Быйыл «Саха ыччатын — бырамыысыланнаска» ыччаты идэҕэ туһаайар эспэдииссийэни «Эдэр саас» таһаарыы уонна «Мин — Инженербин» уопсастыбаннай тэриллии уон ахсыс төгүлүн ыытта. Дьокуускай куораттан, Хаҥалас, Нам, Горнай, Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Кэбээйи, Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан, Чурапчы, Таатта, Амма, Сунтаар, Мирнэй улуустарыттан барыта сүүрбэ үөрэнээччи кытынна.
Оҕолор «Дьокуускай — Алдан — Нерюнгри — «Восточнай» космодром — Дьокуускай» хайысханан айаннаан, Саха сирин уонна Уһук Илин бырамыысыланнаһын кытта билистилэр. Эспэдииссийэ кулун тутар 27 күнүгэр Дьокуускайтан Алдаҥҥа айаннаабыта. Оҕолор Алдаҥҥа «Селигдар көмүһэ», «Газпром Трансгаз Томск», «Полюс Алдан», Нерюнгрига «Якутуголь», «Колмар» хампаанньаларга сылдьыбыттара. Бу туһунан “Саха сирэ” хаһыат ааспыт нүөмэригэр сырдаппыппыт.
Салгыы оҕолор поеһынан Амур уобалаһыгар Циолковскай куоракка айаннаан тиийдилэр. Циолковскай – сабыылаах куорат. Сэбиэскэй кэмҥэ бу куорат бэл, каартаҕа даҕаны суоҕа, 2015 сылга диэри Углегорскай куорат диэн ааттааҕа. 2007 сыллаахха сэтинньи 6 күнүгэр РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин бу куорат сиригэр космодром тутулларын туһунан ыйаахха илии баттаабыта. 2011 сылга диэри бырайыага бүтэн, 2012 сылтан космодрому тутуу үлэтэ саҕаламмыта. “Восточнай” космодром куйаарга тахсарга тас дойдулартан тутула суох буолар, Амур уобалаһыгар социальнай экономическай туругу тупсарар сыалтан тутуллубута. Бу космодромтан 2016 сыллаахха муус устар 28 күнүгэр орбитаҕа сир үс искусственнай спутнигын көтүппүттэрэ.
Бу сабыылаах куоракка эспэдииссийэ сүрүн сыалынан «Восточнай» космодром үлэтин-хамнаһын кытта билсии, оҕолорго космодром иһин-таһын көрдөрүү буолбута. Эспэдииссийэни «Роскосмос» госкорпорация эрэгийиэннэри кытта үлэҕэ сүрүн исписэлииһэ Елизавета Михеева көрсүбүтэ. Икки күн устата бырамыысыланнаһы интэриэһиргиир оҕолорго аракыата комплексын стартовай былаһааккатын, погрузочнай комплексы, тэрийэр башняны көрдөрдүлэр. Маны таһынан, оҕолор куорат устуоруйатын мусуойугар сырыттылар.
Быйылгы эспэдииссийэни “Сахатранснефтегаз” АУо эдэр исписэлииһэ, “Мин — Инженербин” уопсастыбаннай тэриллии бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Аркадий Турантаев салайан илдьэ сырытта. Аркадий оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан, 2011 сыллаахха, бэйэтэ бу бырайыакка кыттыбыта. Мантан идэтин быһаарынан, салгыы Красноярскай куоракка Сибиир федеральнай университетыгар үөрэммитэ.
Алексей Волков, Бүлүү улууһун Г.И. Чиряев аатынан Бүлүү 1-кы №-дээх оскуолатын онус кылааһын үөрэнээччитэ:
— “Восточнай” космодрому көрбүппүттэн олус астынным. Маннык баараҕай улахан тутууну ханна даҕаны көрө илик буоллаҕым. Аракыатаны хайдах, ханна таҥалларыттан саҕалаан көтөр былаһааккатыгар тиийэ барытын сөҕө көрдүбүт. Мин төрөөбүт улууспар бу мантан көппүт аракыата тобохторо түһэллэр. Онон, тугун-ханныгын биллим, көрдүм, аракыата ханнык чааһа биһиэхэ түһэрин ыйыталастым. Эспэдииссийэҕэ сылдьан баран, инникитин гаас эбэтэр чох бырамыысыланнаһыгар үлэлиэхпин баҕарар эбиппин диэн быһаарынным.
Марина Лыткина, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Дьабыыл Н.В. Петров аатынан оскуолатын онус кылааһын үөрэнээччитэ:
— Эспэдииссийэбит сүрүн сыалынан “Восточнай” космодромҥа сылдьыы буолла. 47 миэтэрэ үрдүктээх аракыатаны көтөргө бэлэмниир тутууну биһирээтим. Углегорскай устуоруйатын мусуойугар сылдьыбыппытын сөбүлээтим, манна космонавтар таҥастара-саптара, куйаарга туттар маллара бааллар. “Саха ыччатын — бырамыысыланнаска” бырайыакка кыттаммын, элбэҕи биллим-көрдүм. Алдаҥҥа, Нерюнгрига көмүс, чох хостуур тэрилтэлэргэ сырыттыбыт. Бырамыысыланнаска кыргыттар эмиэ үлэлиэхтэрин сөп эбит.
Айхал Александров, Горнай улууһун Маҥаны оскуолатын онус кылааһын үөрэнээччитэ:
— “Восточнай” космодром улаханын сөхтүм, аҕыйах сыл иһигэр бачча улахан тутууну ыыппыттар эбит. Биһиэхэ аракыатаны таҥар комплексы уонна көтөр былаһааккатын көрдөрдүлэр. Аракыата көтөрүн тэлэбиисэргэ көрбүтүм, илэ хараххынан көрөр олох атын эбит. “Саха ыччатын — бырамыысыланнаска” бырайыакка кыттан инники идэбин чопчу бырамыысыланнаһы кытта сибээстиэм диэн быһаарынным. Саха сирин сайыннарар “Колмар”, “ГазпромТрансгазТомск” хампаанньалар үлэлэрин интэриэһиргээтим.
Юлиан Винокуров, Үөһээ Бүлүү Г.Н.Чиряев аатынан Хоро оскуолатын онус кылааһын үөрэнээччитэ:
— Космодромҥа сырыттахпытына, билигин куйаары үөрэтэр исписэлиистэр, араас эйгэ учуонайдара олус наадалаахтарын кэпсээтилэр. Космодромҥа аракыата хомуллар комплексын сөхтүм, барытын ымпыгар-чымпыгар тиийэ толкуйдаабыттар, оҥорбуттар. Эспэдииссийэҕэ сылдьаммын, араас идэлээх дьону кытта билсэн, кэпсэтэн, бырамыысыланнаска үлэлии барар баҕам өссө күүһүрдэ. Сири-дойдуну көрөн, элбэх доҕордонон кэллим.
Айтана Аммосова, edersaas.ru
