Нэһилиэнньэ сааһын 80-ҥа тиэрдэр сорук турар

Алена Атласова 2030 cылга өрөспүүбүлүкэҕэ нэһилиэнньэ сааһын ортотунан 80-ҥа тиэрдэр сорук турарын иһитиннэрдэ. Көхтөөх уһун үйэлэниини көҕүлээһин-тэрийии доруобуйа харыстабылыттан саҕалаан өй-санаа өттүнэн туруктаах буолалларыгар тиийэ араас тиһиктээх тэрээһин буоларын бэлиэтээтэ. – Бу тэрээһиннэри бу сыл олунньу 26 күнүттэн дьүүллэһэн барбыппыт. Онно Аҕа дойду Улуу сэриитин бэтэрээннэрин, инбэлииттэрин, концлааҕырдарга хаайыллыбыттары, былакаадалаах Ленинград олохтоохторун социальнай өттүнэн өйөөһүн боппуруостара көрүллүбүттэрэ. Ыам ыйын 21 күнүгэр аҕам саастаах дьон олохторун таһымын үрдэтэргэ, чуолаан өрөспүүбүлүкэтээҕи интэринээт-дьиэлэргэ болҕомтону уурар туһунан кэпсэппиппит”, – диэтэ.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын вице-премьерэ Георгий Степанов көхтөөх уһун үйэлэнии кэмин уһатыы инники күөҥҥэ турар сорук буоларын бэлиэтээтэ. Чуолаан икки национальнай бырайыага – “Уһун көхтөөх үйлэнии” уонна “Дьиэ кэргэн” – олоххо киирэллэригэр, туох үлэ барарыгар тохтоото. Бүгүҥҥү туругунан доруобуйа харыстабылын парадигмата уларыйан иһэрин бэлиэтээтэ. Ол курдук, сүрүн болҕомто доруобуйаны бөҕөргөтөр, харыстыыр технологияларга, хаачыстыбалаах тулалыыр эйгэҕэ ууруллар. “Көхтөөх уһун үйэлэнии – мэдиссиинэ эрэ буолбатах, социальнай өттүнэн табыллыылаах, өйөбүллээх буолуу, успуордунан эрчиллии уонна култуурунай олоххо кыттыы. Бу хайысхаҕа бырабыыталыстыбаттан саҕалаан улуус баһылыктарыгар, тустаах тэрилтэлэргэ тиийэ бары кытталлара суолталаах”, – диэтэ. Ыстатыыстыка дааннайынан, өрөспүүбүлүкэҕэ үлэлиир саастарын ааспыт 163,4 тыһ. киһи баара бэлиэтэммит, ол нэһилиэнньэ 16 %-нын ылар. Онтон 2024 сылга 70—80 саастаах дьон ахсаана 7,8 % улааппыт.

СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистирэ Елена Волкова 2025-2030 сылларга “Көхтөөх уһун үйэлэнии” эрэгийиэннээҕи бырагыраамата бигэргэммитин иһитиннэрдэ. Бырагыраамаҕа уопсайа 62 тэрээһин киирбит. Балар ис хоһоонноро балай эмэ киэҥ. Кылгастык эттэххэ, гериатрическай көмөнү уонна социальнай өйөбүлү күүһүрдүү, кырдьаҕаһы өр кэмҥэ көрүү-истии систиэмэтин киллэрии, дьарыктаах буолууну өйөөһүн, хааччаҕа суох инфраструктураны оҥоруу уо.д.а. Нэһилиэнньэ социальнай харыстабылын улуустааҕы уонна куораттааҕы управлениеларынан мобильнай биригээдэлэр үлэлииллэр. Бу үлэ “Аҕа көлүөнэ” эрэгийиэннээҕи бырайыак чэрчитинэн ыытыллар. Ол курдук, 2023 с. 10 улууска уонна Дьокуускайга реабилитацияҕа аналлаах тиэхиньиичэскэй тэриллэри уларсар 11 пуун арыллыбыт. 2024 с. өссө эбии 2 улууска үлэлээбит. Онтон 2024 сыл алтынньытыттан бэйэлэрин көрүнэр кыахтара суох кырдьаҕастарга уонна инбэлииттэри көрүүгэ-истиигэ үөрэтэр оскуолалар арыллыбыттар. Тэриллэри уларсар кииннэргэ уочарат суох буоларын, бу өҥөнү 564 киһи туһаммытын эбэн эттэ.

– Биһиги сорукпут – аҕам саастаахтар көхтөөх, кыанан сылдьар саастарын уһатыы. Бу сыл 10 ыйыгар 55 саастарыттан үөһээ 35 948 киһи физкультуранан дьарыктанан эттэрин-сииннэрин эрчийбиттэр. 47 тыһ. тахса киһи култуурунай-аралдьытар тэрээһиҥҥэ кыттыбыт. 4 042 киһи волонтёр буолан үтүө дьыалаҕа кыттыспыт”, – диэн миниистир сырдатта.

Салгыы туһааннаах министиэристибэлэр, биэдэмистибэлэр “Көхтөөх уһун үйэлэнии” өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагыраама чэрчитинэн туох үлэ ыытылларын сырдаттылар.

СӨ култууратын миниистирин солбуйааччы Мария Турантаева дакылаатыгар сигэннэххэ, быйыл хайа да сыллааҕар элбэх аҕам саастаах култуура тэрээһиннэригэр кыттыбыт. Холобур, 2025 сыл 10 ыйын туругунан аҕам саастаах көлүөнэҕэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 5 802 тэрээһин ыытыллыбыт, урукку сыллары кытта тэҥнээтэххэ, көрдөрүү 32 %-нан улааппыта бэлиэтэнэр. Итилэргэ кыттар дьон ахсаана 310 тыһ. лаппа тахсыбыт. Саха Сиригэр 55 саастарыттан үөһээ 1 786 түмсүү баар.

СӨ успуорка миниистирин бастакы солбуйааччы Гаврил Мохначевскай, успуорт хайысхатыгар туох үлэ барарын кылгастык отчуоттаата. Өрөспүүбүлүкэҕэ уопсайа успуорт 1 918 тутуута баар. Чэпчэтиилээх төлөбүрү, доруобуйаҕа хааччаҕа суох усулуобуйаны тэрийии кэҥиир, онно үлэ былаан быһыытынан барар. “Аҕам саастаах 75 583 киһи дьарыктанан, этин-сиинин эрчийэр. 2023 сылы кытта тэҥнээн көрдөххө, көрдөрүү икки төгүл улаатта”, – диэтэ.

Биэс сыл устата 2 тыһ. биэнсийэ иннинээҕи уонна биэнсийэҕэ тахсар саастаах киһи үөрэммит. Кинилэртэн 90 %-нара “үлэ буллубут” диэн бигэргэппиттэр. 2025 сылга аҕам саастаахтарга үөрэҕи тэрийэр бырагырааманы “Каадырдар” диэн национальнай бырайыак чэрчитинэн салҕаабыттар. Бу туһунан Нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутун судаарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Светлана Горюшинская иһитиннэрдэ.

Мунньахха норуот дьокутааттара Светлана Давыдова, Алексей Корнилов, Игорь Григорьев, Георгий Балакшин, Вадим Мазурок, Сергей Домброван, министиэристибэлэр, биэдимэстибэлэр бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар. Норуот дьокутааттара муниципальнай бырагыраамалары үбүлээһин ньымаларын, волонтёрдар үлэлэрин, оройуоннарга ыстатыыстыканы чуолкайдастылар. Парламентарийтан киирбит ыйытыылартан биирдэстэрэ аҕам саастаахтар урбааҥҥа төһө дьарыгыралларыгар сыһыаннаах буолла. СӨ урбааҥҥа миниистирин солбуйааччы Максим Карбышев бырагыраама чэрчитинэн министиэристибэ хас да түһүмэхтээх үлэни ыытарын бэлиэтээтэ. Бастатан туран, урбаан хайысхатыгар аҕам саастаахтары үөрэтиини тэрийэллэр. Быйыл 30 киһи үөрэммитэ билиннэ. Бу бырагыраама “Мой бизнес” киин чэрчитинэн тиһигин быспакка мэлдьи үлэлэтэр былааннаахтар.

Дьүүллэһии кэмигэр норуот дьокутааттара муниципальнай бырагыраамалары үбүлээһин ньымаларын кэҥэтэри өйөөтүлэр. Манна эбэн эттэххэ, 2025 сылга уопсайа сэттэ оройуон уонна куорат уокуруктара өйөбүлү туһаммыттар. Өйөбүл суумата ортотунан 1 мөл. солк. тэҥнэһэр. 65-тэн үөһээ саастаах дьону диспансеризацияҕа таһар мобильнай биригээдэлэри сайыннарыы – нэһилиэнньэҕэ наадалаах биир сүрүн хайысха. Онтон кырдьаҕаһы өр кэмҥэ көрүү-истии пилотнай систиэмэтин кэҥэтии федеральнай ирдэбиллэри учуоттаан туран оҥоһулларын бэлиэтээтилэр.

Түмүккэ социальнай бэлиитикэҕэ, үлэҕэ уонна дьарыктаах буолууга бастайааннай кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Алена Атласова өрөспүүбүлүкэҕэ аҕам саастаахтар олохторун таһымын тупсарар хайысхалаах тэрээһин салгыы хайдах ыытыллара торумнаммытын эттэ.