Бэлиэ күннэр
- Арассыыйа — Сомоҕолоһуу күнэ
- Доминика — Уопсастыба туһугар үлэлиир күн
- Доминика — Дойду сомоҕолоһуутун уонна сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ ит. Giorno dell’Unità Nazionale e Festa delle Forze Armate
- Панаама — Былаах күнэ
- Тонга — Дойду күнэ
- Удмуртия (Арассыыйа) — Удмуртия судаарыстыбаннаһын күнэ
- Украина — Тимир суол үлэһитин күнэ
- Израиль — Ицхак Рабины ахтар күн, судаарыстыба күнэ буолбатах эрээри киэҥник бэлиэтэнэр
Түбэлтэлэр
- 1582 — Ермак Тобол өрүс кытылыгар Чуваш тумулугар буолбут кыргыһыыга Сибиир хаанын Кучум сэриитин үлтүрүппүт. Аҕыйах хонугунан Сибиир киин куоратын Искеры ылар. 1585 с. Кучум Ермаагы өлөрөн баран Искеры төннөрбүтэ.
- 1612 — Дмитрий Пожарскай уонна Кузьма Минин салалталаах норуот ополчениета Москуба Кытай-Куоратын поляк гарнизонуттан босхолообут. Поляктар Кириэмилгэ чугуйбуттар эрээри, сотору кэминэн бэриммиттэр. Манан былаас былдьаһыытыттан үөскээбит Дьалхааннаах кэм (Смутное время) сүрүннээн түмүктэммитэ. 1613 олунньутугар саҥа ыраахтааҕынан Михаил Романов талыллыбыта.
- 1660 — Боярин Василий Шереметев аармыйата Чуднов анныгар поляктарга бэриммит. Онон Русь Украина Уҥа кытылын сэриилиир кыаҕын сүтэрбитэ.
- 1708 — Украина гетмана Иван Мазепа Бүөтүр I ыраахтааҕыны утарарын биллэрбит уонна сэриитин швед хоруолун Карл XII сэриилэригэр холбуурдуу туруммут.
- 1794 — Александр Суворов сэриилэрэ Праганы (Варшава аттынааҕы сэлиэнньэ) ылбыттар. Поляктар өрө туруулара хам баттаммыт. Бу кэнниттэн элбэх поляк дворяннара Сибииргэ көскө уонна хаатыргаҕа ыытыллыбыттара.
- 1890 — Лондоҥҥа бастакы сир аннынааҕы тимир суол аһыллыбыт — метро.
- 1920 — РСФСР иһигэр Удмурт, Марий уонна Калмык автономнай уобаластарын тэрийэр туһунан дэкириэт тахсыбыт. Ленин илии баттаабыт.
- 1921 — Дьокуускай уйуоһугар бандьыыттааһын тэнийбитинэн сибээстээн Илин Эҥэр буоластарыгар уонна Маайаҕа байыаннай балаһыанньа биллэриллибит.
- 1922 — Эгиипэккэ Ыраахтааҕылар хочолоругар Британия археолога Говард Картер уонна кини дьоно Тутанхамон фараон көмүүтүн булбуттар. Сотору кэминэн гробницаны арыйыыга сылдьыбыт сорох дьон өлбүттэрин кэнниттэн «фараон кырыыһын» туһунан сурах тарҕаммыт. Ол эрээри гробницаны арыйсыбыт дьон баһыйар үксүлэрэ кырдьар саастарыгар диэри тиийбиттэрэ.
- 1946 — Париж куоракка ЮНЕСКО төрүттэммит — Холбоһуктаах наассыйалар үөрэххэ, билимҥэ уонна култуураҕа тэрилтэлэрэ.
- 1962 — Саха сирин эпииригэр аан бастакы телевизионнай ойуу бэриллибит.
- 2004 — Ил Түмэн уурааҕынан Марха уонна Хаҥалас бөһүөлэктэрэ Дьокуускай куоратын састаабыгар киирбиттэр.
- 2008 — АХШ-ка бэрэсидьиэн быыбара ааспыт. Өбүгэлэрэ Африкаттан төрүттээх киһи, Барак Обама, аан бастаан АХШ бэрэсидьиэнэ буолбут.
- 2009 — суруналыыс уонна артыыс Андрей И Шергин шахтатыгар түһүү шоу тэрийбит.
- 2011 — Ковров, Ломоносов, Таганрог уонна Камчааткатааҕы-Петропавловскай Сэрии албан аатын куоратын ытык аатын ылбыттар.
Төрөөбүттэр
- 1840 — Дмитрий Каракозов (1866 с. суутунан өлөрүллүбүт), өрөбөлүссүйэниэр, Александр II ыраахтааҕын өлөрө сатаабыта.
- 1969 — Мэттью Макконахи, АХШ артыыһа, сценарист, режиссёр уонна продюсер, «Оскар» бириэмийэ лауреата.
Өлбүттэр
- 1995 — Жиль Делёз (1925 төр.), француз бөлөһүөгэ.
- 2006 — Алитет Немтушкин (1929 төр.), Иркутскай уобаластан төрүттээх Красноярскай кыраай Туру бөһүөлэгэр олорбут эбэҥки суруйааччыта, бэйиэт. Эбэҥки араадьыйатын эрэдээктэрэ.
|
|
||
