Сыл бастакы аҥаара ааһан, номнуо күһүммүт кэлэ оҕуста. Кэнники кэмҥэ социальнай эйгэҕэ, сокуоннарга уларыйыылар таҕыстылар. Бүгүн оҕо үс сааһыгар диэри босуобуйа ылыытын туһанан кэпсэтиэхпит.
Дьиҥинэн, дьиэ кэргэҥҥэ оҕо үс сааһыгар диэри босуобуйа ылыыта — олус наадалаах. Бу иннинэ оҕо балтараа сааһын туолла да, босуобуйа быһыллара. Онон үксүгэр ийэ үлэтигэр тахсарга күһэллэрэ. Кып-кырачаан, саҥара да илик оҕону чааһынай дьааһылаҕа биэрэллэр эбэтэр ньээҥкэҕэ көрдөрөллөр. Балтараалаах, иккилээх оҕо ийэ-аҕа тапталыгар наадыйар, дьиэ кэргэн сылаас эйгэтиттэн уопсастыбаҕа тахсарга өссө бэлэмэ суох, ол иһин үгүстүк ыалдьар, ийэтин суохтуур. Оҕо чаастатык ыалдьар буоллаҕына, антибиотигынан эмтииллэр, бу кини доруобуйатыгар соччото суохтук дьайар.
Онон ийэ оҕотун 3 сааһыгар диэри босуобуйа ылан, дьиэтигэр олороро буоллар, оҕолор доруобуйалара быдан бөҕө, кытаанах буолуо этэ.
Госдуума оҕо 1,5-3 сааһыгар диэри босуобуйаны бэриллэрин туһунан сокуону бу сайын ылынна. Бэрэсидьиэн атырдьах ыйыгар илии баттаата. Ол гынан баран, кыра оҕолоох дьон бары ылар кыахтара суох. 2018 сыл тохсунньу 1 күнүн кэнниттэн эрэ төрөөбүт оҕолоохтор ылар бырааптаахтар. Тоҕо диэтэххэ, бу 2018 сылтан киирбит (бастакы, иккис оҕоҕо бэриллэр) “Путин босуобуйатын” кэҥэтии буолар. Ол эбэтэр, холобур, 2017 сылга төрөөбүт оҕолоохтор ылбаттар (урукку быычыкаайык босуобуйаларын ылаллар). Сокуон 2020 сыл тохсунньу 1 күнүттэн үлэлээн барыаҕа.
Иккис ирдэбилинэн дьиэ кэргэн дохуотун кээмэйэ буолар. Дьиэ кэргэн хас биирдии чилиэнигэр тиксэр орто дохуот ыйдааҕы тиийинэн олоруу 2 төгүллээх кээмэйиттэн үрдүк буолуо суохтаах. Холобур, Саха сиригэр тиийинэн олоруу алын кээмэйэ (прожиточный минимум) 17 тыһ. солк. тэҥнэһэр, оччотугар дьиэ кэргэн хас биирдии чилиэнигэр тиксэр дохуот 34 тыһ. солк. үрдүө суохтаах. Ол аата 3 киһилээх дьиэ кэргэн ыйдааҕы дохуота 102 тыһыынчаттан кыра буоллаҕына эрэ ылаллар. Үгүс дьиэ кэргэттэр, чуолаан эдэр ыаллар, бу ирдэбилгэ хапсар буолуохтаахтар.
Бастакы оҕо буоллаҕына – босуобуйа судаарыстыба суотуттан төлөнөр. Бу эдэр ыалга дьоһун көмө буолар.
Иккис оҕоҕо – федеральнай Ийэ хапытаалын суотуттан. Ийэ хапытаалын харчынан ылан туһаныан баҕалаахтарга бу көдьүүстээх ньыма. Ол эрээри, Ийэ хапытаалын дьиэ ыларга, туттарга туһаныахтарын баҕарар ыал улаханнык туһамматтарын курдук буолан тахсар эбит. Аны туран, бу босуобуйа үһүс, төрдүс, бэһис оҕоҕо төлөммөт (кинилэргэ атын көмө көрүллэр). Онон, сүрүннээн, саҥа оҕолонор эдэр ыаллары өйүүр сыаллаах.
Бу төлөбүрү ыларга сыл аайы социальнай көмүскэл управлениетыгар, эбэтэр Биэнсийэ пуондатын салаатыгар сайабылыанньа суруйуохха наада. Элбэх өҥөнү оҥорор киин (МФЦ) нөҥүө эмиэ оҥорторуохха сөп.
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
