Соһуйдугут дуо? Суох, соһуйумаҥ-кыйаханымаҥ. Уоҕурдууну, метанолу оҥорор айдааннаах собуот буолбатах. Олохпутугар олус наадалаах уматык, оттук буолар убатыллыбыт гааһы оҥорор собуот! Бу үтүө сонуну муус устар 12 күнүгэр Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Ороссолуода нэһилиэгин дьаһалтата, дьоно-сэргэтэ Дьокуускай куоракка олорор биир дойдулаахтарын кытта көрсүһүүлэригэр “Айылҕа убатыллыбыт гааһа” ХЭУо дириэктэрин солбуйааччы Руслан Юрьевич Шипков иһитиннэрдэ.
Ол туох ааттаах көрсүһүүтэй, тэрээһинэй диир буоллахха, нэһилиэк дьаһалтата, баһылык Илья Валентинович Макаров ороссолуодалар төһө-хачча үлэлээн-хамсаан, олорон-дьаһанан, хайдах сыл тахсан эрэллэрин туһунан кэпсээн, өрөспүүбүлүкэ Энэргиэтикэтин уонна дьиэ-уот-хомунаалынай хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ тупсарыныыга биллэрбит куонкуруһугар кыттан 1 мөлүйүөннээх граны ылар чиэскэ тиксибиттэрин, ол үптэринэн тугу дьаһанан эрэллэрин иһитиннэрэн биир дойдулаахтарын сэргэхситтэ, үөртэ. Тимир суолу сыттана мыраан үрдүгэр саҥа, киин ититиилээх дэриэбинэҕэ көһөн тахсыбыт удьуор оҕуруотчуттар аллараа дэриэбинэлэригэр, өтөхтөрүн уһаайбаларыгар хортуоппуйу, оҕуруот аһын өлгөмнүк үүннэрэр сыалтан уу хачайдыыр-ыстарар сайыҥҥы ситими тардарга ылсан үлэлэһэн эрэллэр. Көрсүһүүгэ куоракка олохтоох ороссолуодалар “Силиги” түмсүүлэрин чилиэннэрэ, түмсүү бэрэссэдээтэлэ, өрөспүүбүлүкэтээҕи художественнай коледж дириэктэрэ, СӨ искусстволарын үтүөлээх диэйэтэлэ Кирилл Петрович Гаврильев төрөөбүт-үөскээбит дойдуларын сайыннарыы суолларыгар бииргэ үлэлээһиҥҥэ санааларын үллэһиннилэр, баҕа санааларын тириэртилэр. Бырайыагы олоххо киллэриигэ көмө быһыытынан 90-ча тыһыынча солкуобайдаах үбү каассаҕа киллэрдилэр.
“Суол — сайдыы хорук тымыра” диэн мээнэҕэ этиллибэтэх. Тимир суол, аспаалламмыт массыына суолун, Өлүөнэнэн уу суолун үрдүлэригэр олорор Мэҥэ-Хаҥалас саамай кырыы Ороссолуода нэһилиэгин сиригэр-уотугар улуус, өрөспүүбүлүкэ социальнай-экономическай сайдыытыгар чахчы да дьайымтыалаах төһүүнэн буолар аналлаах бырамыысыланнай эбийиэк — айылҕа гааһын таҥастаан убатыллыбыт гааһы оҥорон таһаарар собуот тутуллуута былааннанарын, тустаах бырайыак экономическай-экологическай ааҕыыны-чинчийиини ааһан бигэргэммитин туһунан сонуну иһитиннэрэн Руслан Юрьевич Шипков мустубут дьон санаатын көтөхтө. Ол курдук, собуот үлэлээн, бородууксуйатын биэрэн бардаҕына, илин эҥэр улуустарын нэһилиэнньэлээх пууннарын гаастааһын боппуруоһа быһаарыллар кыахтанар. Хас эмэ сүүһүнэн көстөөх гаас ситимин турбатын тардыбакка, миэстэлэргэ уларытан оҥоһуллубут хочуолунайдарга, емкостарга убатыллыбыт гааһы тиэйэн илдьэн хачайдаан, хаһаанан, кэмиттэн-кэмигэр сөптөөх кээмэйинэн толрон биэрэн олохтоох гааз ситимэ үлэлиир буолуоҕа. Сымыйанан эппит курдук да, кырдьык. Олоххо киирэр кыахтаах! Сөп буола-буола уматыкпыт – бэйэлээх бэйэбит ньиэппититтэн оҥоһуллар, Саха сиригэр уматык ырыынага эппиэттээбэт, аҕыйаҕы туһанаҕыт, манна ньиэби таҥастыыр собуоту тутар, үлэлэтэр көдьүүһэ суох, диэн хостоон, супту оборторон илдьэн атын сиргэ оҥоһуллубут бэнсииммит, сэлээркэбит сыаната ыарыы, үрдүү турара эрэйбитин-кыһалҕабытын үксэтэр. Маннык ыар баттык буолбут проблематтан тахсар боппуруоһу быһаарарга Ороссолуодаҕа тутуллуохтаах собуот оҥорон таһаарар бородууксуйата — убатыллыбыт гаас уматыга төһүүнэн буолуоҕа. Бу туох эрэ саҥаны остуоруйа курдук кэпсээһин буолбатах. Күннээҕи олохпутугар хайыы-үйэҕэ туһаныллар, сэлээркэ, бэнсиин билиҥҥи сыанатынааҕар икки бүк чэпчэки сыаналаах уматыгынан буолар. “Айылҕа убатыллыбыт гааһа” ХЭУо дириэктэрин солбуйааччы Р.Ю.Шипков маннык уматыгынан Илин эҥэри, Нерюнгри, Алдан, Хаандыга айан суолларын туһаайыыларынан хааччыйар кыах баар буолуоҕа диэн эрэллээхтик этэр. Оттон, уонна, инникитин өрөспүүбүлүкэҕэ тырааныспарынан сырыы, тиэйии-таһыы үлэлэригэр, уматык-оҥунуох өртүнэн хааччыллыыга биллэр хамсааһыны таһаарыахтаах гаас салаатын бу эйгэтигэр идэтийбит үлэһиттэр, исписэлиистэр наадалара, кинилэри үөрэтии, бэлэмнээһин, үгүс үлэ миэстэтэ таһаарыллыыта дьон-сэргэ олоҕун уйгутун бигэтитии, таһымын үрдэтии дьуолкалаах суолунан буоллаҕа! Биһиэхэ Мэҥэҕэ, кырыы Ороссолуода нэһилиэгин сиригэр-уотугар тимир суолбут аргыһа, сайдыыбыт мэктиэтэ — бырамыысыланнас эбийиэгэ тутуллара былааннанарыттан астынабыт, үөрэбит. “Хаптаҕайга — уотурба собуота, Ороссолуодаҕа — гаас собуота баар!”— диэн киэн туттуохпут.
Иван Ксенофонтов-Силиги, edersaas.ru
