Бүгүн сэтинньи сэттистиир күнүгэр Россияҕа 1917 сыллааҕы Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ бэлиэтэнэр. Дойдулар ардыларынааҕы инуит (эскимос) күнэ. Кыргыстааҥҥа Устуоруйа уонна өбүгэлэри кэриэстээһин күннэрэ (сэтинньи 7-8). 1916 сыллаахха буолбут Орто Азиятааҕы өрө туруу кэриэстэбилэ.
Түбэлтэлэр
- 1891 — Америка айааччыта Уиткомб Лео Джадсон тардыы тимэх (молния, zipper) бастакы барылын патеннаабыт. Онтуката сатала суох буолан, Джадсон тардыы тимэҕин салгыы сайыннарбыт. 1924 сыллаахха биирдэ маннык тимэх силигэ ситэн киэҥник тарҕаммыт.
- 1917 (эргэ истиилинэн алтынньы 25) — Арассыыйаҕа Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ. Петроградтааҕы Байыаннай-революционнай кэмитиэт «Арассыыйа гражданнарыгар» ыҥырыыта тахсыбыт. Ыҥырыыга Быстах кэмнээҕи бырабыыталыстыба эстиитэ уонна былаас Байыаннай-революционнай кэмитиэккэ көһүүтэ этиллибит.
- 1918 — Испанка гириип Чуумпу далайга баар Арҕаа Самоа арыытыгар тиийбит. Икки ый иһигэр дьон 20 бырыһыана, 7 542 киһи, ыалдьан өлбүт. Бу аан дойду үрдүнэн саамай куһаҕан көрдөрүү эбит. Онтон ыаллыы сытар Америка Самоатыгар (Илин Самоаҕа) кытаанах карантин олохтообуттарын түмүгэр биир да киһи өлбөтөх.
- 1920 — «Саха омук» культурнай-сырдатар уопсастыба тэриллибит, бу иннинэ «Оросин саагыбарынан» сибээстээн сабыллыбыт «Саха аймах» уопсастыбаны солбуйбут. «Саха омук» сыала-соруга: Саха сирин култууратын күүһүн түмэн саха норуотун култууратын таһымын, омук быһыытынан бэйэни өйдөөһүнүн өрө көтөҕүү; өй-санаа уонна эт-хаан өтүнэн сайдыытыгар көмө; саха устуоруйатын, олоҕун-дьаһаҕын, майгытын уонна үгэстэрин үөрэтии; сөптөөх, туһалаах көр-нар тэрийии; былыргы кэм мэҥэлэрин харыстааһын; саха тылын сайыннарыы; учебниктары таһаарыы; сахалыы оскуолалары арыйыы уо.д.а.
- 1930 — Саха араадьыйата аан бастаан «Саҥарар Дьокуускай» диэн тылларынан саҕалаан сахалыы тахсыбыт.
- 1931 — Мао Цзэдун Кытайга сэбиэскэй өрөспүүбүлүкэни тэрийбит. Бу өрөспүүбүлүкэ хомуньуустар хонтуруоллуур Кытай сорох оройуоннарыгар үс сыл, 1934 сыллаахха диэри, үөскүү сылдьыбыт. Онтон хомуньуустар «Уһун Айаҥҥа» турунан хоту көспүттэрэ.
- 1941 — Москуба кыргыһыытын кэмигэр Кыһыл болуоссакка Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин 24-с сылын бэлиэтиир байыаннай парад буолбут. Бу парад сэрии саамай ыарахан түгэнигэр Кыһыл Аармыйа уонна норуот сүргэлэрин көтөҕүүгэ улахан суолталаах буолбута.
Төрөөбүттэр
- 1867 — Мария Кюри — Польшаттан төрүттээх Франция физигэ, химигэ. 1903 сыллаахха физикаҕа уонна 1911 сыллаахха химияҕа Нобель бириэмийэлэрин ылбыта.
- 1888 — Нестор Махно — Украина анархо-коммуниһа, Гражданскай сэрии кыттыылааҕа.
- 1879 — Лев Троцкай (дьиҥнээх араспаанньата Бронштейн) — Аан дойду коммунистическай революционнай хамсааһынан диэйэтэлэ, марксист, марксизм биир салаатын саҕалааччыта (троцкизм). Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин тэрийээччилэртэн биирдэстэрэ, Кыһыл Аармыйаны тэрийээччилэртэн биирдэстэрэ, Коминтерн олохтооччулартан уонна кини идеологтарыттан биирдэстэрэ.
- 1917 — Иван Кульбертинов — аатырбыт снайпер, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, сэрии саамай бэргэн снайпердарыттан биирдэстэрэ (487 өстөөҕү кыдыйбыта ааҕыллыбыт).
- 1917 — Иннокентий Избеков — саха худуоһунньуга.
- 1918 — Валерий Кузьмин — сахаттан бастакы лүөччүк, Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
- 1920 — Екатерина Местникова — дииктэр, ССРС бочуоттаах радииһа, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
- 1930 — Иван Ворона — геолог, Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
- 1948 — Иван Ярыгин — көҥүл тустууга икки төгүллээх олимпийскэй чөмпүйүөн (1972, 1976), ССРС үтүөлээх тренерэ, дойдулар ардыларынааҕы категориялаах судьуйа.
- 1949 — Валерий Петров — мэдиссиинэ билимин хандьыдаата, 2005-2016 сылларга Медцентр дириэктэрэ.
Өлбүттэр
- 1883 — Константин Неустроев — Урсик ытыллыбыт — Саха сириттэн төрүттээх бастакы народник-революционер, сахаттан биир бастакы учуонай. 1881 сыллаахха Петербурдааҕы университет физика-математика факультетын ситиһиилээхтик бүтэрбит саха бастакы үрдүк үөрэхтээхтэриттэн биирдэстэрэ. Дьыалата быһаарылларыгар ыраахтааҕы Александр III бэйэтинэн кыттыбыта.
