Балаҕан ыйын 1 күнүгэр Саха сирин бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Дмитрий Садовников П.Н.уонна Н.Е. Самсоновтар ааттарынан Хатас орто оскуолаларыгар Билии күнүгэр аналлаах үөрүүлээх линейкаҕа кытынна. Бу туһунан өрөспүүбүлүкэ баһылыгын уонна бырабыыталыстыбатын пресс-сулууспата иһитиннэрэр.
Үйэттэн тахса историялаах оскуола 1915 сыллаахха төрүттэммитэ уонна 1995 сылтан РСФСР уонна Саха АССР үтүөлээх учууталлара Парфений Никитич уонна Надежда Евменьевна Самсоновтар ааттарын сүгэр. Бүгүн манна 1161 оскуола оҕото үөрэнэр, 144 үлэһит үлэлиир, ол иһигэр 100 педагог. 2016 сылтан оскуола агротехнологическай хайысханы олоххо киллэрэр, проектнай үлэни күүскэ ыытар, Россия наукаларын академиятын базовай оскуолаларын ахсааныгар киирэр уонна бүтүн Россиятааҕы куонкурустарга өрөспүүбүлүкэни ситиһиилээхтик көрдөрөр.
Дмитрий Садовников Хатас оскуолатыгар быйыл бастакы чуораан 131 бастакы кылаас үөрэнээччитигэр иһилиннэ диэн бэлиэтээтэ. Оттон Билии күнүгэр өрөспүүбүлүкэҕэ 10 тыһыынчаттан тахса оҕо паартаҕа олордо.
«Бу оҕолорго саҥаны билии дойдутугар дьикти айан саҕаланар. Выпускниктарга — эппиэттээх быһаарыныы уонна кэлэр суолу талыы кэмэ. Учууталларга — эдэр көлүөнэни иитии улахан суолталаах миссиятыгар саҥа түһүмэх. Хатас оскуолата легенда учууталлар ааттарын — Парфений Никитич уонна Надежда Евменьевна Самсоновтар ааттарын сүгэрэ — ситиһиигэ. Уонна кинилэр дьыалалара манна тыыннааҕын көрөбүн: хас биирдии оҕону сыаналыыр, талааннарын арыйарыгар көмөлөһөр сылаас эйгэни харыстыыллар. Бары үөрэнээччилэрбитигэр билиигэ интэриэстэрэ улаатарыгар, чаҕылхай кыайыылары ситиһэллэригэр сүрэхпиттэн баҕарабын. Учууталларга — эһиги үтүө үлэҕитигэр тулуур, муударас, үөрүү баар буоллун. Төрөппүттэр оҕолорун ситиһиилэринэн киэн туттар уонна кинилэр мэлдьи билиигэ дьулуһалларыгар өйүүр буолуҥ», — диэн бэлиэтээтэ Дмитрий Садовников.
Хатас оскуолата Саха сирин биир саамай ситиһиилээх инновационнай былаһааккатынан ааҕыллар. Манна цифровой үөрэх эйгэтэ уонна «Точка роста» киин үлэлиир, «Вавиловскай оскуола оҕуруота» бырайыак уонна «Зеленый Север» (Green North) научнай-үөрэтэр лаборатория сайдар, «Үөрэхтээһин» национальнай бырайыак «Хас биирдии оҕо ситиһиитэ» федеральнай бырайыагын куонкурсун сүүмэрдээһинигэр кыайбыта.
2025 сыллаахха оскуола өрөспүүбүлүкэ 96 агрооскуолатын ортотугар «Россия наукаларын академиятын базовай оскуолата» производственнай иитиини уонна агрооскуоланы сайыннарыыга бастакы уонна соҕотох буолбута. Үөрэнээччилэр «Профессионаллар» хамсааһыҥҥа көхтөөхтүк кытталлар, «Агрономия» уонна «Сити-фермер» компетенцияларыгар уон бастыҥ миэстэҕэ сылдьаллар.
Оскуолаҕа тыа хаһаайыстыбатын производствотын эйгэтигэр үөрэнээччилэр ситиһиилэрэ ураты киэн туттууну аҕалар. Оскуола кооперативын бородууксуйата сыллата «Кыһыл Көмүс күһүн» Бүтүн Россиятааҕы агропромышленнай быыстапкаҕа наҕараадалары ылар: убаһаттан кэнсиэрбэттэн уонна айылҕа мүөтүттэн саҕалаан, инновационнай сублимированнай утахтарга уонна бородууксуйаларга тиийэ. 2024 с. оскуола оҕолорун бородууксуйата «Россия 100 бастыҥ табаара» уонна «Саха сирин 100 бастыҥ табаара» бырагыраамаҕа дипломант буолбута.
Ылбыт билиилэрин, үөрүйэхтэрин бөҕөргөтөргө «Хатас агробизнес оскуолата» тыа хаһаайыстыбатын производственнай кооператива тэриллэн, сыллата 150-тан тахса оҕону үлэлэтэн, тыа хаһаайыстыбатын үлэтигэр, производствоҕа практическай кыттар кыаҕы хааччыйар. Сайын оскуола оҕолоро «Дьулуур» үлэ лааҕырыгар уонна дьиэ кэргэн лааҕырдарыгар сүөһү иитиитин, оҕуруот аһын үүннэриини уонна бородууксуйаны переработкалааһыны баһылаан практикаланаллар.
