Олунньу 4 күнэ. Искэннээх ыарыыны утары охсуһуу дьаһала - Бикипиэдьийэ

Бэлиэ күннэр

•  Искэннээх ыарыыны утары охсуһуу аан дойдутааҕы күнэ
•  Ангола — Сэбилэниилээх утарсыы күнэ. 1961 сыллаахха тутулуга суох буолуу иһин охсуһуу саҕаланыытын бэлиэтииллэр
•  Шри-Ланка — Тутулуга суох буолуу күнэ (1948, Британияттан)
•  Япония — Риссюн — Саас саҕаланыыта (Саҥа дьыл)
•  Калифорния,  Миссури (АХШ) — Роза Паркс күнэ. Икки штаакка төрөөбүт күнүгэр (бүгүн), үс штаакка хаайыллыбыт күнүгэр (ахсынньы 1) бэлиэтэнэр. Роза Паркс 1955 сыллаахха АХШ-ка тирии өҥүнэн көрөн дьону араарар сокуону оптуобуска соруйан кэспитэ.

Түбэлтэлэр

• 960 — Кытайга генерал Чжао Куанъинь импэрээтэр буолбут, Тай-цзу диэн аат ылбыт. Кини олохтообут Сун династията маҥнай Кытайы барытын, онтон кэлин Кытай соҕуруу өттүн үс үйэ тухары салайбыта.
• 1789 — АХШ бастакы бэрэсидьиэнинэн Джордж Вашингтон талыллыбыт.
• 1810 — Наполеон сэриилэрэ: Улуу Британия Гваделупаны баһылаабыт.
• 1859 — Эгиипэккэ Синаай кодексын булбуттар.
• 1899 — Филиппины—Америка сэриитэ саҕаламмыт. Испания былааһыттан АХШ көмөтүнэн саҥа босхоломмут Филиппины арыыларыгар АХШ бэйэтэ саба түспүт уонна сотору кэминэн Филиппиныны протекторат оҥостубут.
• 1904 — Дьоппуоҥҥа кистэлэҥ сүбэ уонна миниистирдэр хомуур мунньахтарыгар Арассыыйаны утары Маньчжурия уонна Кэриэйэ тустарыгар сэрии саҕалыырга быһаарыллыбыт.
• 1918 — Саха оробуочайдарын сойууһун уопсай мунньаҕа большевиктары утарарын туһунан резолюция ылыммыт: «Эйэлээх саха оробуочайдара большевик хамсааһынын сөбүлээбэттэр, уопсастыба олоҕор сатарыйыыны уонна талбытынан дьаһайыыны (произвол) аҕаларын уонна улуу Арассыыйа ыһыллыытыгар уонна эстиитигэр тиэрдэрин иһин.»
• 1921 — Барон Унгерн Монголия киин куоратын Урганы (монг. Өргөө — уораҕай) штурмалаан ылбыт уонна кытайдартан босхолообут.
• 1932 — Иккис Кытай—Дьоппуон сэриитин кэмигэр 10 күннээх көмүскэнии кэнниттэн дьоппуоннар Харбины ылбыттар.
• 1938 — Адольф Гитлер бэйэтин сэбилэниилээх күүстэр баһылыктарынан анаммыт.
• 1945 — Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр Крымҥа Ялтатааҕы конференция аһыллыбыт. Конференцияҕа Рузвельт, Черчилль уонна Сталин Германия капитуляциятын уонна кинини түөрт оккупация зонатыгар араарыыны ырыппыттар. Ону кытары Польша дьылҕата, ХНТ тэриллиитэ, Сэбиэскэй Сойуус Дьоппуону утары сэриигэ кыттыһыыта уонна Кэриэйэ 38-с параллелинэн икки зонаҕа аҥаарданыыта кэпсэтиллибиттэр.
• 1948 — Цейлон (Шри-Ланка диэн ааттаммыта) Британия Холбоһугар киирэр тутулуга суох дойду буолбут.
• 1976 — Гватемалаҕа уонна Гондураска буолбут сир хамсааһыныгар 22 000 тахса киһи өлбүт.
• 1992 — Венесуэла бэрэсидьиэнин Карлос Андрес Переһы Уго Чавес күүһүнэн былаастан туораппыт.
• 2000 — Парижка араак ыарыыны утары саҥа тыһыынча сылга охсуһуу саммита буолбут. Франция бэрэсидьиэнэ Жак Ширак уонна ЮНЕСКО генеральнай дириэктэрэ Коитиро Мацуура Парижтааҕы хартияҕа илии баттаабыттар.
• 2004 — Америкаҕа Гарвард университетын устудьуоннара Марк Цукерберг уонна Эдуардо Саверин Фэйсбук түмэт-ситими олохтообуттар.

Төрөөбүттэр

• 1914 — Михаил Стрекаловскай — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Арассыыйа Федерациятын Дьоруойа (1996).
• 1967 — Александр Федотов — 2007-2012 сылларга Өрөспүүбүлүкэ инвестиционнай хампаанньатын генеральнай дириэктэрэ. Чурапчы улууһун Ытык киһитэ, Чурапчыга многофункциональнай спорт комплекса кини аатын сүгэр.

Өлбүттэр

• 1979 — Прокопий Ядрихинскай — Бэдьээлэ — ырыаһыт уонна олоҥхоһут, Саха АССР култууратын үтүөлээх диэйэтэлэ, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.
• 1985 — Дмитрий Ильин — саха биллиилээх муосчута, ССРС худуоһунньуктарын холбоһугун чилиэнэ.