От ыйын 31 күнэ. Саха бэйиэтэ, оҕолорго анаан суруйааччы, тылбаасчыт Илья Винокуров-Чаҕылҕан төрөөбүт күнэ – Бикипиэдьийэ

Илья Винокуров 17 сааһыттан хоһооннору, ырыалары суруйан барбыта. 18 сааһыттан утуу-субуу үс кинигэлэрэ тахсыбыттара. 1931 сыллаахха «Чаҕылҕан уоттара» диэн кинигэтэ, 1935 с. иккис улахан кинигэтэ «Дабаан» тахсыбыта, 1937 с. — «Хоһооннор, поэмалар». Чаҕылҕан үчүгэйдик уруһуйдуура, музыканы таптыыра. «Хайыһар» диэн 1942 сыллаахха Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр суруллубут ырыата киэҥник биллибитэ, билигин да уостан түспэт ырыаларга киирсэр.

Сэрии кэннинэ Чаҕылҕан поэзията «Ыраах айан» (1948) уонна «Биһиги күннэрбит ырыалара» (1952) диэн кинигэлэринэн бэчээттэммитэ.

Илья Винокуров нуучча уонна тас дойду поэттарын сахалыы саҥардыбыта. Олор истэригэр: А.Пушкин «Бахчисарайский фонтан», «Русалка», «Моцарт уонна Сальери» айымньылара,Т.Шевченко «Сон», «Петрусь» поэмалара, М.Лермонтов, Н.Некрасов, Гейне, Гете уонна да атын поэттар хоһоонноро. Бу туһунан Бикипиэдьийэ санатар.

От ыйын 31 диэн Грегориан халандаарыгар сыл 212-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 213-c күнэ). Сыл бүтүө 153 күн баар.

Бэлиэ күннэр:

• Африка дьахтарын күнэ(1962 сыллаахха Дар-эс-Саламҥа буолбут Африка дьахталларын кэмпириэнсийэтигэр олохтоммута)^[1][2].
• Гавайи — Гаваи былааҕын күнэ.
• Доминика Өрөспүүбүлүкэтэ — Аҕа күнэ.
• Ираан — Ираан дуонарын күнэ.
• Конго Өрөспүүбүлүкэтэ — Өрөбөлүүссүйэ саҕаламмыт күнэ.

Түбэлтэлэр:

• • 1740 — Миитэрэй Лаптев Индигииртэн муораҕа тахсыбыт. Бу сырыытыгар Эһэлээх диэн кэлин ааттаммыт арыылар бөлөхтөрүттэн бастакыларыгар — Св. Антоний арыытыгар — атырдьах ыйын 3 күнугэр тиийбит, ол кэннэ атырдьах ыйын 14-гэр Улахан Бараан тумуһугар тиийбит.
  • 1805 — Эмчиттэри Саха уобалаһыгар ыытар туһунан ыйаах тахсыбыт. Бастакы кылаабынай медигынан Реслейн диэн быраас ананан үлэлээбит. Саха сирин доруобуйатын харыстабылын үлэтин бу күнтэн ааҕаллар.
  • 1860 (эргэ истиилинэн от ыйын 19 күнэ) — Дьокуускайга бастакы оҕо приюта аһыллыбыт, кэлин «Мария» аатын сүкпүт. Онуоха анаан атыыһыт Н. И. Чепалов сиэртибэлээбит харчытынан Большая уулуссаҕа турар таас дьиэ атыылаһыллыбыт.
  • 1865 — Саха сирин губернатора Илин Сибиир генерал-губернаторыгар Дьокуускайдааҕы реальнай училищены реальнай прогимназияҕа кубулутар туһунан ходатайство туһэрбит.
  • 1911 — академик Радлов В. В. саҕалааһынынан Дьокуускайга Сибиири үөрэтэр уонна олоҕун-дьаһаҕын тупсарар уопсастыба отдела арыллыбыт.
  • 1912 — Дьокуускайга улахан халааһын буолбут. Уоруйахтар «Коковин уонна Басов» атыы дьиэтиттэн көмүс уонна да атын сээкэйдэри уоран 10 тыһыынча солкуобайдаах хоромньуга тэппиттэр.
  • 1919 — Күһүҥҥүттэн ыла салҕаммыт Сэтинньитээҕи өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн Германия өрөспүүбүлүкэ буолбут.
  • 1938 — Приморскай кыраай кыраныыссатыгар Хасан күөлүгэр Сэбиэскэй Сойуус уонна Дьоппуон ыккардыларыгар кыргыһыы саҕаламмыт.
  • 1954 — Италия альпинистара аан бастакынан К2 (Чогори) диэн Гималаай хайаларыгар баар чыпчаалга тахсыбыттар. Бу чыпчаал үрдүгүнэн аан дойдуга иккис.
  • 1955 — Мииринэй бөһүөлэк аатын ылбыт. Бу күнү Мииринэй куорат төрүттэммит күнүнэн ааҕаллар.
  • 1985 — Саха АССР-га Монголия күннэрэ үөрүүлээх быһыыга-майгыга түмүктэммиттэр. МНР артыыстара Саха государственнай музыкальнай тыйаатырыгар, «Спартак» стадиоҥҥа, Намҥа, Покровскайга, Нерюнгрига, Алдаҥҥа, Мирнэйгэ, Ньурбаҕа, Булуҥҥа, Эдьигээҥҥэ сылдьаннар, бэйэлэрин айар талааннарын көрдөрбүттэр. Монгол суруйааччылара саха суруйааччыларын кытта көрсүбүттэр, монгол киинэлэрэ көрдөрүллүбүттэр, Монголия худуоһунньуктарын быыстапката буолбут.
  • 1991 — АХШ уонна ССРС стратегическай (ядернай) сэрии сэбин аҕыйатар СНВ-I дуогабарын түһэрсибиттэр. Сотору кэминэн Сэбиэскэй Сойуус ыһыллыбытын да иһин Арассыыйа бу дуогабары тутуспута.
  • 2008 — Марска уу көстүбүтүн туһунан НАСА иһитиннэрбит.
  • 2012 — Харбыыһыт Майкл Фелпс биир Олимпийскай оонньууларга сүүйбүт мэтээлин ахсаанынан 1964 сыллааҕы гимнастка Лариса Латынина рекордун куоһарбыт.

  Төрөөбүттэр: 

  • 1912 — Милтон Фридман, АХШ экэнэмииһэ, Нобель бириэмийэтин лауреата.
  • 1914 — Илья Винокуров — Чаҕылҕан — оҕолорго анаан суруйбут саха бэйиэтэ, суруйааччыта, тылбаасчыта.
  • 1930 — сыырка артыыһа, клоун Олег Попов.
  • 1937 — ырыаһыт Эдита Пьеха.
  • 1965 — Джоан Роулинг — Британия суруйааччыта, Гарри Поттер туһунан арамааннар сиэрийэлэрин суруйбутунан биллэр.

  Өлбүттэр:

  • 1556 — Игнатий Лойола (1491 төр.), Иезуиттар уордьаннарын төрүттээччи.
  • 1784 — француз суруйааччыта, бөлүһүөк, сырдатааччы Дени Дидро.
  • 1944 — Антуан де Сент-Экзюпери (1900 төр.), француз суруйааччыта, эссеист, авиатор. Разведкаҕа сылдьан сөмүлүөтүн кислороду хааччыйар аппараата алдьаныытын түмүгэр өлбүт.
  • 2016 — Фазиль Искандер (1929 төр.), ССРС уонна Абхазия суруйааччыта уонна бэйиэтэ.