Казахстааҥҥа тутулуга суох буолуу күнэ, Таилаҥҥа — спорт, Ииндийэҕэ — Кыайыы күннэрэ.
1897 сыллаахха бу күн Саха уобалаһын салалтатын быһаарыытынан буоластар тэриллибиттэр: Бүлүү уокуругар — Ньурба, Өлүөхүмэ уокуругар — Нохтуйскай уонна Чокуур, Якутскай уокуругар — Амма, Иһит, Павловскай уонна Покровскай.
Бу күн улуу ньиэмэс композитора, дирижер, пианист Людвиг ван Бетховен, аатырбыт Англия суруйааччыта Джейн Остин уонна көҥүл тустууга дойдулар ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара, Универсиада чөмпүйүөнэ (2000), Казахстан хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ, Азия чөмпйүөнэ (Алматы, 2006), Аан дойду чемпионатын боруонса призера (Хернинг, Дания 2009). Хаҥалас улууһун Ытык киһитэ Леонид Спиридонов төрөөбүт күнэ.
Ахсынньы 16 диэн Грегориан халандаарыгар сыл 350-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 351-c күнэ). Сыл бүтүө 15 күн баар.
Бэлиэ күннэр:
Түбэлтэлэр:
- 1707 — Дьоппуоҥҥа Фудзи вулканын бүтэһик бэлиэтэммит эстиитэ саҕаламмыт.
- 1773 — Британия Хотугу Америкатааҕы колониятыгар аатырбыт Бостоннааҕы чэйдээһин буолбут. Олохтоох колонисттар саҥа «Чэй сокуонун» утары бырачыас биллэрэн сүүһүнэн чэй хоппотун байҕал хомотугар быраҕаттаабыттар. Бу бырачыастар тэбиэһирэн Америка өрөбөлүүссүйэтигэр кубулуйбуттара.
- 1897 — Саха уобалаһын салалтатын быһаарыытынан буоластар тэриллибиттэр: Бүлүү уокуругар — Ньурба, Өлүөхүмэ уокуругар — Нохтуйскай уонна Чокуур, Якутскай уокуругар — Амма, Иһит, Павловскай уонна Покровскай.
- 1920 — Кытайга Ганьсу провинциятыгар 8,5 магнитудалаах улахан сир хамсааһына буолбут, түмүгэр 200,000 кэриҥэ киһи өлбүт.
- 1966 — Пекиҥҥэ «Мао Цзэдун цитаталара» диэн кинигэ бэчээттэнэн тахсыбыт. Бу кинигэ уопсайа олус улахан тиражтаах буолбут, итэҕэл кинигэлэрин (Библия, Коран уо.д.а.) тиражтарыгар чугаһаабыт.
- 1986 — Казах ССР киин куоратыгар Алма-Атаҕа Желтоксан диэн ааттаммыт казах ыччатын аймалҕана саҕаламмыт. Казахстан компартиятын бастакы сэкирэтээринэн казах Динмухамед Кунаев оннугар Казахстаҥҥа хаһан да үлэлээбэтэх нуучча Геннадий Колбины олордубуттарыттан сылтаан үс күннээх улахан айдаан буолбут. Сотору кэминэн ЦК КПСС бу түбэлтэни казах национализмын көстүүтүнэн биллэрбитэ, онтон билиҥҥи Кахастаҥҥа норуот көҥүл иһин охсуһуутун быһыытынан бэлиэтэнэр.
- 1991 — Желтоксан түбэлтэлэриттэн оруобуна 5 сыл ааспытын кэннэ Казахстан тутулуга суоҕун биллэрбит.
- 2019 — Ил Дархан Айсен Николаев уурааҕынан «2020-2024 сылларга Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай уонна официальнай тылларын араҥаччылааһын уонна сайыннарыы туһунан» бырагыраама ылыллыбыт.
Төрөөбүттэр:
- 1770 — Людвиг ван Бетховен — улуу ньиэмэс композитора, дирижер, пианист.
- 1775 — Джейн Остин — аатырбыт Англия суруйааччыта.
- 1916 — Анастасия Данилова — Саха АССР общественнай, судаарыстыбаннай диэйэтэлэ.
- 1938 — Инна Васильева-Кралина — альголог учуонай, биология билимин дуоктара, Саха Өрөспүүбүлүкэтин билимин үтүөлээх диэйэтэлэ.
- 1939 — Христофор Дуткин (22.12.2002 өлб.) — филология билимин хандьыдаата, эбээн тылын диалектологиятыгар, фольклоругар, лексикологиятыгар уонна лексикографиятыгар биир тутаах чинчийээччи.
- 1957 — Надежда Докалова — хотугу норуоттар ырыаларын айааччы, ырыаһыт, Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Өлөөн нэһилиэгин Ытык олохтооҕо.
- 1980 — Леонид Спиридонов — көҥүл тустууга дойдулар ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара, Универсиада чөмпүйүөнэ (2000), Казахстан хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ, Азия чөмпүйүөнэ (Алматы 2006), Аан дойду чемпионатын боруонса призера (Хернинг, Дания 2009). Хаҥалас улууһун Ытык киһитэ.
Өлбүттэр:
- 1964 — Николай Слепцов (Туобулаахап) (07.09.1912—16.12.1964) — суруйааччы, драматург, Саха АССР искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа.
- 2009 — Егор Гайдар — Арассыыйа экэнэмииһэ уонна бэлиитигэ. 1990-с сыллар саҕаланыыларыгар ыытыллыбыт экэниэмикэ реформаларын тэрийээччилэриттэн биирдэстэрэ буоларынан биллэр.
