Атырдьах ыйын 24 диэн Грегориан халандаарыгар сыл 236-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 237-c күнэ). Сыл бүтүө 129 күн баар. 1978 сыл бу күнүгэр Саха сиригэр сир аннынааҕы саахаллаах ядернай дэлби тэптэриилэртэн биирдэстэрэ 19 килотонналаах «Кратон-3» оҥоһуллубут…
1858 сыллаахха поляк, этнограф, суруйааччы, публицист, сахалар тустарынан улахан этнографическай чинчийии («Якуты»/«Сахалар») автора Вацлав Серошевскай төрөөбүт.
Атырдьах ыйын 23 күнүнээҕи бу уонна да атын түбэлтэлэрин туһунан сиһилии Бикипиэдьийэҕэ аах.
Түбэлтэлэр:
- 410 — Аларих хоруоллаах вестготтар Рими ылбыттар уонна талаан саҕалаабыттар. 800 сыл тухары ким да сэриилээн ылбатах куората таламмытыттан бу саҕанааҕы дьон улаханнык дьулайбыттар.
- 1572 — Варфоломей түүнэ буолбут: Францияҕа итэҕэл сэриилэрин кэмигэр Парижка католиктар гугеноттары (протестаннары) кэйгэллээһиннэрэ.
- 2006 — Дойдулар ыккардыларынааҕы астрономия сойууһа «планета» диэн тиэрмини уларыппытыгар Плутон карлик планеталар тиһиктэригэр киирбит. Күн систиэмэтигэр аҕыс планета хаалбыт.
- 1978 — Саха сиригэр сир аннынааҕы саахаллаах ядернай дэлби тэптэриилэртэн биирдэстэрэ 19 килотонналаах «Кратон-3» оҥоһуллубут. Мирнэй улууһун Айхал бөһүөлэгиттэн 39 км илин диэки Марха өрүһүн кытылыгар 577 метр дириҥҥэ сир хаҕын дириҥник үөрэтэр сыаллаах сейсмозондирование оҥороору дэлби тэптэриллибит. Сыыһа дьаһаныы түмүгэр радиациялаах былыт салгыҥҥа көппүт уонна экспедиционнай лааҕыры бүрүйбүт. Бу кэмҥэ ардыы турар буолан тула өттүннэҕи территория радиациянан киртитиллибит. Лааҕыр дьоно тута күрээбиттэр, оттон Саха сирин дьоно-сэргэтэ бу быһылаан туһунан 12 сылынан биирдэ 1990 сыллаахха билбиттэрэ.
Төрөөбүттэр:
- 1858 — Вацлав Серошевскай (1945 өлб.) — поляк, этнограф, суруйааччы, публицист. Сахалар тустарынан улахан этнографическай чинчийии («Якуты»/«Сахалар») автора.
- 1899 — Хорхе Луис Борхес — Аргентина суруйааччыта.
- 1911 — Семен Борисов — ил уонна партия биллиилээх диэйэтэлэ.
- 1921 — Мария Жорницкая (06.09.1995 өлб.) — Саха сиригэр олорор омуктар үҥкүүлэрин чинчийбит устуоруйа билимин хандьыдаата, Саха АССР үтүөлээх артыыһа.
- 1938 — Дмитрий Гаврильев — Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ, документалист-суруйааччы, Российскай Федерация журналистарын союһун чилиэнэ, Баайаҕа, итиэннэ Амма улууһун Абаҕа нэһилиэктэрин уонна Амма улууһун бочуоттаах гражданина.
- 1952 — Валерий Аргунов — устуоруйа билимин хандьыдаата, археолог.
Өлбүттэр:
- 1966 — Лао Шэ — биллэр Кытай прозаига, драматура, публицист, реалистичнай уонна сатиристичнай прозанан биллибитэ. Кытай национальнай литературатын биир биллэр маастара.
- 1996 — Зайнаб Биишева — Башкортостан норуодунай суруйааччыта, прозаик, поэт, драматург, тылбаасчыт.
- 2010 — Сатоси Кон — анимацияҕа үлэлээбит дьоппуон режиссера.
