Саха сирин үрдүнэн, ааспыт сылтан хаалбыт 14,9 тыһ.туонна оту учуоттаан, сүөһү, сылгы кыстыырыгар 427 тыһ. туонна от бэлэмнэннэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ 2025 сыллааҕы сүөһү аһылыгын бэлэмниир уонна хомуур хампаанньатын барыллаан түмүктэрин бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников мунньаҕар кэпсэттилэр. Бу туһунан www.sakha.gov.ru саайт иһитиннэрэр.
«Тыа хаһаайыстыбатын сүөһүтүгэр хаачыстыбалаах аһылыгы бэлэмнээһинтэн үлэ көдьүүһэ, салаа оҥорон таһаарыытын улаатыыта тутулуктаах. Итиэннэ олохтоох оҥорон таһаарыыны улаатыннарар соругу туруорсар буоллахпытына, сүөһү аһылыгын бэлэмнээһини уонна хомуур хампаанньатын кытта сибээстээх боппуруостарга улахан болҕомтону ууруохтаахпыт. Өрөспүүбүлүкэ баһылыга Айсен Николаев бу боппуруоһу хонтуруолга тутар. Сыл саҕаланыытыгар туруоруллубут соруктар уопсайынан өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн толоруллубуттарын бэлиэтиэххэ наада. Салааны өйүүр боломуочуйалары муниципальнай тэриллиилэргэ биэрии көдьүүстээх буолара көстөр. Кэлэр сылга көрдөрүү өссө тупсарыллыа диэн эрэнэбин», — диэтэ Сергей Местников.
Бэрэссэдээтэл солбуйааччы бары интэриэстээх дьон — тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэрэ, биэдэмистибэлэр, тэрилтэлэр кыттыылаах оройуоннарга сүөһү аһылыгын бэлэмниир хампаанньа түмүгүн көрөргө, кэлэр 2026 сылга сыалы-соругу бэлиэтииргэ сорудахтаата.
«Өймөкөөн улууһугар оройуон дьаһалтатын кытта оту тиэрдии боппуруоһа быһаарылынна уонна бүгүҥҥү күҥҥэ наадалаах кээмэйинэн хааччылыннылар. Маны тэҥэ Дьааҥы улууһа 68% бэйэтин отунан хааччылынна. Сорук — кыстыгы арыйыыга улуус судаарыстыбаннай өйөбүлүн кытта сибээстээх боппуруоһу быһаарыы», — диэн бэрэссэдээтэл солбуйааччы эттэ.
Маны сэргэ тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр уларытыылары киллэрэргэ салааны субсидиялааһын методикатын уонна механизмнарын дьүүллэһии ыытылларыгар сорудахтанна, улуустарга салаа көрдөрүүтүн үрдэтэргэ ЯНИИСХ уонна АГАТУ научнай көрдөрүүлэрин туһанарга сүбэлээтилэр.
Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин миниистирэ Артем Александров этэринэн, быйылгы сылга ыһыы иэнин элбэтиигэ үчүгэй көрдөрүүлэр ситиһилиннилэр, кэнники 15 сылга бурдук рекорднай үүнүүтэ, сиилэс уонна сенаж бэлэмнээһин үрдүк кээмэйэ ылылынна.
Барыта 372 тыһ. гектар ходуһа оттонно. 413 тыһ.туонна от эбэтэр сыллааҕы былаан 97% — на бэлэмнэннэ. Итинтэн мобильнай биригээдэлэр ыраах учаастактарга 34 тыһ. туонна оту чөкөттүлэр. Ааспыт сылтан хаалбыты учуоттаан, от кээмэйэ 427 тыһ.туонна, ол эбэтэр былаантан 100% — на буолла. Сиилэс 30 718 туонна эбэтэр 127 % былаатан, сенаж 14 783 туонна эбэтэр былаан 110% бэлэмнэннэ.
Санатан эттэххэ, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 2025 сылга оту бэлэмнээһин былаана 434,3 тыһ.туонна от, 13,4 тыһ. туонна сенаж уонна 24 тыһ. туонна сиилэс.
Бурдукка 10 964 гектартан үүнүү хомулунна. Уопсай хомуур былаана 14 989 туонна эбэтэр 123% тэҥнэстэ, ол ааспыт сыл таһымыттан 54% куоһарар. Орто үүнүү 13,7 ц/га тиийэр.
6 373 гектардаах сиртэн 73 331 туонна хортуоппуй эбэтэр былаан 100 % хомулунна. Былырыын 72 720 туонна хомуллубута. Быйылгы сыллаахха орто үүнүү 115 ц/га буолла.
Оҕуруот аһын уопсай хомуйуута 29 628 туоннаҕа тиийдэ, ол иһигэр 19 928 туонна аһаҕас уонна 9 699 туонна сабыылаах сиргэ. Ити былааннаах кээмэйгэ 103% сөп түбэһэр уонна былырыыҥҥы көрдөрүүнү 14% куоһарар. Орто үүнүү — 149 ц/га.
Быйыл оҥоһуллар тыа хаһаайыстыбатын сирдэрин кээмэйэ 57,6 тыһыынча гектарга тиийэ улаатта, бу ааспыт сыл көрдөрүүтүттэн 4,8% эбэтэр 2,8 тыһыынча гектарынан элбэх.
Уопсай ыһыы иэнэ 50,2 тыһыынча гектардаах, ол аата былырыыҥҥы таһымтан 1,8 % үрдүк. Сүөһү аһылыгар анаан ыһыы иэнэ 31,4 тыһыынча гектарга тиийэ кэҥээтэ.
Миниистир Артем Александров бэлиэтээбитинэн, кэлэр биэс сылга өрөспүүбүлүкэҕэ сүөһү аһылыгын бэлэмнээһин структуратын төрдүттэн уларытар дьоһун сыал туруоруллубут, 2030 сылга айылҕа отун ылыы иэнин кыччатан, үүннэрии отунан солбуйар былаан баар.
Миниистири солбуйааччы Сахаяна Павлова ынах сүөһү үүтүн тупсарыыга өрөспүүбүлүкэ сүөһү иитэр хаһаайыстыбаларыгар сүөһү аһылыгын базатын тэрийэргэ хонуу култуураларын үүннэрии технологиятын киллэриигэ үлэ ыытылларыгар болҕомтону уурда. Үлэ алта оройуоҥҥа сэттэ хаһаайыстыбаҕа уонна Дьокуускай куоракка ыытылынна. Ол түмүгэр хаһаайыстыбалар үүннэрии аһылык оҥорон таһаарыытын 60% — ҥа диэри улаатыннардылар.
Итини сэргэ сүөһү иитиитин научнай олоҕуруулаах технологияларын киллэрии үлэтэ 4 тэрээһиннээх хаһаайыстыбаҕа ыытыллан, сүөһүгэ үүннэрии оту бэлэмнээһин 65 % үрдээтэ.
Хатаска «Баҕарах» ХЭО сиригэр-уотугар оту хаһааныы эбийиэгэ тутуллар. Тутуу соҕотуопкаламмыт оту харайарга тэриллэр, өрөспүүбүлүкэҕэ от тиийбэт кэмнэригэр онтон оту ылыыны мэктиэлиир.
Быйылгы сүөһү аһылыгын бэлэмниир хампаанньа тэрээһиннээхтик ыытылларыгар 100 мөл. солк. суумалаах сүөһү иитиитин муниципальнай бырагыраамаларын холбоһуктаах үбүлээһиҥҥэ субсидиялар көһүннүлэр. Сүөһү аһылыгын оҥорон таһаарыы хос бырагырааматын түмүллүбүт бюджета 2025 сылга 266,2 мөл. солк. тэҥнэстэ.
Саха сирин баһылыга Айсен Николаев стратегическай ыйааҕынан олохтоох оҥорон таһаарыыны сайыннарыыга биир дьаһалынан туһаныллар бааһына иэнин 70 тыһыынча гектарга тиийэ 2030 сылга улаатыннарыы буолар.
