Тохсунньу 22 күнэ. 1944 сыллааҕы «Шингл» дьаһал - Бикипиэдьийэ

Бэлиэ күннэр

•  Польша — Эһэ күнэ (Dzień Dziadka). Эһэ күнэ диэн ааттаах эрээри, эһэлэри, эбэлэри барыларын эҕэрдэлииллэр. Бу күн поляктар оҕолоругар эһэлэрин-эбэлэрин, кинилэр туох өҥөлөөхтөрүн туһунан кэпсииллэр.
•  Украина — Бииргэ буолуу күнэ (День соборності України). 1919 сыллаахха Украина уонна Арҕаа Украина биир судаарыстыба буолбуттар.

Түбэлтэлэр

• 1506 — 150 киһилээх Швейцария гвардеецтэрин бастакы этэрээтэ Ватикаҥҥа кэлбит. Бу күн Ватиканы билигин даҕаны харабыллыыр Швейцария гвардиятын тэриллиитин күнүнэн ааҕыллар.
• 1517 — Ридания аттыгар кыргыһыыга Селим I баһылыктаах Осмаан импиэрийэтэ Мамлюктар султанааттарын кыайан билиҥҥи Эгиипэт сирин ылбыт.
• 1724 — Бүөтүр I Арассыыйа импиэрийэтин тэрилтэлэрин сулууспалаахтара сокуону булгуччу билиэхтээхтэрин уонна билбэтинэн саптыбаттарын туһунан ыйаах таһаарбыт.
• 1863 — Польшаҕа, Литваҕа уонна Беларуська Арассыыйа былааһын утары Тохсунньутааҕы өрө туруу саҕаламмыт. Бу өрө туруу хам баттаммытын кэннэ элбэх киһи көскө ыытыллыбыта, ол иһигэр Саха сиригэр.
• 1905 (урукку истиилинэн тохсунньу 9 күнүгэр) — Санкт-Петербурга «Хааннаах баскыһыанньа» буолбут. Ыраахтааҕы уораҕайыгар петиция туттара хаамсан испит оробуочайдары саанан ытыалаан ыспыттар. Мантан сылтаан Арассыыйаҕа бастакы өрөбөлүүссүйэ саҕаламмыта.
• 1906 — Ыраахтааҕы сэриилэрэ Чита Өрөспүүбүлүкэтин хам баттаабыттар.
• 1917 — АХШ бэрэсидьиэнэ (ол саҕана нейтралитеты тутан олорбута) Вудро Вильсон Европаҕа «кыайыыта суох эйэлэһиигэ» ыҥырбыт.
• 1919 — Злука Актата баттанан, Украина Народнай Өрөспүүбүлүкэтэ Уонна Арҕаа Украина Народнай Өрөспүүбүлүкэтэ холбоммуттар.
• 1941 — Аан дойду иккис сэриитэ: Британия уонна Британия Наассыйаларын Холбоһугун сэриилэрэ Ливия Тобрук куоратын Италия сэриилэриттэн былдьаабыттар.
• 1943 — Аан дойду иккис сэриитэ: Австралия уонна АХШ сэриилэрэ дьоппуон аармыйатын уонна флотун Буна-Гона (Папуа Саҥа Гвинея) аттынааҕы кыргыһыыга кыайбыттар.
• 1944 — Аан дойду иккис сэриитэ: Союзниктар «Шингл» эпэрээһийэни саҕалаабыттар — Анцио уонна Неттуно (Италия) куораттарга саба түспүттэр.
• 1957 — Израиль Синаай тумул арыыттан тахсыбыт.
• 1960 — Билиҥҥи Мирнэй улууһун хоту өттүгэр Сохсолоох үрэҕэр «Айхал» диэн ааттаммыт кимберлиит туруупката булуллубут. Кэлин манна Айхал бөһүөлэгэ тутуллубута.
• 1963 — Хас эмэ үйэ тухары өстөспүт Франция уонна Германия Елисейдээҕи бииргэ үлэлээһин туһунан дуогабар түһэрсибиттэр. Дуогабарга Франция бэрэсидьиэнэ Шарль де Голль уонна Арҕаа Германия канцлера Конрад Аденауэр илиилэрин баттаабыттар.
• 1973 — АХШ Үрдүкү Суута дойдуга аборту көҥүллээбит.
• 1984 — графическай алтыһааннаах (интерфейстээх) уонна «кутуйахтаах» аан дойдуга бастакы киэҥ эйгэҕэ тахсыбыт Apple Macintosh көмпүүтэр эрэкилээмэтэ тэлэбиисэргэ тахсыбыт.
• 2006 — Боливия бэрэсидьиэнинэн Эво Моралес буолбут. Кини Соҕуруу Америкаҕа бастакы олохтоох индеец бэрэсидьиэн.

Төрөөбүттэр

• 1440 — Иван III — Москуба Улуу кинээһэ. Кини кэмигэр Русь Алтан Ордуу былааһыттан букатыннаахтык тахсыбыта.
• 1561 — Фрэнсис Бэкон — Англия судаарыстыбаннай диэйэтэлэ, бөлөһүөк, билим миэтэдин олохтообут киһи.
• 1788 — Дьордь Гордон Байрон — Британия бэйиэтэ уонна Романтицизм бэлиэ фигурата, Эуропа биир улуу бэйиэтэ. Соҕотох кыыһа Ада Лавлейс аан дойду бастакы программиһынан билиниллэр.
• 1898 — Сергей Эйзенштейн — сэбиэскэй тыйаатыр уонна киинэ режиссера, худуоһунньук, сценарист, ускуустубаны чинчийээччи, педагог. РСФСР ускуустубатын үтүөлээх үлэһитэ (1935 сыл).
• 1907 — Дмитрий Кедрин — нуучча сэбиэскэй бэйиэтэ, тылбаасчыт. Сүрүн идэтинэн — суруналыыс.
• 1908 — Лев Ландау — сэбиэскэй физик, академик, Нобель бириэмийэтин лауреата (1962).
• 1959 — Лидия Шамаева — «Айыы кыһата» оскуола төрүттэһээччитэ уонна бастакы, билиҥҥи дириэктэрэ, Арассыыйа үтүөлээх учуутала, хас да оҕо ааҕар кинигэтин кыттыгас ааптара.
• 1972 — Айсен Николаев — 2018 сыллаахтан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана, 2012-2018 сылларга Дьокуускай куоратын баһылыга, 1995-2004 сылларга АлмаасЭргиэнБаан дьаһалтатын бэрэстээтэлэ.
• 1978 — Елена Нестерова — эбээн тылын чинчийээччи учуонай, филология билимин хандьыдаата.

Өлбүттэр

• 2008 — Хит Леджер — Австралия артыыһа уонна клипмейкерэ. Өлбүтүн кэннэ 2009 сыллаахха Оскар бириэмийэтин киниэхэ анаабыттара.
• 2013 — Михаил Тимофеев (15.03.1932 төр.) — саха норуодунай бэйиэтэ, тылбаасчыт, Саха Өрөспүүбүлүкэтин өрөгөйүн ырыатын ааптардарыттан биирдэстэрэ.