Владимир Прокопьев: Олохтоох салайыныыбыт саҥа сокуона хайдах буолуоҕай?

Владимир Михайлович бүгүн саамай күүтүүлээх, олохпутун сааһылыахтаах, өрөспүүбүлүкэ бу үйэни туруктаах уҥуордуурун мэктиэлиир сокуоммут хайдах бэлэмнэнэн иһэрин билиһиннэрэр. Урутаан эттэххэ, саҥа сокуонунан М.Е. Николаев норуоту сомоҕолуур туһугар баһылык быыбарын тохтотор, олохтоох дьокутааттар, Ил Дархан, Ил Түмэн эрэ быыбардарын хаалларар баҕата туолуох курдук эбит.

Киин сокуон ирдэбилин тутуһан

– Сааскыттан саҕалаан быйыл күһүн ылыллыахтаах өрөспүүбүлүкэ олохтоох салайыныыга (ОБС) сокуона хайдах буолуохтааҕын туһунан аһаҕас былаһааккаларга, улуустарга, нэһилиэктэргэ элбэх дьону-сэргэни кытта көрсүһүү, кэпсэтии буолла. Бэйэбит сокуоммут бырайыагын оҥорууга күүстээх, улахан хамыыһыйа тэриллэн, онно тус-туһунан хайысхалаах бөлөхтөр үлэлии сылдьаллар. Бу үлэҕэ Ил Дархан уонна Бырабыыталыстыба дьаһалтатын, Бырабыыталыстыба, Ил Түмэн эппиэттээх үлэһиттэрэ, учуонайдар, юристар, о.д.а. үлэлэһэллэр.

Сокуоҥҥа элбэх араас этии киирдэ. Биһиги, сүрүннээн, улахан болҕомтону боломуочуйа боппуруостарыгар уурабыт. Хайдах тыырсабытый? Нэһилиэк иһинэн туох боппуруос быһаарыллыахтааҕый, улуус таһымынан ханнык боломуочуйа көрүллүөхтээҕий? Ол иһин биһиэхэ бэйэни салайыныыга үлэлээн буспут-хаппыт, идэтийбит дьон этиилэрэ ордук сыаналаах. Хомойуох иһин, “маннык гыныҥ” диэн курдук, өйдөрүттэн буолбакка, ким эрэ, хаһан эрэ эппитин хатылааһыны илии баттаан киллэрбит этиилэр эмиэ бааллар. Атын киһи хаһан эрэ эппитин мин этии курдук ылыммаппын. Онон бэйэлэрэ дьиҥнээх олохтон, балаһыанньаттан көрөн, маннык буолуохтаах диэн быһаарыылаах этиилэри ордук болҕомтоҕо ыллыбыт.

– Сокуон иирбэтигэр-таарбатыгар хатыллыы тахсарын туһунан суруйааччылар. Ити көнүөхтээх буоллаҕа…

– Оннук. Саҥа сокуон боломуочуйалары иҥнибэккэ үлэлиир гына тыырыахтаах. Манна этиэххэ наада: быйыл бастаан тирэх (базовай) сокуоммут сүнньэ ылыллыбыта киириэҕэ. Онтон боломуочуйалар чопчуланан, араас нуорма-быраап аагар, сокуоннарга даҕаны киирэн, үлэ кэлэр сыл ортотугар түмүктэниэҕэ. Сүрүн тирэх сокуоммут барылын бу сэтинньигэ бастакы ааҕыыга ылыныахтаахпыт, күнэ чуолкайдана илик. Онтон сокуон ситэн, ахсынньыга ылыллыахтаах. Санаттахха, федеральнай сокуон бэс ыйын 19-тан үлэҕэ киирэн турар. Боломуочуйалаах чаастара 2027 с. тохсунньу 1 күнүгэр диэри киириэхтээх. Ол иһин улуустар, нэһилиэктэр олохтоох салайыныыга уорганнара устааптарын саамай хойутаабыта кэлэр сыл ортотугар диэри чопчуланыахтаах. Быйыл алтынньы бүтүүтэ сокуон бырайыага Ил Түмэҥҥэ официальнайдык киирдэҕинэ, нэһилиэнньэҕэ билиһиннэрэ таһаарыахпыт.

Боломуочуйа үптээх буолуохтаах

– Бу саҥа 33-с №-дээх сокуоҥҥа үлэлии турар 131-с №-дээх сокуон нуормаларын үксэ көһөн биэрдэ. Онон сүрүн болҕомто боломуочуйаларга ууруллар. Боломуочуйа диэн нэһилиэк, улуус таһымынан ким туох боппуруоска дьарыктаныахтааҕый, ким туох иһин эппиэттиэхтээҕий диэн үлэни тыырыы буолар. Аны ханнык судаарыстыбаннай боломуочуйалары кимиэхэ биэрэрбит быһаарыллыахтаах. Өрөспүүбүлүкэбит сүрдээх киэҥ, ОБС уорганнара, муниципалитеттарбыт араастар. Холобур, Дьокуускай 400-чэкэ тыһ. нэһилиэнньэлээх. Ханна эрэ, ыраах хоту улуустарга аҕыйах, 2–3 тыһыынча киһи олорор. Дьоно элбэҕинэн, Дьокуускай үп-харчы да, каадырынан хааччыллыы да, атын да ресурса өттүнэн кыаҕын иһинэн үгүс судаарыстыбаннай боломуочуйаны толорор, быһаарар кыахтаах. Ол аата, Дьокуускайга, Мииринэйгэ, Нерюнгрига, Ленскэйгэ дуу өрөспүүбүлүкэ элбэх судаарыстыбаннай боломуочуйаны “толор” диэн биэриэн сөп.

Оттон кыра, кыаммат улуустарга судаарыстыба бэйэтэ бу боломуочуйалары толоруохтаах. Онон итинник араастаһыыга боломуочуйа барыларыгар биир буолбакка, чопчу улуус аайы аадырыстаан түҥэтиллиэхтээх. Ол иһин манна ымпыга-чымпыга элбэҕинэн, билигин өрөспүүбүлүкэ сүрүн министиэристибэлэригэр ырытыы бара турар. Ол түмүгүнэн куораттарга, улуустарга, нэһилиэктэргэ маннык боломуочуйалары биэриэххэ сөп диэн, түмүк суруйан биэриэхтээхтэр.

– Оччотугар урукку курдук нэһилиэккэ боломуочуйата элбэх, ол эрээри толорор үбэ суох буолара тохтуур ини?

– Саамай сөпкө эттиҥ, ити саамай улахан кыһалҕабыт этэ. Саҥа сокуонунан хайдах буолуохтааҕын, урукку сокуону кытта тэҥнээн көрүөххэ. Урут ордук хонтуруоллуур уорганнар нэһилиэк ОБС таһымыттан судаарыстыбаттан бэриллибэтэх боломуочуйалар туолууларын сыыһа ирдииллэрэ. Оттон билигин саҥа 33-с №-дээх сокуон нэһилиэк да, улуус да таһымыгар судаарыстыбаттан боломуочуйа бэриллэр буоллаҕына, булгу үбүнэн-харчынан, ресурсанан толору хааччыллыахтаах диэн чопчу сурулла сылдьар. “Эн маны толор” диэн быраҕан биэрэн баран, найылааһын суох буолуохтаах. Бу – саҥа сокуон саамай үчүгэй өрүтэ. Онон анаалыс түмүгүнэн боломуочуйалары биэрэр буоллахха, олору толорорго төһө үп, ресурса бэриллиэхтэээҕэ ааҕыллан тахсыахтаах. Ити – биир тутаах боппуруоспут.

Уокуруктар өрөспүүбүлүкэни ыһыахтара

– Быһаас Ил Дархан “өрөспүүбүлүкэҕэ икки таһымнаах ОБС хаалыа” диэбитэ. Ил Дархан тус санаатын эрэ буолбакка, дьокутааттары, уопуттаах салайааччылары, ытык дьону кытта дьүүллэһэн баран эппитэ. Ол аата, биһиэхэ уокуруктар диэн өйдөбүл суох буолуохтаах. Онон нэһилиэктэри уокурук оҥоруохха дииллэрэ бэрдэ суох. Ити – улуус таһымын суох оҥорон, биир таһымнаах ОБС олохтуу сатааһын. Саха сирин хайытан, административнай-территориальнай тутулбутун ыһыыга тэҥнээх. Итинник ускайдааһыҥҥа киирэн биэримиэххэ наада. Биһиги саамай улахан ситиһиибит – өрөспүүбүлүкэбит 1922 с. автономнай буолуоҕуттан, кыра уларыйыылары аахпатахха, улуустарбыт, нэһилиэктэрбит сөпкө аттарыллан олороллоро. 1995 с. административнай тутулбут туһунан сокуоммут үлэлии турар. Ол быһыытынан 2003 с. саҕаламмыт ОБС реформатынан кыраныыссаны олохтуурга, сүрүннээн, ОБС уорганнара уонна администраитивнай-территориальнай кыраныыссалар сөп түбэһэн олороллор. Ону ыһар, алдьатар өрөспүүбүлүкэни, улуустары ыһыыга тиэрдиэн сөп.

Нэһилиэк баһылыктарын талыы

– Аһаҕастык этэбин: билиҥҥи нэһилиэктэр, улуустар үгүс баһылыктара сүрдээх эппиэтинэстээхтик, бэриниилээхтик, ис сүрэхтэриттэн нэһилиэктэрин, улуустарын сайыннарар туһугар күүстээх үлэ үөһүгэр сылдьаллар. Кистэл буолбатах, ол быыһыгар, кырдьык, быыбарга эппиэтинэһи сүгэн баран, тус үлэлэрин ситэри толорбот дьон суох буолбатахтар. Ол нэһилиэккэ, улууска охсуулаах. Нэһилиэк дуу, улуус дуу сайдыытын тэтимэ бытаарар. Федеральнай, өрөспүүбүлүкэ бырагыраамаларыгар киирбэт, үлэлэспэт дьон бааллар. “Бу – норуот уопсай талбыт киһитэ” диэн, кини ороҥҥо сытыар диэри ыалдьыбатах, сокуону кэһэн холуобунай дьыалаламматах буоллаҕына, хайдах да уураппаккын. Ол курдук 5 сыл соһулла-сыһылла сылдьыан сөп. Оннук холобур баар. Ол иһин, дьиҥинэн, үчүгэй бэлэмнээх, салайар үлэҕэ кыахтаах дьон баһылыгынан үлэлиэхтэрин наада. Биһиги ону ситиһэ сатыыбыт.

Баһылыктары талыы саҥа мэхэньиисимин олохтуурга бэйэбит дойдубутугар, өрөспүүбүлүкэбитигэр, атын дойдуларга баар уопуту үөрэттибит. Бастатан туран, өйдүөхтээхпит: биһиги сүрүн сыалбыт – үлэлиир кыахтаах дьону аттаран туруоруу, каадыры сөпкө быһаарыы. Ол быһыытынан оробуочай бөлөхтөргө дьүүллэһэн баран, маннык этиини киллэрэн олоробут. Баһылыгы талыыга нэһилиэккэ хамыыһыйа тэриллэр. Бу хамыыһыйа хайдах буолуохтааҕа, чилиэннэрин састааба, ахсаана устаапка суруллар. Онно ким баҕарар киириэн сөп, ытык кырдьаҕастар, актыбыыстар. Хамыыһыйа аҥаарын нэһилиэк дьоно хомуйар, аҥаарын улуус баһылыга киллэрэр. Нэһилиэк баһылыгынан үлэлиэн баҕалаах дьон хамыыһыйаҕа сайабылыанньа киллэрэллэр. Хамыыһыйа көрөн баран, нэһилиэк дьокутааттарын быһаарыытыгар иккиттэн итэҕэһэ суох киһини киллэрэр. Хандьыдааттан туох ирдэнэрин, хайдах киһи буолуохтааҕын, нэһилиэк бэйэтин устаабыгар суруйуохтаах. Улахан сокуоҥҥа доруобай, өйө-санаата дьиэгэ суох, сууттамматах буолуохтаах диэн, сүрүн ирдэбилинэн бүтэр. Оттон нэһилиэк бэйэтин баһылыгын хайдах көрөрүн устаапка киллэрэн суруйарын өрөспүүбүлүкэ көҥүллүүр.

– Ол аата, сокуон ылыллыан иннинэ улуустар, нэһилиэктэр барыларын устааптара уларыйыахтаах буоллаҕа.

– Уларыйан. Хандьыдааттарга туох ирдэбили туруоралларын нэһилиэк бэйэтэ быһаарар. Хамыыһыйа сыымайдаан, икки киһини нэһилиэк мунньаҕар киллэрбититтэн дьокутааттар куоластаан, баһылыктарын быһаараллар. Бу баһылык улахан эппиэтинэһи сүгэр. Бастакытынан, нэһилиэк дьокутааттарын нэһилиэк дьоно талаллар. Билигин, хомойуох иһин, өрөспүүбүүлүкэҕэ 4,5 тыһ. нэһилиэк дьокутаата баар буолуохтааҕын 4 тыһ. кыайбат дьокутааттаахпыт. Дьон “оруола суох” диэн дьокутаат буолуохтарын баҕарбаттар. Билигин баһылыгы талар буолан, бу сокуонунан нэһилиэк дьокутаатын ыстаатыһа лаппа үрдүө дии саныыбыт. Нэһилиэк дьылҕатыгар ыалдьар, сайдарын туһугар үлэлиир дьокутааттар эбиллэн биэриэхтэрэ диэн эрэнэбит. Иккиһинэн, кинилэр нэһилиэнньэ иннигэр баһылыгы кытта тэҥ эппиэтинэһи сүгэллэр. Үсүһүнэн, чахчы бэлэмнээх дьон дьокутаат, баһылык буолуохтара. Бүгүн сүрдээх үчүгэй бэлэмнээх, үлэлиир кыахтаах дьон “биһиги быыбарга кыайан ааспаппыт, онон тура да сатаабаппыт” дииллэрэ элбэх. Төрдүһүнэн, дьэ, баһылык улахан эппиэтинэһи сүгэр. Сыыһа-халты дьаһаннаҕына, үлэтин кыайбатаҕына, кинини нэһилиэк дьокутааттара үлэтиттэн тохтотор боппуруоһу туруораллар. Ол иһин кини икки эппиэтинэһи сүгэр киһи буолар. Бу мэхэньиисимҥэ дэмэкирээтийэ кэһиллибэт, ким да нэһилиэк баһылыгын анаабат. Нэһилиэнньэ талбыт дьокутааттара, дьоннорун-сэргэлэрин санаатын учуоттаан, баһылыктарын талаллар.

Улуус баһылыгын талыы уратылара

– Улуус баһылыгын талыыга урут суох саҥа нуорма, ньыма киирэр. Улуус баһылыга буолуон баҕалаах дьонтон сокуон көҥүллүүр баартыйалара, Уопсастыбаннай палаата, муниципальнай тэриллиилэр сэбиэттэрэ, муниципальнай тэриллиилэр ассоциациялара биирдии кандидатураны Ил Дархаҥҥа киллэрэр бырааптаныахтара. Ил Дархан ытык кырдьаҕастартан, салайар үлэҕэ уһуннук үлэлээбит салайааччылартан уо.д.а. биллэр дьонтон анал хамыыһыйа тэрийэр. Ол хамыыһыйа хандьыдааттары үөрэтэн баран, талбыт дьонун Ил Дархан көрүүтүгэр киллэрэр. Олортон Ил Дархан иккиттэн итэҕэһэ суох хандьыдааты улуус Мунньаҕын дьокутааттарыгар киллэрэр. Итиннэ улуус Мунньаҕын дьокутааттарын оруола улаатар. Кинилэр ити икки киһиттэн улуус баһылыгын талаллар. Дьокутааттар хайаларын да талымыахтарын сөп. Оччоҕо саҥаттан киллэриллэр. Нэһилиэккэ эмиэ оннук ньыма туттуллар. Дьокутааттар сөптөөх киһи диэхтэригэр диэри хаста да куоластыахтарын сөп. Талыллыбыт улуус баһылыга нэһилиэнньэ уонна Ил Дархан өттүттэн хас да төгүллээх эппиэтинэһи сүгэр. Тоҕо маннык уустук ньыманы таллыбыт? Тоҕо диэтэххэ, бу саҥа ОБС сокуонугар биир улахан ураты уларыйыы киирбитэ. Өскөтүн билиҥҥи баһылыктар муниципальнай сулууспалаах ыстаатыстаах эрэ буоллахтарына, биһиги бэлэмнээбит саҥа сокуоммутунан улуус баһылыга судаарыстыбаннай таһымнаах дуоһунаһы сүгэр буолуо. Олоххо көрөбүт: итинник ыстаатыс хайаан да наада. Бүгүн улуус баһылыга улууска баар судаарыстыбаннай тэрилтэлэр салайааччыларын дьаһайар бырааба суох. Биһиги туһааннаах судаарыстыбаннай территориальнай уорганнар салайааччылара улууска булгу бас бэриниэхтээхтэр диибит. Ол иһин кини икки: муниципальнай уонна судаарыстыбаннай дуоһунастары тэҥҥэ сүгэрин быһыытынан, Ил Дархан этиитинэн киирэрэ ордук. Миниистир тэҥнээх ыстаатыстанар. Оттон кыайан үлэлээбэт киһи алҕас талыллыбыт түгэнигэр улуус дьокутааттара “бу киһини ууратабыт” диэн быһаарыы ылыахтарын сөп. Ол эрээри онно Ил Дархан сөбүлэҥин биэриэхтээх. Эбэтэр Ил Дархан ууратабын диэтэҕинэ, улуус Мунньаҕын дьокутааттара сөбүлэҥнэрин биэриэхтээхтэр. Көрөргүт курдук, бу киһи Ил Дархан быһаччы анаабыт эбэтэр улуус Мунньаҕын, баһылыгын киһитэ буолбатах. Улуус дьокутааттара нэһилиэнньэ иннигэр эппиэтинэһи өйдөөн туран талбыт киһилэрэ буолар. Онон бу сэбиэскэй саҕанааҕы курдук салайааччылары үүннэрэр ситими олохтуур ньыма оҥоһуллара – олох ирдэбилэ.

Кэскилбитин көмүскэнэри көрүөхтээхпит

– Бэйэбит дьоммутугар этиэм этэ: Саха сирэ Арассыыйа састаабыгар биир уопсай судаарыстыба быраабын, сокуонун аннынан түөрт үйэ кэриҥэ олорон кэллэ. Ону кытаанахтык өйдүөхтээхпит, сыыһа-халты өйдөбүл үөскүө суохтаах. Ол эрээри, бэйэбит испитигэр бу сиргэ үйэлэргэ олорбут төрүт олохтоохтор буоларбытынан, интэриэспитин көрүнүөхтээхпит. Арассыыйа Арктикаҕа, Уһук Илиҥҥэ сүрдээх улахан болҕомтотун уурда. Стратегия, кэлим былаан баар буолла, бырагыраамаларга киирдибит. Ордук чуолаан, Арктикаҕа улахан үлэ сир баайын хостооһуҥҥа ыытыллыахтаах. Уонча сыл буолла: геология федеральнай бүддьүөттэн үбүлэнэн, сүрдээх күүстээх чинчийиини ыыппыта. Ол түмүгэр сир баайын хостооһун олох күүһүрээри турар. Онон Саха сирин төрүт омуктара инникибитин чугастааҕы 5–30 сылы эрэ буолбакка, өссө уҥуордаан көрө сатыахтаахпыт. Сир баайын хостуур үлэҕэ араас ньыманан сүрдээх элбэх киһи кэлиэҕэ. Билиҥҥи былаанынан Саха сиригэр 200-чэ тыһ. араас омук, Арассыыйа да таһыттан, быстах да, олохсуйа да кэлиэхтээх. Хотугу Муустаах акыйаанынан муора суола аһыллаары турар. Билиҥҥи аҕыйах мөлүйүөн туонна оннугар 110 мөл. т таһаҕаһы таһыахтара. Уус Куйгааҕа курдук дьоҕус атомнай ыстаансыйалар тутуллуохтара. Нерюнгри, Алдан быыһыгар улахан тимир уруудатын комплекса баар буолуоҕа. Алдаҥҥа энэргиэтикэ улахан эбийиэктэрэ тутуллуохтара. Өлүөхүмэ, Ленскэй, Мииринэй, Бүлүү, Сунтаар, Кэбээйи улуустарыгар гаас, ньиэп хостонор кээмэйэ лаппа улаатыаҕа. Өлөөн Томторугар сэдэх тимир хостонуоҕа. Хоту, атын да улуустарга сир баайын хостооччулар олохтоох дьоннооҕор элбэх буолуохтара. Хотугу муора суолугар баар өрүстэрбит төрдүлэригэр улахан пуортар баар буолуохтара. Атомнай ыстаансыйа киирдэҕинэ, Күчүс туһаҕа тахсыаҕа. Дьааҥы Кэбээйи, Томпо быыстарыгар улахан полиметаллаах, үрүҥ көмүстээх сирдэр туһаҕа тахсыахтара. Усуйаана, Томпо улуустарыгар улахан үлэ бараары турар. Итиннэ барытыгар үлэлии, хамнас өлөрө элбэх дьон кэлиэхтээх. Бу дьон олохтоох салалтабытын быһаарарга куоластыыр, быһаарар оруоллаах буола түһэллэр. Араас дьон куоластыахтарын сөп. Онон каадырга бэлиитикэбитин билиҥҥиттэн ыытыахпытын наада.

Хайдыһан бүтүөххэ, түмсүөххэ

– Кэлэр сылтан саҥа мэхэньиисимҥэ, ньымаларга сыыйа киирдэхпитинэ, хаачыстыбалаах салайар каадыры бэлэмниир кыахтанабыт. Салалтаҕа барытыгар нэһилиэк, улуус баһылыгынан күүскэ үлэлээбит дьон наадалар. Эппиэттээх дуоһунаска олордохторуна, тыа сирин дьонун интэриэһин инники көрөр элбэх каадыр наада. Ол иһин тыаҕа ситиһиилээхтик үлэлээбит баһылыктары өрөспүүбүлүкэ таһымыгар аҕалан, сэбиэскэй кэмнээҕи курдук, үүннэрэр ситим үөскүөхтүөх. Оччоҕо эрэ күүскэ сайдар кыах үөскүүр. Хомойуох иһин, кэнники быыбардар нэһилиэктэргэ, улуустарга улахан хайдыһыыны таһааралларын көрөҕүт. Алтыспыт тыам дьоно “быыбарга хайдыһан сылайдыбыт, иэдэйдибит, онон быыбардары киһилии быһаарар наада” диэн элбэх этии киллэрэллэр. Сөпкө этэллэр: хайдыһан бүтэн түмсүөхпүтүн, сомоҕолоһуохпутун наада. Кырдьык, быыбар бэрдэ суох майгытын көрдөрбүтүн бэйэм да билэн кэллим. Мин 2000 сыллар саҕаланыыларыгар өрөспүүбүлүкэ бэйэни салайыныыга бастакы сокуонун ыларга үлэлэспитим. Судаарыстыбаннай баайы муниципальнай тэрээһиннэргэ биэриигэ быһаччы эппиэтинэстээх киһи буолан сылдьыбытым. Улууска баһылыктаабытым. Билигин сокуону дойду, субъект таһымынан үөрэтэн, билэн олоробун. Үлэлээбит уопуппар олоҕуран көрдөхпүнэ, биһиэхэ сөптөөх суолу олохтуур табыгастаах кэм билигин эрэ баар.

Кырдьык, ырааҕы көрбөт дьон арааһы этэллэрэ, үөҕэл-лэрэ баар. Хомойуох иһин, сорох дьоммут алаас иһинэн эрэ көрөллөр, ырааҕы, дириҥи, кэскиллээҕи, инники кыһалҕаны кыайан көрбөттөр. Атахтарын тумсун эрэ көрөллөрүттэн, дьону-сэргэни ол мунаах суолунан сирдии сатыылларыттан хомойобун.

– Сорох сир баайын хостооччулар ОБС салалтатын улахаҥҥа уурбат, истибэт түгэннэрэ суох буолбатах. Сир баайын хостооһун сөҕүмэрдик улааттаҕына, улуус баһылыга судаарыстыбаннай сулууспалаах буоллаҕына, сирбитин-дойдубутун көмүскүүр кыахтанар дуо?

– Дьэ, ити – инникибитин быһаарыахтаах биир сүрүн кыһалҕабыт. Саҥа сокуонунан улуус баһылыга, көннөрү ОБС баһылыга буолбакка, судаарыстыбаттан дуоһунастаах киһи быһыытынан, ити этэр кыһалҕаҕар сир баайын да хостооччулары, айылҕа баайын туһанааччылары да кытта судаарыстыба аатыттан кэпсэтэр, үлэлэһэр кыахтанар. Биһиги маннык эрэ оҥордохпутуна, улуус баһылыга судаарыстыба сулууспалааҕа буолар кыахтаах. Көннөрү быыбарга талыллыбыт баһылыкка судаарыстыба боломуочуйатын биэрэр уустук, табыллыбат.

– Владимир Михайлович, кырдьык, олус ураты, хайа да тойон аймаҕын, бэйэтин дьонун дуоһунаска кыайан олордубат, норуот хараҕар аһаҕастык көстөр, иирсээнэ, дьону-сэргэни хайытыыта суох, баһылыктары дьокутааттарынан талыы саҥа бэрээдэгин олохтуурга туруммуккут туһунан олус интэриэһинэй кэпсээҥҥэр махтанабыт.

Бу сокуон норуоппутун түмнэҕинэ, көмүскэллээх оҥордоҕуна, кэнэҕэс улахан махталлаах буоларыгар баҕарабыт!

Ааптар: Владимир Степанов.