Бэлиэ күннэр
- Арассыыйа — Арассыыйа сэриигэ албан аатын күнэ — Александр Суворов хамаандалаах нуучча сэриитэ туурак кириэппэһин Измаилы 1790 с. ылбыт
- Украина — Украинаҕа архыып тэрилтэлэрин күнэ
- Приднестровье — Төрүт Сокуон (Конституция)күнэ
- Чэчиэринньик (христианство, саҥа истиилгэ көспөккө сылдьар сорох православнай сыаркаптартан ураты) уонна кинини кытта ситимнээх күннэр:
- Исландия — Aðfangadagskvöld (Йоль уолаттара — 13 тролль — куоратарга киирэр күннэрэ)
- АХШ итальянецтара — Сэттэ балык күнэ. Сэттэ араас балыктан бүлүүдэ оҥорон малааһынныыллар (Италияҕа бэйэтигэр бу күн көннөрү балык сиир үгэс баар).
- Дания —Джулеафтен, Норвегия — Юлафтен, Швеция — Юлафтон
- Дьэбириэй сорох конфессиялара — Nittel Nacht
- Испания уонна испаан тыллаах дойдулар — Ночебуэна
- Финляндия, Турку куорат Эргэ Улахан болуоссатыгар — Ороһооспо эйэтин Декларацията
- Польша — Вигилия
- Инуиттар — Кувиасуквик (Саҥа дьыл), Аляскаҕа, Канаадаҕа, Гренландияҕа уонна Арассыыйаҕа бэлиэтииллэр
Түбэлтэлэр
- 1777 — Джеймс Кук Киритимати арыыны арыйбыт, Ороһооспо арыыта диэн ааттаабыт.
- 1865 — Ку-клукс-клан диэн расистыы тэрилтэ үөскээбит.
- 1900 — кыраныысса таһыгар «Искра» бастакы нүөмэрэ тахсыбыт — РСДРП бүтүн Арассыыйатааҕы бастакы хаһыата.
- 1914 — Аан дойду бастакы сэриитин кэмигэр Ороһооспотооҕу эйэлэһии саҕаламмыт.
- 1918 — Генерал Анатолий Пепеляев хамаандалаах үрүҥнэр Пермь куораты ылбыттар.
- 1924 — Албания өрөспүүбүлүкэ буолбут.
- 1939 — ССРС үрдүнэн олохтоох Сэбиэттэр быыбардара ыытыллыбыт, саҥа 1938 сыллааҕы Төрүт Сокуоҥҥа (Конституцияҕа )олоҕуран судаарыстыбаннай былаас уорганнарын уларытан тэрийии түмүктэммит.
- 1942 — 24-с танковай корпус Тацинскай станцияны ылан Сталинград анныгар төгүрүктээһиҥҥэ түбэспит ньиэмэстэр аармыйаларын хааччыйар сүрүн аэродрому урусхаллаабыт.
- РСФСР наркомпроһа «ё» буукубаны хайаан да туттар туһунан бирикээс таһаарбыт.
- 1958 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин уурааҕынан 8 сыллаах орто үөрэх баар буолбут, дойду үрдүнэн ПТУ-лар ситимнэрэ үөскээбит.
- 1979 — «Ариан» диэн космоска таһаҕас таһаарар Франция ракетата бастакытын ситиһиилээхтик көппүт.
- 1991 — Арассыыйа Федерацията ХНТ-га ССРС оннугар киирбит.
- 1993 — Башкортостааҥҥа Төрүт сокуон ылыллыбыт.
Төрөөбүттэр
- 1903 — Күн Дьирибинэ (22.04.1970 өлб.) — саха биллиилээх бэйиэтэ, үгэһитэ, тылбаасчыт. Эдэр сылдьан Гражданскай сэриигэ саа-саадах тутан көхтөөхтүк кыттан сэбиэскэй былааһы көмүскэспитэ. Тулагы_Киллэм, Амма кыргыһыыларын кыттыылааҕа.
- 1922 — Иван Аргунов — (24.12.1922—27.10.1988) — Таатта Игидэйиттэн төрүттээх социолог учуонай, өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр-көстөр баартыйа диэйэтэлэ, суруналыыс, устуоруйа билимин хандьыдаата. 1961—1965 сс. — «Советская Россия» хаһыат кэрэспэдьиэнэ, онтон «Кыым» уонна «Социалистическая Якутия» хаһыаттар холбоһуктаах эрэдээксийэлэрин салайбыта.
- 1924 — Аксения Посельская (24.12.1924—1983) — Мэлдьэхситтэн төрүттээх саха бастакы балерината. Кэргэнэ — биллиилээх саха бэлиитигэ Сэмэн Сюльскай.
- 1935 — Спиридон Сосин, Саха сирин түмэт дьайыксыта (уопсастыба диэйэтэлэ), Саха Өрөспүүбүлүкэтин идэлээх сойуустарын сэбиэтин 1988-2004 сс. салайбыта.
- 1939 — Дмитрий Саввинов — Ньурбаттан төрүттээх архитектор. Кини бырайыактаабыт дьиэлэрэ: ЛОРП дьиэтэ,«Якутгражданпроект» дьиэтэ (билигин АЛРОСА уонна Тутуу министиэристибэтэ), «Лена» көстүүнэй дьиэтэ (1972), Өксөкүлээх Киинэ, СГУ Мэдиссиинэ үнүстүүтэ, «Хотугу сулус» көстүүнэй дьиэ, Саха тыйаатыра уо.д.а.
- 1948 — Пантелеймон Петров — Хардыы — Сунтаар улууһун Түбэй Дьаархан нэһилиэгиттэн төрүттээх устуоруйа билимин хандьыдаата, «Азия Хотугулуу-илинин куораттара (1861—1917 сс.)» диэн тиэмэҕэ диссэртээссийэтин Новосибирскайга көмүскээбитэ. Энсикилипиэдьийэлэр эрэдээксийэлиир сэбиэттэригэр киирэр, «Якутский архив» диэн сурунаал эрэдээксийэтин кэллиэгийэтин чилиэнэ, элбэх нүөмэри эппиэттээн таһаарбыта.
- 1955 — Декабрина Винокурова — социология билимин хандьыдаата, дассыан. Иркутскайга Хо Ши Мин аатынан үнүстүүтү бүтэрбитэ, Саха сиригэр промышленность сайдыытыгар миграция хайдах барбытын чинчийбитэ.
Өлбүттэр
- 1974 — Захар Гоголев (01.08.1911—24.12.1974) — Дүпсүн улууһун Чэриктэйигэр төрөөбүт устуоруйа билимин дуоктара. Москубаҕа үрдүк үөрэҕи бүтэрэн аспирантураҕа үөрэнэ сылдьан сэриигэ ыҥырыллыбыт. Киев босхоломмутун кэннэ онно пехотнай училищеҕа преподавателлээбит. Сэрии бүппүтүн кэннэ Киевкэ нуучча уонна туурак судаарыстыбаларын сыһыаннарыгар диссэртээссийэтин көмүскээбит. 1949—1963 сс. Дьокуускайга Тыл, литэрэтиирэ уонна устуоруйа Институтун салайбыт.
