ кыбартыыралары педагогтарга көрөргө улуустары кытта үлэлэһэргэ сорудахтаата.
Ил Дархан сорудаҕынан быйыл бибилэтиэкэлэргэ социальнай суолталаах кинигэлэри биэрии сөргүтүлүннэ Бастакынан Өлөөн киин бибилэтиэкэтин тиһигэр 54 араас 270 экземпляр кинигэни, итиэннэ оскуолалар бибилэтиэкэлэригэр 18 араас оҕо кинигэтин барыта 72 экземпляры туттардылар. Айсен Николаев Өлөөн киин балыыһатыгар «Доруобуйа харыстабыла» национальнай бырайыак доруобуйа харыстабылын бастакы сүһүөҕүн саҥардыы бырагырааматынан ыытыллар хапытаалынай өрөмүөн хаамыытын бэрэбиэркэлээтэ. Ааспыт сылтан терапия отделениетыгар үлэ барар, быйыл поликлиниканы саҥардыы саҕаламмыт. Кэнник сылларга аныгы оборудованиенан хаччыллыы барар. Быйыл иккитэ «мобильнай доктордар» биригээдэлэрэ улууска кэлэн, нэһилиэнньэни көрбүттэр, эмтээбиттэр. Каадыр тиийбэт кыһалҕатын быһаарыыга тус сыаллаах специалистары бэлэмнээһини, үрдүк үөрэх выпускниктарын кытта үлэни күүһүрдэргэ Ил Дархан ыйда.
Өлөөҥҥө аан бастаан ыытыллар «Этнокүүс-2023» ыччат бэстибээлин кыттыылаахтарын кытта Айсен Николаев көрүстэ. Улуус быйыл «Саха сирин ыччата» куонкуруска кыайан, 2,7 мөл. солк. тахса суумалаах субсидияны ылан, ыччакка аналлаах бырайыактары олоххо киллэрэр. Бэстибээл норуот үгэстэрин ыччакка тарҕатыыга туһуламмыт. «Гуллан» («Саһарҕа») успуорт-хонуу оонньуутугар, «Өбүгэ оонньуулара» национальнай успуорт көрүҥнэрин күрэхтэһиитигэр, патриотическай ырыа куонкуруһугар ыччат көхтөөхтүк кыттыбыт.
Күндү Саха сирин олохтоохторо! Күһүн сайыны солбуйар кэмэ тиийэн кэлэн, от үлэтин үмүрүтүү, кыстыкка бэлэмнэнии түбүгүн быыһыгар отонноон, тэллэйдээн, бултаан, балыктаан айылҕабытыттан маанылатыаҕыҥ, иҥэмтэлээх бэйэ аһын хаһааныаҕыҥ.
Афанасий Ноев, Саха сирэ
