Бэс ыйын 12 күнэ. Ил Дархан Саха сирин олохтоохторун судаарыстыбабыт сүрүн бырааһынньыгынан — Арассыыйа күнүнэн эҕэрдэлээтэ. 1990 сыллаахха Судаарыстыбаннай суверенитет туһунан декларация ылыллыаҕыттан бу күн биһиги Ийэ дойдубут сүүс араас омуктаах норуотун биир санааланыытын уонна сомоҕолоһуутун, үйэлээх үгэстэрин уонна духуобунай сыаннастарын кэрэһилиир. Россия Федерациятын 89 субъегын олохтоохторо, дойдубут инники кэскилин туһугар эппиэтинэспитин өйдөөн туран, бу бырааһынньыгы бэлиэтиибит диэн эҕэрдэҕэ этиллэр. Саха сирэ урут да, кэнэҕэскитин да судаарыстыба бигэ тыылынан, эрэллээх эркининэн буолуоҕа диэн Ил Дархан бэлиэтээтэ.
Бэс ыйын 12 күнэ. Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэ Ис дьыалаҕа министиэристибэтин үлэһиттэригэр, чуолаан патрульнай-постовой, суол-патрульнай, харабыллыыр-конвойнай сулууспалар, учаастактааҕы полиция, сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолор дьыалаларын үлэһиттэригэр, биир кэмнээх анал төлөбүр оҥоһулларын туһунан ыйаахха илии баттаата. Ил Дархан ити туһунан биэдимэстибэ эдэр үлэһиттэрэ андаҕар биэрэр тэрээһиннэригэр иһитиннэрдэ. Онуоха анаан эрэгийиэн бүддьүөтүттэн 100 мөл. солк. көрүллүбүт. Маны таһынан Айсен Николаев уопсастыбаннай бэрээдэги араҥаччылыыр соругу тупсарарга анаан ИДьМ тус састаабыгар саҥа массыыналар күлүүстэрин туттарда.
Бэс ыйын 12 күнэ. Саха сириттэн анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыттан аан бастакынан Арассыыйа Дьоруойа үрдүк ааты ылбыт, «Боотур-1» этэрээт хамандыыра Александр Колесовы чиэстээтилэр. Ил Дархан Саха сирин бүттүүнэ Александр Гаврильевичка улахан махталын биллэрэр уонна киэн туттар диэн эттэ. Кини бойобуой сорудаҕы толорууга хорсун-хоодуот быһыытынан элбэх байыас олоҕун быыһаабыта, дьаныардаах, дойдуга бэриниилээх буолуу холобурун көрдөрөн, бэйэтин аатын төрөөбүт Сахатын сирин уонна Арассыыйа дьоруойдуу летопиһыгар киллэрдэ диэн Айсен Николаев бэлиэтээтэ.
Бэс ыйын 12 күнэ. Ил Дархан Нам сэлиэнньэтигэр 450 миэстэлээх саҥа оскуола тутуута саҕаланаp, бастакы сыбаайаны түһэрии үөрүүлээх тэрээһинигэр кытынна. Эбийиэк өрөспүүбүлүкэҕэ үөрэхтээһини сайыннарыы бырагырааматынан тутуллар. Ааспыт сыл ахсынньытыгар Москваҕа Саха АССР 100 сылын бэлиэтиир тэрээһиннэр чэрчилэринэн Федерация Сэбиэтигэр өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын боппуруостара көрүллүбүттэрэ. Ол түмүгүнэн ылыллыбыт анал уураахха хас да эбийиэк тутуута, ол иһигэр Намҥа оскуола диэн Айсен Николаев бэлиэтээтэ.
Бу күн Ил Дархан Нам улууһугар 14 саастарын туолбут оҕолорго Арассыыйа гражданиннара буолбуттарын туоһулуур пааспар туттарда уонна улуу дойду олохтоохторо буоларгытын хаһан даҕаны умнумаҥ, бүгүн сүкпүт ааккытын чиэстээхтик, киэн тутта илдьэ сылдьыҥ диэн эттэ.
Айсен Николаев Нам сэлиэнньэтигэр кырдьаҕастар уонна инбэлииттэр интэринээт дьиэлэрин тутуутун бэрэбиэркэлээтэ. Социальнай эбийиэк «Демография» национальнай бырайыак чэрчитинэн тутуллар. Бэрэбиэркэ түмүгүнэн тутуу былаан быһыытынан баран иһэрэ бэлиэтэннэ. Айсен Николаев эбийиэги эрдэ үлэҕэ киллэрэр инниттэн, тэтими түргэтэтэргэ эттэ.
Бэс ыйын 13 күнэ. Санкт-Петербурга бэс ыйын 14-17 күннэригэр XXVI-с норуоттар икки ардыларынааҕы экэнэмиичэскэй форум ыытыллар. Ил Дархан форумҥа өрөспүүбүлүкэ көхтөөхтүк кыттан, омук дойдуларыттан инвестордар уонна дойду бөдөҥ хампаанньалара Саха сиригэр интэриэстэрэ улаатарын бэлиэтээтэ. Ааспыт сылга бу дойдуга эрэ буолбатах, аан дойдуга биир бөдөҥ экэнэмиичэскэй тэрээһиҥҥэ Саха сирэ түһэрсибит сөбүлэһиилэрин чэрчитинэн бырайыактары олоххо киллэрэргэ үлэ барарын туһунан Айсен Николаев иһитиннэрдэ. Холобур, «Газпром СПГ технологии» хампаанньаны кытта убатыллыбыт айылҕа гааһын оҥорон таһаарыы собуотун тутуу бырайыага олоххо киирдэҕинэ чугастааҕы нэһилиэктэргэ автономнай гаастаһыны хааччыйыf. Билигин Мэҥэ Хаҥалас Павловскайыгар сир учаастага быһаарыллан, тыа фондатыттан бырамыысаланнас сиригэр көһөрүүгэ уонна «Павловскай-Майа» гаас ситимигэр холбонууга докумуон оҥоһуллар. Быйыл форумҥа өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар туһуламмыт 12 сөбүлэһиини түһэрсэр былааннаах.
Бэс ыйын 14 күнэ. Ил Дархан Саха өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай сүбэһитэ Вячеслав Штыровы кытта Москваҕа көрсөн, эрэгийиэн чугастааҕы биэс сылга сайдыытын соруктарын ырыттылар. Ол иһигэр алмаас бырамыысыланнаһын, инвестицияны киллэрии, креативнай индустрия, патриотическай иитии, чуолаан кадетскай оскуолалары сайыннарыы, уо.д.а. боппуруостарга тохтоотулар. Вячеслав Штыров Айсен Николаев Ил Дархан быыбарыгар турунарын өйүүрүн туһунан бэлиэтээтэ.
Бэс ыйын 14 күнэ. Петербурдааҕы норуоттар икки ардыларынааҕы экэнэмиичэскэй пуорум чэрчитинэн Айсен Николаев «Саҥа бырайыактары стратегическай көҕүлээһиҥҥэ агентство» (АСИ) генеральнай дириэктэрэ Светлана Чупшеваны кытта көрүстэ. Национальнай социальнай көҕүлээһин мэхэньиисимнэрин АСИ ньыматынан Саха сиригэр олоххо киллэрии туһунан кэпсэттилэр. Ол түмүгэр өрөспүүбүлүкэҕэ социальнай уонна мэдиссиинэ өҥөлөрүн ылыы болдьоҕо түргэтээбитин, үлэ булбут киһи ахсаана элбээтин туһунан бэлиэтээтилэр. Билигин АСИ бастыҥ ньымаларын туһаныыга үлэ бара турар. Маны таһынан пилота суох авиационнай систиэмэлэри сайыннарыыга бииргэ үлэлэһии туһунан кэпсэттилэр. Дьокуускайга технопааркаҕа пилота суох көтөр аппарааттары хомуйарга, өрөмүөннүүргэ, бырагырааманан хааччыйарга аналлаах лаборатория аһыллара былааннанар. Салгыы лабораторияҕа уонна аппарааттары оҥорон таһаарар сыахха тирэҕирэр научнай-производственнай киин аһыллыахтаах.
Бэс ыйын 14 күнэ. Петербурдааҕы экэнэмиичэскэй форумҥа Ил Дархан «Индийский Бизнес-Альянс» кэмиэрчэскэйэ суох кыттыгас тэрилтэ бэрэсидьиэнэ Манодж Котванины кытта көрсөн, эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы таһымҥа бииргэ үлэлэһиини сайыннарыы кыахтарын ырыттылар. Айсен Николаев инвестицияҕа, атыыга-эргиэҥҥэ, туризмҥа уонна култуураҕа кыахтары үөрэтиигэ Индия хампаанньалара уонна урбаанньыттара Саха сиригэр кэлиилэрин тэрийэргэ этии киллэрдэ. Кэлэр сыл тохсунньутугар өрөспүүбүлүкэ Гандинагарга буолар саммикка кыттар уонна алмаас эйгэтигэр бииргэ үлэлэһии боппуруостарынан туспа сиэссийэ ыытары былаанныыр. Итини тэҥэ үөрэх, доруобуйа харыстабылын, маһы таҥастааһын эйгэлэригэр кыттыгас бырайыактар кыахтарын көрдүлэр.
Бэс ыйын 14 күнэ. Ил Дархан Петербурдааҕы норуоттар икки ардыларынааҕы экэнэмиичэскэй пуорумҥа «Арктикаҕа киинэ оҥоруу: айылҕа уонна технология алтыһыыта» диэн тэрээһиҥҥэ кытынна. Саха сиригэр элбэх хайысхалаах, Уһук Илин уокурукка соҕотох киинэни оҥоруу технологическай киинин туталларын туһунан иһитиннэрдэ. Онно дойдуга бөдөҥ киинэ виртуальнай павильона баар буолуо. Оччоҕо киинэни сылы эргиччи устар кыах баар буолуо диэн Айсен Николаев эттэ.
Бэс ыйын 14 күнэ. Айсен Николаев Петербурга «Экспофорум» киинигэр «Место встречи VK» интерактивнай балаһаҕа сырытта. «Питер-Дьокуускай» телемост нөҥүө өрөспүүбүлүкэ ыччатын кытта быһа кэпсэттэ. «ВКонтакте» саҥа технологиялары тарҕатарыгар Саха сирэ интерактивнай балаһа туруоруллубут эрэгийиэннэр истэригэр киирбитэ. Форумҥа Саха сирин ыччата креативнай индустрияны киллэриигэ инники күөҥҥэ сылдьар диэн бэлиэтииллэрин туһунан эттэ.
Бэс ыйын 15 күнэ. Петербурдааҕы форум чэрчитинэн Айсен Николаев «Газпром инвест» хампаанньа генеральнай дириэктэрэ Вячеслав Тюрины кытта гаастааһын бырагырааматын олоххо киллэрии уонна кэҥэтии боппуруостарын ырыттылар. Ил Дархан «Сибиир күүһэ» гаас ситимэ ааһар сиригэр турар нэһилиэнньэлээх пууннары гаастааһыҥҥа 2025 сылга диэри анал бырагыраама бигэргэммитин, ол чэрчитинэн Өлүөхүмэ, Ленскэй, Алдан, Нерюнгри улуустарын 30 нэһилиэнньэлээх пуунугар гаас ситимин тардар сорук турарын бэлиэтээтэ. 2030 сылга диэри Саха сирин олохтоохторун 15,5 тыһ. дьиэтигэр гаас киллэрэри былаанныыллар.
Бэс ыйын 15 күнэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ уонна «Промсвязьбаан» бииргэ үлэлээһиҥҥэ сөбүлэһии түһэристилэр. Сөбүлэһиигэ «Промсвязьбанк» бэрэссэдээтэлэ Петр Фрадков уонна Ил Дархан Айсен Николаев илии баттаатылар. Өрөспүүбүлүкэ социальнай суолталаах бырайыактарыгар уонна урбааны сайыннарыы бырагырааматыгар баантан өйөбүл ылыаҕа. Бииргэ үлэлээһин урбаан салаатыгар кирэдьииттээһин, Саха сирин олохтоохторугар ипотеканы биэриигэ, олорор дьиэнэн хааччыйыыга, тутууга федеральнай бырагыраамалары олоххо киллэриини кытары сибээстээх.
Эмиэ бу күн өрөспүүбүлүкэ баһылыга «ГЛОНАСС» АО дириэктэрэ Алексей Райкевичтыын сөбүлэһии түһэристилэр. Онно сөп түбэһиннэрэн, таһаҕаһы тиэйэргэ, ол иһигэр хоту улуустарга навигация тиһигин саҥардан биэриэхтэрэ. Аныгы иһитиннэрэр-навигационнай технология хоту айаҥҥа куттала суох буолууну хааччыйыы таһымын үрдэтиэҕэ, итини таһынан уопсастыбаннай тырааныспарга аныгы сервиһи туһаныы диспетчердэр үлэлэрин тупсарыаҕа. «ЭРА-ГЛОНАСС» сервис көмөтүнэн тыа хаһаайыстыбатыгар кыыл-сүөл, сүөһү хамсааһынын кэтээн көрөргө көмөлөөх буолуоҕа.
Бэс ыйын 15 күнэ. 2023-2024 сылларга «Азия оҕолоро» VIII норуоттар икки ардыларынааҕы оонньуулары көрсө успуорт эбийиэктэрин саҥардыыга 1 млрд солк. көрүллэн, өрөмүөн үлэтэ номнуо саҕаланна. Бу туһунан Ил Дархан Петербурдааҕы норуоттар икки ардыларынааҕы форум кэмигэр ТАСС агентствоҕа биэрбит интервьютугар эттэ. Петербурдааҕы форумҥа Айсен Николаев уонна РФ успуордун миниистирэ Олег Матыцин «Азия оҕолоро» оонньуу балаһыанньаты бигэргэтэн илии баттаатылар. Бу докумуон бары федерациялары кытта сөбүлэҥи ааспыт. Уопсайа күрэхтэһии 24 көрүҥүнэн Дьокуускайга 16 эбийиэгинэн ыытыллыаҕа. 224 мэтээл комплега оонньонуоҕа. Барыллаан ааҕынан, 40 дойдуттан 16-гар диэри саастаах 3 тыһыынча спортсмен кыттара күүтүллэр. Оонньуулар 2024 сылга бэс ыйын 25 күнүттэн от ыйын 7 күнүгэр диэри ыытыллыахтара.
Бэс ыйын 15 күнэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Казахстан Өрөспүүбүлүкэтин кытта сибээһэ кэҥэтэргэ болҕомтону туһаайар. Петербурдааҕы форумҥа Айсен Николаев уонна Казахстан Өрөспүүбүлүкэтин энэргиэтикэҕэ миниистирэ Алмасадам Саткалиев ИТ-эйгэтигэр, баан үлэтигэр, атыыга-эргиэҥҥэ уонна сиртэн хостонор баайы чинчийии уонна туһаҕа таһаарыы боппуруостарын тула кэпсэттилэр. Ил Дархан сыл саҥатыгар Казахстаҥҥа сырыытыгар бэрэсидьиэн Касым-Жомарт Токаевы, премьер-министр Алиханом Смаиловы, миниистирдэри кытта көрсүһүүтэ көдьүүстээҕин уонна үтүө түмүктэрдээҕин бэлиэтээтэ. Бу сырыы кэнниттэн Саха сириттэн ИТ-хампаанньалар, бааннар, ювелирнай оҥоһуктары оҥорон таһаарар фирмалар, табаары, бородууксуйаны оҥорон таһаараар урбаанньыттар кыттыылаах икки биисинэс-айан тэриллибитэ. Эрдэ түһэрсиллибит сөбүлэҥ чэрчитинэн Саха сиригэр Хотугу Казахстан уобалаһын дэлэгээссийэтэ кэлэрэ күүтүллэр. 2022 сылга Саха сирин уонна Казахстан ардыгар табаар эргиирэ 80 мөл доллар буолбута, 2021 сылга – 1,3 мөл доллар.
Бэс ыйын 15 күнэ. Ил Дархан Запорожье уобалаһын губернаторын эбээһинэһин толорооччу Евгений Балицкайы кытта көрүстэ. Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэ Запорожье уобалаһыгара көмөлөһөргө бэлэмин, ол иһигэр инфрастуктураны чөлүгэр түһэриигэ, ыччат дьону эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы уонна норуоттар икки ардыларыннааҕы тэрээһиннэргэ ыҥырарын туһунан эттэ. Ил Дархан эргиэн-кэниэмикэ, наука-тиэхиньикэ, социальнай, култуура уонна да атын хайысхаларга бииргэ үлэлииргэ сөбүлэҥ түһэрсии боппуруоһун көрөргө этии киллэрдэ. Болҕомто инновация эйгэтигэр уурулунна. Саха сиригэр оҥоһуллубут бородууксуйа анал байыаннай дьайыыга туттуллар, чуолаан энергияны кэмчилиир харыстыыр сабыылар. Айсен Николаев Евгений Балицкайы Саха сиригэр кэлэ сылдьарыгар ыҥырда.
Бэс ыйын 16 күнэ. Суударыстыбыннай тырааныспар лизинговай хампаанньата уонна Саха сирин бырабыыталыстыбата пилота суох көтөр авиацияны сайыннарыыга сөбүлэһии түһэристилэр. Докумуоҥҥа Ил Дархан Айсен Николаев уонна хампаанньа баһылыга Евгений Дитрих илии баттаатылар. Сөбүлэһии чэрчитинэн хайысхалар эрэгийиэҥҥэ пилота суох көтөр тэриллэри туһаныы, нуорма-быраап уонна тиэхиньиичэскэй базаны саҥардыыга, дрон оператордарын бэлэмнииргэ уонна үөрэх бырагырааматын оҥорорго бииргэ үлэлиэхтэрэ. Таһаҕаһы тиэйииттэн ураты мониториҥҥа уонна аэрофотосъемкаҕа бииргэ үлэлээһин хайысхалара быһаарылыннылар.
Бэс ыйын 16 күнэ. Сир баайын туһаныыга федеральнай агентство Саха сирэ бэйэтэ дьаһанарыгар, бу күҥҥэ диэри федеральнай былаас бас билиитигэр сылдыбыт сорох боломуочуйалары туттарда. Сэлии муоһун хомуйууга, геологическай чинчийиигэ лиссиэнсийэ туттарыыны, сир аннынааҕы ууну көрдөөһүнү уонна хостооһунү өрөспүүбүлүкэ бэйэтэ быһаарар буолуоҕа. Бу быраабы бигэргэтэр докумуоҥҥа Ил Дархан Айсен Николаев уонна Роснедр салайааччыта Евгений Петров илии баттаатылар. «Өр кэм ыытыллыбыт үлэ түмүгэр өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар улахан суолталаах быһаарыы ылылынна», — диэтэ эрэгийиэн баһылыга.
Бэс ыйын 16 күнэ. Петербурдааҕы форумҥа Ил Дархан Айсен Николаев уонна Иркутскай уобалаһын губернатора Игорь Кобзев киһи доруобуйатыгар уонна тулалыыр эйгэҕэ куттал суоһаабатын туһугар бииргэ үлэлэһэргэ сөбүлэстилэр. Эрэгийиэннэр баһылыктара Өлүөнэтээҕи холбоһуктаах пароходство флота Иркутскай уобаласка саахалы кытта сибээстээх кэккэ боппуруоһу дьүүллэстилэр. Бу хайысхаҕа үлэ бииргэ уонна аһаҕастык барыахтаах диэн санааҕа кэлллилэр. Айсен Николаев саахалынан силиэстийэ салҕанарын, буруйдаах эппиэтинэскэ тардылларыгар эрэнэрин биллэрдэ.
Бэс ыйын 16 күнэ. Айсен Николаев уонна «Севергрупп» генеральнай дириэктэрэ Алексей Мордашов Саха сирин социальнай-экэнэмиическэй сайдыытыгар бииргэ үлэлээһин кэскилин ырыттылар. Алексей Мордашов хампаанньа оҥорон таһаарыыны үрдэтиигэ эрэ буолбакка, эрэгийиэн биир кэлимник сайдыытыгар, дьон олоҕун хаачыстыбата тупсарыгар, тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа интэриэстээҕин туһунан бэлиэтээтэ. Саха сиригэр «Севергрупп» Нордголд көмүһү хостуур хампаанньата үлэлиир.
Бэс ыйын 16 күнэ. Петербурдааҕы форумҥа инвестиционнай килиимэккэ национальнай рейтин түмүгүн таһаардылар. Инвестиция уонна урбаан усулуобуйатынан Саха сирэ биэс сыл иһигэр Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн бастыҥнар ахсааннарыгар таҕыста. Рейтинг түмүгэ түөрт хайысханан 70 көрдөрүүнэн ааҕыллар. Ол курдук, судаарыстыбаннай өҥөнү оҥорууга Саха сирэ 5-с миэстэҕэ сылдьар. Оттон инвестиция рейтинигэр Кемерово, Ярославскай, Калининградскай уонна Липецкэй уобаластары кытта – 15-с миэстэ. Бу маннык ситиһии хайдах кэлбитин Айсен Николаев «Саха сирэ дьон олоҕун хаачыстыбата тупсуутугар сыһыаннаах бырагыраамалары уонунан сылынан учуоттаан былааннаахтык олоххо киллэриини, инвестицияны социальнай экосистиэмэҕэ тардыыны, тырааныспар-энергетика саҥа тиһигин тэрийиини сүрүн сорук быһыытынан туруорунарын» кытта ыкса сибээстээтэ.
Бэс ыйын 17 күнэ. Айсен Николаев Арассыыйаҕа Кытай посола Чжан Ханьхуэйы кытта көрсүһүүтүгэр бөдөҥ бырайыактары, ол иһигэр Амур уобалаһын кытта бииргэ Джалинда-Мохэ хайысханан норуоттар ардыларынааҕы тимир суол муостатын тутуу туһунан кэпсэттилэр. Ил Дархан бүгүҥҥү күҥҥэ Кытай Саха сиригэр атыыга-эргиэҥҥэ биир улахан партнерунан буолар уонна тас эргиэн эргииригэр бастакы миэстэҕэ сылдьарын бэлиэтээтэ. Ааспыт сыл түмүгүнэн барыллаан көрүүнэн эргиэн кээмэйэ 3 млрд долларга тиийбит. Бэрт сотору Дьокуускайга Арассыыйа уонна Кытай бырааттыы сыһыаннарыгар аналлаах форум буолуоҕа. Айсен Николаев Кытай хамаандатын эһиил ыытыллар VIII сайыҥҥы норуоттар икки ардыларынааҕы «Азия оҕолоро» спортивнай оонньууларга кыттыыны ыларыгар ыҥырда.
Бэс ыйын 17 күнэ. Петербурдааҕы экэнэмиичэскэй пуорум сүрүн тэрээһининэн пленарнай мунньахха РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин тыл этиитэ буолла. Онуоха Ил Дархан бу курдук санаатын үллэһиннэ: «Бэрэсидьиэн дойду экэниэмикэтэ сайдарын туһунан этиитин Саха сирин холобуругар көрөбүт. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэҕэ бырамыысыланнас оҥорон таһаарыыта, социальнай өйөбүлгэ өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 150 млрд ананыыта, сыл аайы саҥа уһуйааннар, оскуолалар, балыыһалар, атын да социальнай эбийиэктэр тутуллуулара Бэрэсидьиэн этиитин кытта ыкса сибээстээхтэр. Саамай сүрүнэ — бэрэсидьиэн холобурдаабыт хас биирдии бырайыага, көҕүлээһинэ дьон олоҕун тупсарыыга туһуланар».
Бэс ыйын 17 күнэ. Ил Дархан Петербурдааҕы экэнэмиичэскэй форумҥа Саха сирэ кыттыытын түмүктэригэр тохтоото. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар туһуламмыт 93 млрд солк. кэриҥэ уопсай суумалаах 12 сөбүлэҥҥэ илии баттанна. Ол иһигэр «Туполев» ПАО-ну кытта 2030 сылга диэри сөбүлэҥ чэрчитинэн 12 Ту-214 көтөр аалы «Якутия» авиахампаанньаҕа атыылаһыахтара. Сбербаан бырабылыанньатын бэрэссэдэтэлэ Герман Грефтиин баттаспыт сөбүлэҥинэн балаҕан ыйын саҥатыгар Дьокуускайга дойду үрдүнэн бэһис «Оскуола 21» ИТ-исписэлиистэри бэлэмниир үөрэх кыһата аһыллыаҕа. Манна баҕалаах сааһыттан тутулуга суох босхо үөрэниэҕэ. Маны сэргэ Судаарыстыбаннай тырааныспар лизинговай хампаанньатын уонна «ГЛОНАСС» хампаанньаны кытта сөбүлэҥнэри Айсен Николаев бэлиэтээтэ.
Бэс ыйын 17 күнэ. Ил Дархан Саха сиригэр норуот маастардарыгар ый аайы 30 тыһ. солк. истипиэндийэлэри олохтуур туһунан ыйаахха илии баттаата. Истипиэндийэ мас, уус-уран керамика, ювелирнай оҥоhуктар уустарыгар, тааhынан, уҥуоҕунан уонна муоhунан уhанар маастардарга, таҥастан тигиллэр, кылтан илиинэн ѳрүллэр оҥоhуктары, тирииттэн уонна түүлээхтэн оҥоhуктары уустаан-ураннаан оҥорон таhаарар кѳрүҥнэринэн дьарыктанар норуот маастардарыгар төлөнүөҕэ.
Бэс ыйын 18 күнэ. Айсен Николаев доруобуйа харыстабылын үлэһиттэрин, бэтэрээннэри Мэдиссиинэ үлэһитин күнүнэн эҕэрдэлээтэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ «Доруобуйа харыстабыла» национальнай бырайыагынан улахан үлэ ыытылларын бэлиэтээтэ. Уһук Илиҥҥэ бөдөҥ Кардиососудистай диспансер аһыллан, сыл иһигэр үлэтэ номнуо үтүө түмүктээх буолла. Быйыл аан дойду таһымыгар эппиэттиир Онкологическай киин саҥа дьиэтэ аһыллыаҕа. Арктическай мэдиссиинэ саҥа көрүҥэ олоххо киирэн, «Мобильнай дуоктардар» Арктика оройуоннарыгар балтараа тыһыынча кэриҥэ улахан дьону уонна оҕолору көрдүлэр. Бүгүн Саха сирин эмчиттэрэ байыаннай госпиталларга үлэлииллэр. Кинилэр эпэрээссийэ оҥороллорун, сүбэ-ама биэрэллэрин сэргэ байыаннай дьайыыга сылдьар биир дойдулаахтарбытыгар көмөлөһөллөр диэн Ил Дархан эҕэрдэтигэр этиллэр.
Бэс ыйын 18 күнэ. Айсен Николаев дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин 2022 сыллааҕы ыйааҕынан олохтообут Норуот уус-уран оҥоһуктарын күнэ Арассыыйаҕа аан бастаан бэлиэтэнэринэн эҕэрдэлээтэ. Саха сиригэр билигин 275 норуот маастара, 600-тан тахса маастар бааллар. Бары улуустарга маастардар 112 холбоhукка түмсэллэр. Ил Дархан норуот уус-уран оҥоһуктарын дойдуга эрэ буолбакка, аан дойдуга киэҥник билиhиннэрэр тоҕоостооҕун, глобализация үйэтигэр үгэс буолбут уус-уран идэлэр баар буоланнар, норуот быhыытынан бэйэбит уратыбытын илдьэ сылдьарбытын бэлиэтээтэ.
Күндү Саха сирин олохтоохторо! Самаан сайыммытыгар ыһыах ыһан, норуоппут үйэлэргэ илдьэ кэлбит үгэһинэн алгыс ылар, арчыланар күннэрбит үүммүттэринэн барыгытын эҕэрдэлиибин.
Афанасий Ноев
