Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр 2021 сыл балаҕан ыйын 10 күнүгэр Чөл олох пропагандатын күнэ бэлиэтэнэр, диэн Бикипиэдьийэ суруйар. Чөл олох – бу киһи доруобуйатын тупсарарга, ыарыылары сэрэтэргэ, киһи этин-сиинин эрчийэргэ туһуламмыт олоҕун уобараһа буолар. Чөл олох сиэрэ киһи бары өттүнэн сайдарыгар көмөлөһөр, кырдьар сааһыгар тэтиэнэх сылдьарын мэктиэлиир. Кэлиҥҥи сылларга хаһааҥҥытааҕар да чөл олох суолтата үрдээтэ. Олохпут тэтимэ уларыйан, бырамыысыланнас сайдан, экологиябыт мөлтөөбүтүн түмүгэр киһи доруобуйата айгырыыр. Чөл олоҕу тутуһуу күннээҕи олохпут суолтата буолар, диэн бэлиэтиир https://www.sakhaparliament.ru/sa/
- Бэйэҕэ тиийиниини тохтотуу аан дойдутааҕы күнэ
- Гайана — Америка индеецтэрин утумнарын күнэ (Гайана) (ааҥл. Amerindian Heritage Month)
- Гибралтаар — Гибралтаарга Дойду күнэ (1967 сыллаахха ылыллыбыт тутулуга суох буолууну бэлиэтииллэр)
- Гондурас — Оҕо күнэ (ааҥл. Children’s_Day
- Кытай — Учуутал күнэ
- Украина — Физкультура уонна спорт күнэ
Түбэлтэлэр
- 1229 — Хайме I ыраахтааҕы христиан сэриилэрэ Майорка арыытын сэриилээһини саҕалаабыттар.
- 1622 — Японияҕа 52 киһини христиан итэҕэллээхтэрин иһин суутунан өлөрбүттэр, ол иһигэр омуктар бааллара.
- 1756 — Ыраахтааҕы Елизавета Петровна уурааҕынан Арассыыйаҕа бастакы тыйаатыр олохтоммут — Александринскай тыйаатыр.
- 1918 — Арассыыйаҕа Гражданскай сэрии: Кыһыл Аармыйа Казань куораты ылбыт.
- 1927 — Ксенофонтов—Артемьев саагыбарыгар (конфедералистар хамсааһыннарыгар) уорбаламмыт саха интэлигиэнсийэтин ОГПУ маассабайдык хаайан саҕалаабыт. Саагыбар салайааччылара бэйэлэрин дойдуларыгар хорҕойбуттар: Павел Ксенофонтов — Арҕаа Хаҥаласка, Михаил Артемьев — Амма улууһугар.
- 1943 — Сэбиэскэй сэриилэр Мариуполь куораты босхолообуттар.
- 1960 — XVII сайыҥҥы Олимпийскай оонньууларга марафоҥҥа сенсациялаах кыайыыны атах сыгынньах сүүрбүт Эфиопия спортсмена Абебе Бикила ылбыт. Кини «хара Африкаттан» сылдьар бастакы олимпийскэй чөмпүйүөн буолбута.
- 2008 — Швейцария Женеватыгар Улахан адрон коллайдера үлэтин саҕалаабыт. Бу коллайдеры аан дойду устуоруйатыгар саамай улахан билим эксперимиэнэ диэн ааттыыллар.
- 2010 — Москубаҕа Виктор Лебедев 55 кг диэри ыйааһыҥҥа көҥүл тустууга аан дойду чөмпүйүөнэ буолбут.
Төрөөбүттэр
- 1920 — Дмитрий Сирдитов — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Амма улууһун ытык киһитэ.
- 1934 — Еремей Аввакумов — Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, РСФСР норуот үөрэҕириитин туйгуна, Сунтаар улууһун уонна Элгээйи нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо.
- 1938 — Петр Иванов — мэдиссиинэ дуоктара, профессор, Саха АССР үтүөлээх бырааһа.
- 1962 — Никита Аржаков — «Сахафильм» туруорааччы режиссера, СӨ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ.
Өлбүттэр
- 1943 — Дмитрий Гуляев — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, саха бастакы аатырбыт бэргэн ытааччыта. Снайпер бойобуой ахсаана 122 өстөөххө тиийбитэ. Кини «Кыһыл Знамя» уордьанынан наҕараадаламмыта.
