Тулалыыр эйгэни харыстыыр сыалтан 1992 с. тиһигин быспакка кулун тутар 22 күнүгэр аан дойду үрдүнэн Уу күнэ бэлиэтэнэр. Хас биирдии киһиэхэ иһэр уу саамай тыын боппуруос. Уубут хаачыстыбатыттан нэһилиэнньэ доруобуйата быһаччы тутулуктаах.
Киһи ортотунан 70% ууттан турар, хаан хойдубатын уонна ис уорганнарбыт учугэйдик үлэлииллэрин, тириибит куурбакка-хаппакка эдэр ньылаархай көрүҥнээх буоларын туһугар күҥҥэ 2-3 лиитэрэ ыраас ууну иһиэхтээхпит.
Сахабыт сирэ көмүс хатырыктаах күөллэринэн, улахан эбэлэринэн, киэҥ өрүстэринэн баай дойду. Аан дойдутааҕы Уу күнүн көрсө Уу ресурсаларын федеральнай агентствотын Өлүөнэ сүнньүнээҕи ууга управлениетын көҕүлээһининэн М.К. Аммосов аатынан ХИФУ-га «Уу туругун кэтээн көрүү уонна ууну туһаныы» диэн устудьуоннар ортолоругар научнай-практическай кэмпириэнсийэ буолан ааста.
Естесственнай наука институтун эколого-географическай салаатын устудьуоннара хоту Индигирка өрүһүн сүнньүгэр экспедицияҕа сылдьан, уу гидрохимическай, морфометрическай, физико-химическай састаабын үөрэппиттэр. 2011 уонна 2017сс. хомуйбут научнай үлэлэрин тэҥнээн көрдүлэр. Ирбэт тоҥ ириитин түмүгэр муус халҕаһата хайа баран, сылы сыллаан ууллан, кыра күөллэри үөскэтэр диэн Мария Федулова, ЭГО 3 курсун устудьуона иһитиннэрдэ.
Николай Эверстов Чурапчы улууһун 17 күөлүн чинчийбит уонна 1987с. бастакы экспедиция үлэтин түмүгүн кытта тэҥнээн көрбүт. Биллэрин курдук, Чурапчыга өрүс суох буолан, иһэр ууну булуу кэккэ уустуктардаах. Нэһилиэнньэ үксүн кыһын күөлтэн муус бэлэмнээн, ону уулларан иһэллэр.
«Бу отучча сыл иһигэр сорох күөллэри холбооннор, дириҥэтэн биэрдилэр, кэккэ сылларга кэтээн көрдөххө, PH үрдээн, щелочной араас эбиискэ баар буолан, уу санитарнай-гигиеническэй ирдэбилгэ эппиэттээбэт. Онон, чуолаан Мыраны эбэ уутун иһэр доруобуйаҕа сэрэхтээх, дьон куртаҕа, ас буһарар уоргана ыалдьыан сөп», — диэн Николай Эверстов ЭГО (эколого-географическай салаа) устудьуона эттэ.
Институт устудьуоннара Саха сирин күөллэрин, өрүстэрин эрэ буолбакка бүтүн Уһук Илин эргимтэ уулаах сирдэрин барытын чинчийэллэр, үөрэтэллэр, полевой практикаларыгар айылҕаҕа сылдьан, тулалыыр эйгэ уларыйыытын кэтээн көрөллөр эбит.
Кинилэр урукку дьыллар уонна билиҥҥи кэм сыыппараларын тэҥнээн, инникитин туох күүтэрин сабаҕалыыллар. Бу маннык үлэ ыытылыннаҕына биирдэ климат уларыйыытыгар нэһилиэнньэ бэлэм буолан, кутталлаах быһыыны-майгыны туоратар кыахтаныа. Онон, ыраах улууска, ордук Хотугу эргимтэҕэ экспедиция тэрийэн ыытар төһө да ороскуоттааҕын иһин, научнай үлэ кэлэр көлүөнэҕэ наадалаах буолара саарбахтаммат.
