Бэлиэ күннэр
- Юлиан халандаарынан Ороһооспо бэлиэтэнэр
- Армения — Өлбүттэри кэриэстиир күн
- Италия — Былаах күнэ. Циспадана Өрөспүүбүлүкэтэ диэн кылгас кэмҥэ Наполеон өйөбүлүнэн Италияҕа баар буола сылдьыбыт дойду бастакы былааҕы бу күн 1797 сыллаахха ылыммыт
- Камбодьа — Геноциды кыайыы күнэ
- Япония — Сэттэ от бэстибээлэ (Нанакуса-но сэкку). Бу былыргы үгэс Японияҕа Кытайтан кэлбит. Сэттэ оттоох рис хааһыны сииллэр, оччоҕо уһун олохтонуохпут, чэгиэн туруктаныахпыт, куһаҕаны үүрүөхпүт диэн итэҕэйэллэрэ
Түбэлтэлэр
- Б.э.и. 49 сыл — Рим сената Цезарь аармыйатын ыспатаҕына судаарыстыба өстөөҕө буолуоҕа диэн быһаарыы ылыммыт. Онтон сылтаан кинини өйүүр трибуннар Цезарь турар сиригэр Равеннаҕа күрээбиттэр.
- 1325 — Альфонсо IV Португалия хоруола буолбут.
- 1558 — Герцог Гиз баһылыктаах Франция сэриилэрэ Кале куораты ылбыттар, бу Англия континеҥҥа тиһэх бас билиитэ этэ.
- 1598 — Рюриковичтар династияларын Москубатааҕы салаатын бүтэһик киһитэ ыраахтааҕы Федор I өлбүт. Кини кэнниттэн Арассыыйа ыраахтааҕытынан Федор I кэргэнин убайа Борис Годунов буолбут.
- 1610 — Галилео Галилей Юпитер түөрт улахан аргыһын арыйбыт. Ол аргыстар ааттара Ганимед, Каллисто, Ио уонна Европа.
- 1877 — Марха улууһун Ньурба сэлиэнньэтигэр алын сүһүөх оскуолата аһыллыбыт.
- 1935 — Бенито Муссолини уонна Франция тас дьыалаларын миниистирэ Пьер Лаваль Франция уонна Италия ыккардыгар сөбүлэҥҥэ илии баттаабыттар.
- 1940 — Кыһыҥҥы сэрии: Раате суолугар буолбут кыргыһыыга 9-с фиин дивизията бэйэтинээҕэр элбэх сэбиэскэй чаастары урусхаллаабыт.
- 1948 — Ойрот автономиялаах уобалаhын (Ойро́тская автоно́мная о́бласть) аата Хайалаах Алтаай автономиялаах уобалаhа (Го́рно-Алта́йская автоно́мная о́бласть) диэҥҥэ уларыйбыт. Билигин — Алтаай Өрөспүүбүлүкэтэ.
- 1954 — Джорджтауннааҕы IBM эспэримиэнэ: Нью-Йорка IBM хонтуоратыгар массыына тылбааһын аан бастаан дьоҥҥо көрдөрбүттэр.
- 1979 — Камбоджа — Вьетнам сэриитин кэмигэр Вьетнам сэриилэрэ Камбоджа киин куоратын Пномпени ылбыттар. Инньэ гынан Пол Пот уонна кыһыл кхмердэр эрэһиимнэрэ сууллубут.
- 1985 — Дьоппуон Сакигаке диэн планеталар ардыларынааҕы хараабылы космоска ыыппыт. Бу Сэбиэскэй Сойуустан уонна АХШ-тан атын дойдулар бастакы ыраах космоска ыыппыт аппаараттара буолар.
- 1988 — «Геван» араадьыйа ыстаансыйатын бастакы биэриитэ тахсыбыт.
- 2000 — Ороһооспотооҕу бэрэсидьиэн Харыйатыгар Саха Сирин устуоруйатыгар аан бастаан «Дьокуускай — Сиэтл» видеоконференция ыытыллыбыт.
- 2015 — Парижка Charlie Hebdo сурунаал эрэдээксийэтигэр теракт буолбут, 12 киһи өлбүт, 11 бааһырбыт.
Төрөөбүттэр
- 1858 — Элиэзер Бен-Йехуда — дьэбириэй лингвиһэ, аныгы иврит «аҕата».
- 1905 — Степан Ефремов — драматург, Арассыыйа суруйааччыларын Түмсүүлэрин чилиэнэ (1937), Хаҥалас улууһун Ытык киһитэ.
- 1921 — Степан Тимофеев — бэйиэт, тылбаасчыт, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун ытык киһитэ (1991). Норуокка биллибит ырыата — «Эйэ ырыата».
- 1929 — Гурий Турантаев — тыыл уонна үлэ бэтэрээнэ, норуот мэдиссиинэтин маҕыыстыра, Уус-Алдан улууһун (2001) уонна Бээрийэ нэҺиэлиэгин Ытык олохтооҕо.
- 1937 — Павел Тобуков — философия билимин хандьыдаата, хоту дойду аҕыйах ахсааннаах омуктарын этносоциальнай кыһалҕаларын чинчийээччи.
- 1937 — Мэри Софианиди — Мирнэйгэ олохсуйбут бэйиэт, прозаик, суруналыыс, сценарист, саха тылыттан нууччалыыга тылбаасчыт.
- 1950 — Юрий Лазарев — РФ үтүөлээх учуутала, норуот үөрэҕин туйгуна.
- 1964 — Николас Кейдж — Америка артыыһа, кинорежиссёра уонна продюсера, «Оскар» бириэмийэ лауреата.
- 1978 — Александр Самсонов — Айыы Уола (12.10.1998 өлб.) — саха эстрадатын ырыаһыта, ырыа айааччыта, мелодиһа. Хаҥалас улууһугар сыл аайы кини аатынан оҕолорго уонна ыччакка аналлаах ырыа күрэҕэ буолар. 2013 с. «Айыы Уола» диэн ааттаах Айыы Уолун кылгас, чаҕылхай олоҕор, айымньыларыгар олоҕуран, Мария Находкина сценарийынан уус-уран киинэ уһуллубута.
- 1990 — Анастасия Диодорова — харбааһыҥҥа дойдулар ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара, Арассыыйа уонна Европа хас да төгүллээх чемпиона, икки Аан дойду рекордун олохтообута.
Өлбүттэр
- 1943 — Никола Тесла — электротехника уонна радиотехника эйгэтигэр айааччы.
- 2000 — Александр Рыжиков — Саха Сириттэн сылдьар милиисийэ подполковнига, ОМОН хамандыыра. Чечняҕа заложниктары босхолуур операция кэмигэр өлбүт.
