Нерюнгрига XV Олоҥхо ыһыаҕар аналлаах регионнааҕы научнай-методическай кэмпириэнсийэ буолла. Иенгра сэлиэнньэтин орто оскуолатыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта, Олоҥхо национальнай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Николаевич Жирков, Нерюнгри оройуонун Аҕа баһылыга Роман Михайлович Щегельняк уоттаах-төлөннөөх тыллары этэн, тэрээһини үөрүүлээхтик арыйдылар. Олохтоохтор уус-уран оҥоһуктарын быыстапката тэрилиннэ. Эбэҥки норуотун маастардара оҥоһуктарын сырдатан маастар-кылаас көрдөрдүлэр, төрүт астарын амсатан күндүлээтилэр.
А.С. Пушкин аатынан култуура киинигэр кэмпириэнсийэ кыттыылаахтара уонна Нерюнгри куоратын диаспоралара кыттыылаах олус сэргэх кэнсиэр буолла. Бары дуоһуйа көрөн, сүргэбит көтөҕүлүннэ.
Араас секциялар үлэлээтилэр, дакылаат аахтыбыт, маастар-кылаастарга кытынныбыт. “Ийэ олоҥхоһут Егор Кардашевскай “Уол Дугуй Бухатыыр” олоҥхотун үйэтиппит Баһылай Илларионов” диэн ааттаан дакылаат аахтым.
“Эркээни эдэр сааһа” норуодунай үҥкүү ансаамбылын салайааччыта Василиса Егоровна Романова “Хаҥалас улуустарын түөлбэ оһуокайын араастара” дакылаатынан маастар-кылаас көрдөрөн ыытта.
“Арчы Дьиэтэ” норуот айымньытын киинин уус-уран салайааччыта Гаврильева Мотрена Егоровна Хаҥалас улууһугар ыытыллыбыт 8-с Олоҥхо ыһыаҕын тэрээһиннэрин сырдатта. Быыстапкаҕа Хаҥалас улууһуттан норуот маастардара, Нөмүгү олохтоохторо Игнатьева Дора Сидоровна, Гермогенова Антонина Алексеевна кытыннылар, кыра оҥоһуктарын аатыылаатылар, маастар- кылаас ыыттылар.
Судаарыстыбаннай куукула тыйаатырыгар “Иччитэх тыйаатыр иччитэ” диэн ааттаах киһи сүрүн баттыыр испэхтээк көрдүбүт, артыыстар оруолларын олус итэҕэтиилээхтик оонньоон, сорох – сорохтор, эппит сааһа арылынна. “Хомуур олоҥхо” бырайыагынан этнографическай кииҥҥэ өрөспүүбүлүкэбит араас муннуктарыттан кэлбит олоҥхоһуттар тута быһа тардан олоҥхолоон дьоллоһоттулар.
Кэмпириэнсийэ түмүгүнэн пленарнай чаас буолла, култуура миниистирин солбуйааччыта Мария Васильевна Турантаева барыта 2000 тахса киһи кыттыыны ылла диэн сүргэтэ көтөҕүллэн туран биллэрдэ, тэрээһини үрдүк таһымҥа сыаналаата.
Олоҥхо ыһыаҕын сүрүн режиссера Руслан Тараховскай ыһыах ыытыллар сирин бэккэ талбыккыт диэн хайҕаата уонна кэмпириэнсийэҕэ бэлэмнээхтэриттэн үөрэн, элбэх омук холбоһон, уутуйан олорор сиригэр Олоҥхо Ыһыаҕа үрдүк таһымнаахтык ааһыа диэн эрэннэрдэ.
Хаҥалас улууһун Олоҥхо ыһыаҕар таҥас күрэһин ыытарга эппиэтинэстээх гыннылар, онон бары биир сомоҕо буолан, билиҥҥиттэн дьаһанан бэлэмнэниэхпитин наада.
Буоларын курдук ыһыах сүрүн үлэтин култуура үлэһиттэрэ сүгэллэр, Нерюнгри оройуонун култууратын салайааччыта биир дойдулаахпыт, Булгунньахтаахтан төрүттээх Туйаара Алексеевна Петрова үлэлии сылдьарыттан көрөн астынныбыт, онон кыыспытыгар эппиэтинэстээх үлэтигэр ситиһиилэри баҕардыбыт, туох кыалларынан сүбэ-ама буолан көмө буолуохпут диэн эрэннэрдибит. Баһылыкпыт солбуйааччыта В.Е. Андреев аатыттан эҕэрдэ сурук туттардыбыт, Арчыбыт аатыттан кинигэлэрбитин бэлэх ууннубут.
Барҕа махтал тылларын этэбит бу кэмпириэнсийэни тэрийсибит СӨ Ассоциациятын сүрүн үлэһиттэригэр, Олоҥхо институтун бары үлэһиттэригэр, үрдүк таһымнаахтык көрсүбүт Нерюнгри куорат салалтатыгар, олохтоохторугар, улууспут култууратын салалтатыгар, дьаһалтатыгар.
Устар ууну сомоҕолуур Олоҥхобут ыһыаҕар бары тутуспутунан, ох курдук оҥостон, кустук курдук куоһанан, кыттыыны ылан, Хаҥаласпыт аатын ааттатан, өрөгөйбүт үрдээтин, дьарҕаа балык бэлиэлээх Нерюнгри куората эйэлээх олоҕу түстүүр Добун ыһыаҕа барыбытын күүтэр, диэн суруйда ЯСИА-ҕа Лидия Харитонова.
