Ахсынньы 7 күнүгэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһун VI сийиэһэ ыытылынна. Тэрээһиҥҥэ мустубут дьон СӨ норуоттарын бибилэтиэкэтэ, үөрэтэр-методологическай киин саха литэрэтиирэтин төрүттээччи Өксөкүлээх Өлөксөй уонна Олоҥхо туһунан оҥорбут икки быыстапкатын сэҥээрэ көрдө.
Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр ыытыллыбыт сийиэс үөһээттэн ыйыллыбыт курдук, СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, норуодунай суруйааччы Сэмэн Руфов төрөөбүт күнүгэр сөп түбэспитэ ураты долгутуулаах буолла. Сойууспут үлэтин сүрүн торумун иилээн-саҕалаан, сүбэлээн-амалаан мэлдьи күүс-көмө буолбут норуодунай суруйааччыбыт, аар кырдьаҕаспыт Семен Титович Руфов сойуус кэккэтэ хаҥыырын туһугар туруулаһара, айар дьоҥҥо сойууска киирэргэ ханнык да харгыс суох буолуохтаах диэн бигэ санаалааҕа. Сойууска эдэриттэн-кырдьаҕаһыттан тутулуга суох, уонунан айар киһини тус бэйэтэ тылынан да, суругунан да мэктиэлээбитэ.
Сийиэс кыттыылаахтара ону тэҥэ бу олохтон суох буолбут суруйааччылары кэриэстээн, чуумпуруу мүнүүтэтигэр туран, кинилэр сырдык ааттарын курустук ахтан-санаан ыллылар.
Саха сирин суруйааччыларын улахан тэрээһиннэригэр РФ Суруйааччыларын сойууһун аан дойдутааҕы уопсастыбатын бэрэссэдээтэлэ Иван Переверзин, Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун Москва к. тэрилтэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Бояринов, Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун Москва уобалаһынааҕы тэрилтэтин бэрэссэдээтэлэ Лев Котюков, Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун, ону тэҥэ ыҥырыылаах ыалдьыттар эҕэрдэ этиилэрэ ааҕылыннылар.
Сийиэс биэс сыллаах үлэтин Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлинэн 2011 сылтан талыллан үлэлиир Иван Мигалкин билиһиннэрдэ. Литэрэтиирэ билиҥҥи туругун уонна инники торумнар тустарынан интэриэһинэй дакылааттары В.Окорокова, С. Ноева, М.Попова, А.Амбросьев уо.д.а. оҥордулар.
Айар сойуус бэрэссэдээтэлин уонна ситэриилээх сэбиэт, ревизиялыыр хамыыһыйа чилиэннэрин таллылар. Бэрэссэдээтэлинэн СӨ норуодунай бэйиэтэ Иван Мигалкин талылынна.
«Норуот күүһэ – көмүөл күүһэ»
(Иван Мигалкин этиититтэн:)
«… Биһиги сойууспут улуустары, бөдөҥ тэрилтэлэри кытта үлэни ситимнээхтик ыытар. Улуустар баһылыктара: Сергей Винокуров (Бүлүү), Владимир Поскачин (Үөһээ Бүлүү), Николай Архипов (Амма), Алексей Федотов (Уус-Алдан), Михаил Соров (Таатта), Виктор Павлов (Дьааҥы), Алексей Мандаров (Эдьигээн), Владимир Ильин (Абый улууһун баһылыгын бастакы солбуйааччы), “Туймаада” агропромышленнай компания генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Александр Артемьев, “Сахаспецтранс” компания генеральнай дириэктэрэ Александр Шарин уо.д.а. биһиги үлэбитин мэлдьи өйүүллэр, айар дьонноругар усулуобуйа тэрийэллэр, кинигэлэрин бэчээттииллэр, командировкаҕа сырытыннараллар, спонсорскай өҥөнү оҥороллор.
Меценат Александр Шарин көмөтүнэн Крафт, Кулантай, Күлүмнүүр ааттарынан анал бэлиэлэри оҥорторон, араас тэрээһиннэргэ, үбүлүөйдээхтэри, кинигэлээхтэри наҕараадалааһыҥҥа уонна тас суруйааччы сойуустарын кытта сибээстэһиигэ биһиэхэ төһүү күүс буолла. Эмиэ Александр Шарин үбүнэн, көмөтүнэн аксакалбыт, бу ыйга 90-нун туолар суруйааччыбыт Семен Горохов Вацлав Серошевскай “Сахалар” диэн сүҥкэннээхэй үлэтин тылбаастаабыта кинигэ буолан күн сирин көрбүтэ.
Улуустардааҕы литературнай түмсүүлэри кытта үлэ салҕанар. Тааттатааҕы “Араҥас сулус” түмсүү кыттыылааҕа, Чөркөөхтөөҕү литературнай түмсүү салайааччыта, биһиги чилиэммит Иннокентий Лукачевскай – Силис тэрийиитинэн урут ыытылла илик киэҥ далааһыннаах, биэс улуус дэлэгээссийэтэ, бэрэстэбиитэллэрэ кыттыылаах ытык Таатта улууһун бары литературнай миэстэлэрин хабар улахан тэрээһин ыытылынна. Бу олус кэрэхсэбиллээх үлэни сойуус өйөөн, улуус дьаһалтатын кытта үлэлэһэн, сыллата ыытыллар үгэскэ кубулуйара сөп этэ.
… Сийиэс мунньаҕын кыттыылаахтарын ааттарыттан биһиги өрөспүүбүлүкэбит Култуураҕа министиэристибэтигэр, чуолаан миниистир Владимир Тихоновка, кини солбуйааччытыгар Владислав Левочкиҥҥа, духуобунас департаменын бары үлэһиттэригэр махтал тылларын этэбин. Былырыын ааспыт Литэрэтиирэ сыла, Москва куоракка билинэллэринэн, биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр үгүс регионнардааҕар ордук тэрээһиннээхтик ыытыллыбыта. Ону биһиги былырыын өрөспүүбүлүкэни тилийэ үгүстүк айаннаабыт, ааҕааччылары кытары көрсүбүт дьон билэбит. Сылы түмүктээн, Москва куоракка өрөспүүбүлүкэ суотугар буор босхо икки сойуустан бүтүн делегациянан сылдьан, араас тэрээһиннэргэ кыттан кэлбиппит. Үп-харчы төһө да кырыымчык буоллар министиэристибэбит икки айар сойууспутун тиһигин быспакка хайа кыалларынан үбүлүү, өйүү олорор.
Аны үөрүүлээх, киэн туттуулаах өттүн таарыйыым. Наука доктора, профессор, саха литэрэтиирэтин үтүөкэн пропагандиһа Варвара Окорокова бу ааспыт биэс сыл иһигэр түөрт бөдөҥ кинигэни таһааттарда. Айар, чинчийэр үлэтэ үрдүктүк сыаналанан, киниэхэ Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреатын аата иҥэриллибитинэн биһиги бары киэн туттабыт. (Истиҥ эҕэрдэни сэргэ сибэкки дьөрбөтүн туттарда – ааптар).
Биһиги сойууспутуттан өрөспүүбүлүкэ култууратын үтүөлээх үлэһитин аата бу кэлиҥҥи сылларга Виктор Стручковка, Наталья Михалева—Сайаҕа уонна Владислав Доллоновка иҥэрилиннэ.
Москва уонна Москва уобалаһын суруйааччыларын тэрилтэтин үрдүк наҕараадалара биһиги сойууспут чилиэннэригэр туттарыллыбыттара. Ол курдук, Рафаэль Баҕатаайыскай Сергей Есенин кыһыл көмүс мэтээлинэн, Егор Старостин-Байаҕантай Николай Гумилев улахан үрүҥ көмүс мэтээлинэн, Семен Руфов уонна Василий Сивцев Нобель лауреата Иван Бунин аатынан мэтээллэринэн наҕараадаламмыттара.
Талааннаах суруйуулар үйэлэри уҥуордууллар. Мин 1970-с сыллартан билсибит дьонум, убай доҕотторум, учууталларым, уһулуччулаах суруйааччыларбыт Николай Якутскай, Бүөтүр Тобуруокап, Уйбаан Гоголев, Леонид Попов, Сэмэн Руфов, Рафаэль Баҕатаайыскай, Моисей Ефимов, Егор Неймохов айымньылара өрүү сырдык иэйиинэн, сахалыы тыл дириҥинэн абылыыллар. Сорохтор саныыллар, бу ааттаабыт суруйааччыларбыт айымньыларын курдук күүстээх, чаҕылхай суруйуулар аны баар буолуохтара дуо диэн. Мин бигэ эрэллээхпин, дьыл-кэм күүстээх дьайыытынан саас сандаарыйан кэлэринии, от-мас ситэн силигилииринии саҥа, сонун айымньылар суруллан, кинигэ буолан тахсыахтара, эдэр дьоҕурдаах дьоммут биһиги сойууспутугар кэллэр-кэлэн иһиэхтэрэ. Сахабыт тыла кэрэ, дириҥ бэйэтин ыһыктыа суоҕа, сахабыт литэрэтиирэтэ чэчирии сайдыа, араас өҥүнэн дьиримнии оонньуо.
