Сэтинньи 2 күнэ. Бүөтүр I император титулун ылбыт - Бикипиэдьийэ

Бэлиэ күннэр

•  ХНТ — Дойдулар ардыларынааҕы журналистары утары буруйу оҥоруу сэмэлэммэккэ хааларын тохтотуу күнэ
•  АХШ (Хотугу Дакота, Соҕуруу Дакота) — Судаарыстыбаннас күнэ
•  Мауритиус — Ииндийэттэн кэлии күнэ. Сорох дойдуларга (Кариб байҕалын тула, Фиджи, Соҕуруу Африка) Ииндийэ субконтиненыттан дьон олохсуйа кэлбиттэрин судаарыстыба бэлиэтиир. Маврикийга бу күн 1879 сыллаахха бастакы хараабыл үлэҕэ хантараак түһэрсибит дьону аҕалбыт
• Өлбүттэри кэриэстиир күн (Рим католик сыаркаба, англиканство)
  •  Беларусь — Дзяды
  •  Миэксикэ,  Гуатемала,  Никарагуа,  Гондурас,  Эл Салвадор — Өлбүттэр күннэрэ (Эль-Диа-де-лос-Муэртос, сэтинньи 1-2 күннэрэ).
• Хайле Селассие хоруоналаныыта (Растафари)

Түбэлтэлэр

• 619 — былаас былдьаһыытын түмүгэр Арҕаа Түүр каганаатын баһылыгын Кытайга Тан импиэрийэтин төрүттээччи Гаоцзу бүрүстүөлгэ олорбутун кэннэ илиҥҥи түүрдэр өлөрбүттэр.
• 1721 — Швецияны утары сэриини кыайыылаахтык түмүктээн баран ыраахтааҕы Бүөтүр I император титулун ылбыт. Арассыыйа импиэрийэ буолбут. Бу саҕана Арассыыйа нэһилиэнньэтин ахсаана 15 мөлүйүөн киһи эбит, Европаҕа Францияттан эрэ аҕыйах.
• 1914 — Аан дойду бастакы сэриитэ: Арассыыйа Импиэрийэтэ Осмаан Импиэрийэтигэр сэриини биллэрбит. Биллэрин курдук бу икки импиэрийэ аҕыйах сылынан суох буолбутттара.
• 1917 — Бальфур декларацията этиллибит. Улуу Британия тас дьыалаҕа миниистирэ лорд Бальфур сионистар басханнарыгар Лайонел Ротшильдка суругар эппитинэн Улуу Британия бырабыыталыстыбата дьэбириэйдэр Палестинаҕа түөлбэлээн олохсуйалларагар сөбүлэспит. Дьэбириэйдэр Палестинаҕа күргүөмнээх көһүүлэрэ саҕаламмыт.
• 1926 — саха тылынан тахсар уус-уран литэрэтиирэ сурунаала «Чолбон» төрүттэммит. Саха АССР обкуомун бүрүөтүн 107 нүөмэрдээх боротокуолугар олоҕуран «Саха омук» култуура-сырдатар уопсастыба уонна Үөрэҕирии, доруобуйа харыстыабылын наркоматын кыттыгас таһаарыыларын быһыытынан олохтоммута. Төрүттээччилэринэн суруйааччы Алампа (сурунаал бастакы эрэдээктэрэ), литэрэтиирэ кириитигэ Василий Леонтьев, тылбаасчыт Алексей Бояров буолбуттара.
• 1943 — Хотугу Кавказка олорор карачаайдар депортациялара саҕаламмыт. 3 күн иһигэр 68 тыһыынча киһи хомуллан Орто Азияҕа 34 пуойас эшелонунан ыытыллыбыт. Көһүүгэ дьон 20% сутаан өлбүтэ биллэр. 1956 сыллаахха депортацияламмыт омуктар босхоломмуттара, төттөрү дойдуларыгар көһүүлэрэ саҕаламмыта.
• 1956 — Венгрия бырабыыталыстыбата Варшаватааҕы байыаннай дуогабартан тахсарын туһунан биллэрбит, уонна ХНТ-тан сэбиэскэй сэриилэр дойдуга киириилэрин тохтоторугар көрдөспүт. Ол эрээри ССРС Венгрияҕа буола турар балаһыанньаны ХНТ быһаарсарын вето быраабынан туһанан тохтотон кэбиспит.
• 1956 — Вильнюска уонна Каунаска Литва ыччата үс устудьуону үөрэхтэн уһулууну утаран демонстрацияҕа тахсыбыт. Бу дьон бу иннинэ «Венгрия өрөбөлүүссүйэтэ туругурдун!» диэн суругу көстөр сиргэ таһаарбыттар эбит.
• 1965 — ССРС куйаар орбитатыгар «Протон-2» станцияны таһаарбыт.
• 2002 — Санкт-Петербурга Саха сирин күннэрэ аһыллыбыттар.

Төрөөбүттэр

• 971 — Махмуд Газни (1030 өлб.)
• 1965 — Шахрух Хан — аатырбыт Ииндийэ киинэ актера, продюсера уонна телеведущайа. Кинини «Болливуд хоруола» диэн ааттыллар.

Өлбүттэр

• 1922 — Всеволод Ионов — этнограф, народниктар хамсааһыннарын чилиэнэ. Саха сиэрин-туомун чинчийбит, оскуолалары тэрийээччи уонна педагог быһыытынан биллибит киһи. Саха дьахтарын ойох ылбыта, кини биллиилээх учуонай буоларыгар көмөлөспүтэ, түөрт оҕоломмуттарыттан икки кыыстара улахан дьон буолбуттара.
• 1937 — Владимир Иохельсон — этнограф, народник, Саха сиригэр көскө олоро сылдьыбыт киһи, Нью-Йорка өлбүтэ. Кини сахалар култуураларын туһунан ытыктабыллаахтык суруйбута, элбэх саха малын-салын омук түмэллэригэр хомуйбута, сахалары үөрэтиигэ дьоһуннаах кылааты киллэрбитэ.
• 1950 — Джордж Бернард Шоу, Ирландия суруйааччыта, драматург уонна кириитик, Нобель бириэмиэйтин лауреата (1856 төр.).