2016 сыл дойдубутугар Арассыыйа киинэтин сылынан биллэриллибитэ. Ол чэрчитинэн өрөспүүбүлүкэбитигэр, улууспутугар үгүс тэрээһиннэр буолаллар. Ол курдук атырдьах ыйын 27 күнүгэр бэлиэтэнэр Арассыыйа киинэтин күнүн көрсө, улууспут киинигэр киинэҕэ анаммыт анал тэрээһиннэр ыытылыннылар…
Устуоруйа кэрэһэлииринэн Саха сиригэр чуолаан, Дьокуускайга, бастакы киинэ сеанс 1911 сыллаахха көрдөрүллүбүт. Ол кэмҥэ суол-иис, олохпут укулаата мөлтөҕүнэн, бу салаа өр сылларга сайдыбакка турбута. Саха сиригэр аан бастаан, билиҥҥинэн документальнай киинэни Франция айанньыттара Даниэль Бюссон уонна оператор Марэ 1912 сыллаахха устубуттара. Кинилэр Өлүөнэ өрүһүнэн уста сылдьан олохтоохтору, кэрэ айылҕа-бытын устубуттара. Ити курдук кыра-кыралаан киинэ ускуустуба Сахабыт сиригэр бэйэтин суолун-ииһин хаалларан барбыта. 1942 сыллаахха Дьокуускайга бары билэр «Центральнай» киинэ тыйаатырбыт үлэтин саҕалаабыта. Оттон 1963 сыллаахха «Лена» киинэ тыйаатыра аһыллыбыта. Билигин бэйэтэ туспа суоллаах-иистээх Саха киинэтэ аар-саарга аатыран эрэр. Ол чаҕылхай туоһутунан быйыл, атырдьах ыйыгар, Ленинградскай уобалас Выборг куоратыгар буолан ааспыт «Окно в Европу» арассыыйа киинэтин XXIV бэстибээлигэр саха режиссера Татьяна Эверстова уһулбут «Его дочь» киинэтэ кылаабынай бирииһи ылбыта буолар. Онно биир сүрүн оруолу биир дойдулаахпыт, СӨ култууратын туйгуна, Владимир Николаев аатынан Сунтаардааҕы норуодунай тыйаатыр артыыһа Прокопий Яковлев оонньоото.
Ааспыт бээтинсэҕэ «Олоҥхо» дьиэтигэр «Его дочь» киинэҕэ оонньообут Прокопий Яковлевы, П.А. Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатырын артыыската Ирина Михайлованы уонна СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Түбэй Дьаархан култууратын дьиэтин дириэктэрэ Фрументий Сафроновы кытта олус истиҥ, иһирэх көрсүһүү буолла.
Прокопий Николаевич бүтүн Арассыыйа үрдүнэн билиниини ылбыт киинэҕэ хайдах уһуллубутун туһунан кэпсээтэ. Киинэ искусствота олус уустугун эттэ. Саҥаттан саҥаны боруобаланан көрөр интэриэһинэйин тоһоҕолоото. Оттон Фрументий Петрович Москваҕа М.С.Щепкин аатынан театральнай училищеҕа үөрэнэ сылдьан, стипендиятыгар эбилик гынаары араас киностудиялары кэрийэн, массовкаҕа күҥҥэ 3-6 солк. уһуллубутун олус көрүдьүөстүк кэпсээн, көрсүһүүгэ кэлбит дьону сэргэхситтэ.
Ирина Михайлова төрдө Элгээйи эбит. 2010 сылтан П.А.Ойуунускай аатынан Саха тыйаатыр артыыската. Тыйаатырга хас да оруоллардаах. Ону сэргэ киинэҕэ уһуллубут. Ол курдук Дмитрий Шадрин режиссердаабыт «Юбилей» комедиятыгар, Руслан Тараховскай «Кытылыгар» Маша оруолун толорбут. Онон уопуттаах артыыска диэх тустаахпыт. Кини бэйэтин үлэтин туһунан билиһиннэрдэ.
Ыалдьыттары, көрсүһүүгэ кэлбит дьону улуус баһылыга Анатолий Григорьев эҕэрдэлээтэ. Күндү ыалдьыттарга сэмэй бэлэхтэри туттарда. Кини сунтаардар Саха сирин кинематограба сайдарыгар үгүс кылааттаахтарын туһунан эттэ. Үгүс дьоммут бу эйгэҕэ тахсыылаахтык үлэлии сылдьалларынан киэн туттарын биллэрдэ. Эдэр сылдьан киномеханик идэтин баһылаабытын этэн, үгүспүтүн сөхтөрдө.
Ити курдук икки чаастан ордук кэм устата барбыт көрсүһүүгэ үгүс боппуруостар бэрилиннилэр. «Ньургуһун» литературнай түмсүү чилиэннэрэ Аллыҥаттан Елена Антонова, Сунтаартан Мария Егорова бэйэлэрин хоһооннорун ааҕан иһитиннэрдилэр. Хас да киһи ахтыы оҥордо. Тэрээһини «Олоҥхо дьиэтин» үлэһиттэрин сэргэ Мария Кобельянова салайааччылаах улуустааҕы култуура уонна духуобунай сайдыы управлениета олус сэргэхтик ыыттылар.
Субуотаҕа «Ыччат дьиэтигэр» күнүс кырачааннарга анаан «Бука бары мультикка!» диэн акция. Киэһэ 8 чаастан култуура уонна сынньалаҥ пааркатын «Дорҕоон» түһүлгэтигэр буолла. Бүтүн Арассыыйа үрдүнэн барар «Ночь кино» акция ыытылынна. Онно «Туллугум, дьоллоох буол» киинэ 5 сылыгар анаммыт көрдөрүү буолла. Ону сэргэ Сунтаар телевидениетэ устубут «ЕРАЛАШ»-тарын хомуурунньуга көһүннэ. Салгыы «Дархан» киинэ тыйаатырга «Смешарики» мультик, улахан дьоҥҥо «Легенда №17», «Батальон» киинэлэри босхо көрдөрдүлэр.
Тэрээһиннэр манан түмүктэммэтилэр. Атырдьах ыйын 29 күнүгэр «Олоҥхо дьиэтигэр» улууспутугар киинэ сайдыытыгар өр сылларга үлэлээбит киинэ бэтэрээннэригэр, киинэ эйгэтин үлэһиттэригэр аналлаах «Киинэ кэрэ эйгэтигэр» бырааһынньыктааҕы дьоро киэһэ буолан ааста. Барыта 20-тэн тахса киһи кэлэн кытынна. Олор истэригэр Варвара Андреева, Дария Игнатьева, Екатерина Им, Артур Иванов, Зинаида Коротова, Альбина Сергеева, Светлана Харитонова о.д.а. бааллар.
Кинилэри итиитик-истиҥник эҕэрдэлээн туран, улуустааҕы култуура уонна духуобунай сайдыыга управлениетын начаалынньыга Мария Кобельянова, Сунтаар нэһилиэгин дьаһалтатыттан Зинаида Иванова, Сунтаардааҕы Айылҕа харыстабылын иниспиэксийэтин салайааччыта Сергей Николаев уо.д.а. наҕараадалары, сэмэй бэлэхтэри туттардылар
Бэтэрээннэр кинилэргэ бачча улахан болҕомто ууруллар буолбутуттан астыналларын биллэрдилэр. Бары бииргэ мустубучча урукку кэмнэрин ахтан-санаан аастылар.
