Биһиги XXI үйэ иккис чиэппэригэр үктэнэбит. Бэлиэ түгэннэринэн, чаҕылхай ситиһиилэринэн уонна сытыы киирсиилэринэн баай 2025 сыл ааһан эрэр. Дойду устуоруйатыгар бу сыл Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Улуу Кыайыыбыт 80 сылын норуот бүттүүн өрө көтөҕүллүүлээхтик бэлиэтээбит сылын быһыытынан киирдэ.
Аҕа дойду Улуу сэриитин күндү бэтэрээннэригэр уонна дойдубутун көмүскээбит, көмүскүү сылдьар буойуннарга барыларыгар биһиги болҕомтобут уонна кыһамньыбыт тиксэрин туһугар кыаллары барытын оҥоробут.
Аҕа дойдуну көмүскээччилэр сылларынан биллэриллибит 2025 сыл биһиги сомоҕолоһор кыахпытын, Ийэ дойдуга тапталбытын, дойдуну дьоруойдуу көмүскээбит аҕа көлүөнэҕэ бэриниибитин өссө төгүл бигэргэттэ. Сахабыт сирин өссө үс чулуу уолугар Арассыыйа Дьоруойун үрдүк аата иҥэрилиннэ! Ахсынньы 19 күнүгэр буолбут Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Владимирович Путин быһа эпииригэр: “Саха сирэ уопсайынан үчүгэйдик сайдар, тэтимнээхтик сайдар, биһиэхэ сэрии хонуутугар сылдьар байыастарын курдук сатабыллаах буойуннары өссө көрдүөххэ наада, аан дойдуга да кинилэргэ тэҥнээх буойуну булар уустук!”– диэбитин бары долгуйа истибиппит. Саха сирэ бэйэтин уолаттарынан киэн туттар. Кинилэргэ уонна кинилэр чугас дьонноругар кыһамньыгыт иһин барыгытыгар махтаныахпын баҕарабын.
Экэниэмикэҕэ уустук кэмнэр буоллаллар да, өрөспүүбүлүкэбит бэлиэ ситиһиилэрдээх. Ааһан эрэр сыл быһаарар суолталаах бырайыактар уонна инники диэки эрэллээх хардыылар сылларынан буолла. Эрэгийиэннээҕи баалабай бородуукта 2,5 триллион солкуобайы куоһарда. Саха сирэ Уһук Илин экэнэмиичэскэй өттүнэн сайдыытын хамсатар күүһүнэн буолар. 2025 сылга өрөспүүбүлүкэ экэниэмикэтигэр 715 миллиард солк. инвестиция тардылынна. Ньиэби уонна гааһы хостооһун кээмэйин эмиэ биллэрдик улаатыннарары ситиспиппитинэн киэн туттабыт. Кэнники 7 сыл Саха сиригэр чоҕу хостооһун кээмэйэ үс төгүл улаатан, быйыл аан бастаан 50 мөл. туоннаны куоһарыаҕа. 2018 сылтан көмүһү хостооһун икки төгүл улаатан, 56 туонналаах муҥутуур кирбиигэ таҕыста.
Өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар 2 ГВт кыамталаах уоту оҥорор эбийиэктэри тутуу хаһааҥҥытааҕар да киэҥник ыытыллар. Өлүөнэни туоруур муостаны тутуу бастакы сылыттан тэтимнэннэ. Тутуу комплексыгар көрдөрүү быйыл муҥутуурдук улаатара күүтүллэр — сыл түмүгүнэн 800 тыһ. квадратнай миэтэрэттэн итэҕэһэ суох олорор дьиэ үлэҕэ киириэҕэ. “Синергия Арктики” диэн Арассыыйа устуоруйатыгар биир бөдөҥ телекоммуникационнай бырайыак саҕаланна. Гааһы киллэрии кээмэйинэн өрөспүүбүлүкэ дойдуга алтыс уонна Уһук Илиҥҥэ бастакы миэстэлээх. Үөрэх, доруобуйа харыстабылын уонна култуура эйгэлэригэр эмиэ дьоһун ситиһиилэрдээхпит.
Саха сирэ быйыл “Лидеры искусственного интеллекта” Национальнай бириэмийэ “Эрэгийиэн” категорияҕа лауреат буолбута. Сэтинньигэ ыытыллыбыт Al Journey норуоттар икки ардыларынааҕы кэмпириэнсийэҕэ дойдуттан туруоруллубут 106 бырайыактан 12‑тэ биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр оҥоһуллубут.
Өрөспүүбүлүкэ оҕо төрөөһүнүн ахсаанынан Уһук Илин эрэгийиэннэригэр бастакы, Арассыыйаҕа — онус миэстэлээх. Өрөспүүбүлүкэҕэ элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн ахсаана 34,5 тыһыынчаҕа тэҥнэһэр, оттон саҥа төрөөбүт оҕо аҥаара кэриэтэ элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ төрөөтө.
Саҥа дьыл саҕана чугас дьоммутун кытта кэлэр 2026 сыл хайдах буолуоҕун өйбүтүгэр оҥорон көрөбүт. Өрөспүүбүлүкэбитин өссө кыахтаах уонна үтүө туруктаах оҥорор бары биир баҕалаах буоламмыт, туруоруммут сыалбытын хайаан да ситиһиэхпит диэн бигэ эрэллээхпин.
Дойду Бэрэсидьиэнэ 2026 сылы Арассыыйа норуоттарын сомоҕолоһууларын сылынан биллэрдэ. Саха сирин олохтоохторо бэйэлэрин холобурдарынан Арассыыйа элбэх омуктаах норуота түмсүүлээҕин көрдөрүөхтэрэ диэн эрэнэбин. Оттон өрөспүүбүлүкэҕэ 2026 сыл Култуура сылынан биллэрилиннэ. Уустук тургутууну ааһар кэммитигэр култуурабыт күүстээх санааны, инникигэ эрэли түстүөҕэ!
Кэлэр саҥа дьыл улуу дойдубутугар чэлгийэ сайдыыны, оттон хас биирдиибитигэр дьолу уонна этэҥҥэ буолууну, эйэлээх халлааны, сарсыҥҥы күҥҥэ, дьоллоох олоххо бигэ эрэли аҕаллын!
Саҥа дьылынан!
Айсен Николаев,
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана.
