Хонон турдах ахсын сүөһүлээх-сылгылаах ыалларга, хаһаайыстыбаларга от күндүтүйэн иһэр. Маны көнөтүнэн да, ханалытан да өйдөөбүт иһин – от көстөрө уонна сыаната ыараата. Кыстыгы түмүктүүр сахха аҕыйах сыарҕа от тиийбэккэ, хотоҥҥо, далга турар баайыҥ көрдөрбүтүнэн көнньүнэн охторо тустаахтарга кыбыстыылаах, кыһыылаах буолуо.
Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин сиртэн үүнүүнү ылыыга уонна материальнай-тэхиньиичэскэй хааччыйыыга департаменын салайааччыта Василий Чичигинаровтанчычырбас аһылыктаах хаһаайыстыбаларга оту тиэйии төһөлөспүтүн туоһуласпыппар: “Бу күҥҥэ 10675 туонна от тиэйилиннэ, ол эбэтэр 13897 туонна былааннаммытыттан 77 бырыһыана. Мантан 6191 туонната улуус таһыттан, 7606 туонната улуус иһигэр нэһилиэктэр икки ардыларыгар тиэйиллэр. Тиэйии ороскуота барыларыгар толуйуллар буолбатах: сайыҥҥыттан-күһүҥҥүттэн күчүмэҕэй балаһыанньаламмыт улуустарга, нэһилиэктэргэ эрэ көмө оҥоһуллар. Ол иһигэр хоту Өлөөн Ээйигэр 100 т оту тиэрдэргэ көмөлөһүөхпүт. Ити курдук атын улуустан 5257 т, нэһилиэктэн нэһилиэккэ 6160 т оту тиэйии ороскуотун толуйууга ылынабыт”.
Эрдэ от атыылыыр санаалаах сорох хаһаайыстыбалар сылгы күһүҥҥүттэн эбии аһылыкка киирэн, ынах сүөһүлүүн тэҥҥэ асаһа турарын иһин, ааҕынан-суоттанан баран, атыыттан аккаастаннылар. Инньэ гынан, ыаллыы сытар Амур, Магадан уобаластарыттан от атыылаһан тиэйэр кыһалҕата тирээтэ. Өрөспүүбүлүкэ таһыттан барыта 1340 т от, итинтэн 646 туонната Магадантан, 421 туонната Амуртан, атыылаһарга кэпсэппиттэр. Ити уопсай ахсааҥҥа сыл аайы Амуртан от атыылаһар Нерюнгри оройуонун 273 туонната эмиэ киирэн сылдьар. Нам улууһун 10-ча бааһынай хаһаайыстыбата уонна “Дайар”, “Силис” кэпэрэтииптэр холбоон 445 т оту Магадантан, Уус Алдан эмиэ 10-ча хаһаайыстыбата Магадантан, Амуртан 220 т, Хаҥалас улууһун “Самартай” ТХПК-э Амуртан 302 т оту атыыластылар. “Сахаплемхолбоһук” ААУо Магадантан атыыласпыт 100 т отуттан 85 туонната бу күннэргэ кыбыыны булла. Хаҥалас сиригэр 145 т от Амуртан айаннаан кэллэ. “Самартай” ТХПК тиэйиигэ чааһынай массыыналаахтары кэпсэппит, Нерюнгрига “Дальстрой” ХЭУо, онтон уратыларга “Туймаада-Агроснаб” АУо массыыналара үлэлии сылдьаллар.
Василий Чичигинаров быһааран кэпсииринэн, атын уобаластартан тиэйии ороскуотун, Нерюнгриттан уратыга, өрөспүүбүлүкэ уйунар. Ол аата 1067 туоннатыгар. Онон улуус таһыттан уонна иһигэр тиэйиилэри кытта холбоотоххо, 12857 т оту тиэйии ороскуота толуйуллар буолла. Хаһаайыстыбалар от 1 туоннатын Амуртан 4-түү, 5-тии тыһ. солкуобайга атыыласпыт буоллахтарына, Магадан фермердэрэ С.В.Комар уонна В.Н.Кобзарев маҥнай 5-тиигэ кэпсэтэн баран, сахалар чахчы ыктарбыттарын билэн, 7-лии тыһыынчаҕа диэри үрдэппиттэр. От бэйэтин сыанатыгар тиэйэн аҕалыы ороскуотун эптэххэ, холобур, Магадан отун 1 туонната 33 тыһ. солк. буолан тахсар. Көмүс от. Баҕар, кырдьык, көмүс саккырыы сылдьара буолаарай?..
Василий Васильевич санаппытыгар өйдөөтөххө, урут маннааҕар уустук дьыллары туораан кэллэхпит. Ол курдук, 2012-2013 сс. кыстыкка 70446 т, ити эһиилигэр 36,5 тыһ. т от тиэйиллибит. Арыый халымыр ороскуоттаах 2015-2016 сс. кыстыкка 2543 т оту тиэйиигэ көмө оҥоһуллубут. Оттон былырыыҥҥы халыҥ хаардаах күчүмэҕэй дьылга 17412 т оту, 2729 т эбиэһи, 1581 т уотурбаны тиэйиигэ 92 мөл. солк. аҥаардас тиэйии ороскуотун толуйууга угуллан турар. Быйыл өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн 56 мөл. солк. көрүлүннэ. Амуртан, Магадантан тиэйиигэ министиэристибэ атын ороскуоттарга көрүллүбүттэн кырыйдаҕына эрэ балаһыанньаттан тахсар кыахтаах. Өрөспүүбүлүкэ таһыттан – Амуртан бүтэһигин 2012 с. 1,5 тыһ. кэриҥэ от тиэйиллэ сылдьыбыт.
Ситэрэн эттэххэ, сылгылаах хаһаайыстыбалары эбиэс бурдугунан хааччыйыыга 7 оператор үлэлиир. Быйылгы ыарахан кыстыкка 2431 т эбиэһи миэстэтигэр тиэрдиигэ толуйуу көрүллүбүтүттэн 2023 туоннатын хаһаайыстыбалар атыылаһан тиэйтэрбиттэр. Ыскылааттарга атыыга анаан өссө 521 т туорах бурдук хараллан сытар, 231 т тимир суолунан айаннаан иһэр үһү. Онон эбиэскэ наадыйар, кэмчи аһылыктаах хаһаайыстыбалар, мантан хаалбыт кылгас кэмҥэ хамнаммахтаан хаалыҥ!
