Олунньу 8 күнэ. 1834 сыллаахха Дмитрий Менделеев төрөөбүт - Бикипиэдьийэ

Бэлиэ күннэр

•  Арассыыйа — Арассыыйа билимин күнэ
•  Арассыыйа — Байыаннай топограф күнэ
•  Ииндийэ — Ойох тахсарга ыҥырыы күнэ. Тапталга билинэллэр, сибэкки бэлэхтииллэр
•  Хотугу Кэриэйэ — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ
•  Словения — Прешерн күнэ (словенныы: Prešernov dan), толору аата «Прешерн күнэ, словеннар култуураларын бырааһынньыга» — Словения аатырбыт бэйиэтэ Франс Прешерн 1849 сыллаахха өлбүт күнүгэр судаарыстыба бэлиэтиир күнэ. 1991 сыллаахтан өрөбүл

• Илин Азия — Паринирвана, эбэтэр Нирвана күнэ, буддистар бэлиэтииллэр. Сорохтор бүгүн, сорохтор олунньу 15 күнүгэр бэлиэтииллэр. Бу күн үһүйээн быһыытынан Будда паринирванаҕа киирбит, ол эбэтэр этэ-сиинэ өлбүтүн кэннэ толору нирванаҕа

Түбэлтэлэр

• 421 — Констанций III Арҕаа Рим импиэрийэтин хос ыраахтааҕыта буолбут.
• 1238 — Монгуоллар нуучча куоратын Владимиры уоттаабыттар.
• 1250 — Сэттис кириэстээх бохуот: крестоносецтар Айюбидтар сэриилэрин кытта Аль-Мансур аттыгар кыргыспыттар.
• 1347 — Византия 1341–1347 сс. кырасдааныскай сэриитэ түмүктэнэн, Иоанн VI Кантакузен уонна Иоанн V Палеолог былааһы үллэстэргэ сөбүлэҥ түһэрсибиттэр.
• 1807 — икки күннээх кыргыһыы кэнниттэн Беннигсен баһылыктаах нууччалар уонна Л’Эсток баһылыктаах пруссактар Наполеон баһылыктаах боронтуустарга Эйлау аттыгар хотторбуттар.
• 1837 — Санкт-Петербург кытыытыгар нуучча улуу бэйиэтин Александр Пушкин уонна Жорж де Геккерн (Дантес) ыккардыларыгар дуэль буолбут. Дуэляннар бистэлиэтинэн ытыспыттар, түмүгэр Пушкин улаханнык бааһырбыт уонна икки хонон баран өлбүт.
• 1904 — Араҕас байҕал кытылыгар баар Порт-Артур (билигин Далянь куоратын сирэ) тас эриэйдигэр турар Арассыыйа эскээдэрэтигэр дьоппуоннар соһуччу саба түспүттэр. Арассыыйа-Дьоппуон сэриитэ саҕаламмыт.
• 1908 — Саха уобалаһын күбүрүнээтэрэ Иван Крафт Дьокуускайтан Верхоянскай уонна Халыма уокуруктарын көрө-истэ айаннаабыт. Кини бу айан түмүгүнэн Арассыыйа миниистиригэр Петр Столыпиҥҥа хоту олохтоохторун туһунан улахан оччуот суруйбута.
• 1918
  • Владимир Ленин Совнарком ылыммыт халандаары уларытар туһунан дэкириэтигэр илии баттаабыт.
  • Тибилиситээҕи үнүбүрсүөт олохтоммут — Грузия саамай кырдьаҕас үрдүк үөрэҕин кыһата.
• 1919 — РСФСР Совнаркомун «Кэми аан дойду систиэмэтинэн ааҕыы туһунан» дэкириэтэ тахсыбыт.
• 1921 — РСФСР норуодунастарын Коллегиятыгар Саха салаата аһыллыбыт.
• 1931 — Үөрүүлээх быһыыга-майгыга Ииндийэ саҥа киин куората Саҥа Дели аһыллыбыт.
• 1942 — Аан дойду иккис сэриитэ: Япония Сингапурга саба түспүт.
• 1945
  • Аан дойду иккис сэриитэ: Британия уонна Канаада Рейн арҕаа кытылын ылар эпэрээһийэ саҕалаабыттар.
  • Аан дойду иккис сэриитэ: Михаил Девятаев тоҕус сэбиэскэй билиэннэйдэри кытта Пенемюнде лааҕыртан «Хейнкель He 111» сөмүлүөтүнэн күрээбит.
• 1960 — Голливудка «Айхал аллеятыгар» бастакы 8 сулус олордуллубут.
• 1971 — Америкаҕа NASDAQ биирсэтигар атыы-эргиэн саҕаламмыт. Билигин бу биирсэҕэ үрдүкү технологиялаах хампаанньалар аахсыйалара атыыланаллар.
• 1977 — Бүтүн Сойуустааҕы эстэрээдэ артыыстарын күрэһигэр Бүөтүр Пестряков лауреат буолбут.
• 1984 — Эбэлээххэ Анаабыр сиригэр бастакы алмаас хостоммут.
• 1991 — «Туймаада Даймонд» аһаҕас аахсыйалаах уопсастыба тэриллэрин туһунан Саха ССР миниистирдэрин сэбиэтин 68№ уурааҕа тахсыбыт. Салайааччынан Георгий Яковлев анаммыт.
• 2002 — Солт-Лейк-Ситигэ XIX кыһыҥҥы алымпыйаада аһыллыбыт. Джордж Буш арыйбыт.

Төрөөбүттэр

• 1834 — Дмитрий Менделеев — нуучча улуу учуонайа, аатырбыт хиимийэ элэмиэннэрин периодтаах таабылын оҥорбут хиимик.
• 1895 — Хорлогийн Чойбалсан — 1939—1952 сылларга Монголия салайааччыта (Миниистирдэр норуодунай сэбиэттэрин бэрэстээтэлэ).
• 1928 — Вячеслав Тихонов — киинэ артыыһа, ССРС норуодунай артыыһа.
• 1936 — Огдуо Аксенова — дулгаан бэйиэтэ, дулгаан литэрэтиирэтин төрүттээччитэ.
• 1964 — Герман Греф — Арассыыйа бэлиитигэ уонна баҥкыыра, 2007 сыллаахтан Сбербаан бырабылыанньатын бэрэстээтэлэ.

Өлбүттэр

• 1725 — Бүөтүр I — Арассыыйа бастакы импэрээтэрэ, дойду олоҕун-дьаһаҕын уларыппыт улуу реформатор.