60-тан үөһэ саастаах дьону “Көмүс саастаах көлүөнэ” диэн ааттыыр буоллулар. Кинилэр сэбиэскэй кэм саҕана дьиҥнээхтик төрөөбүт дойдуларыгар бэриниилээх, үөрэххэ-билиигэ тардыһыылаах, уопсайдыҥы көрүүлээх буоларга такайыллыбыт, олоххо баай уопуттаах, сэриигэ сылдьыбыт, холкуоска үлэлээбит кырдьаҕас көлүөнэ дьону көрбүт, кинилэр кэпсээннэрин истибит, бииргэ алтыспыт дьон буолаллар.
Ол курдук, Лукинова Варвара Федотовна — СР үөрэҕириитин туйгуна, «Учууталлар учууталлара” бэлиэ хаһаайына, улуус киэн туттар баай уопуттаах, элбэх оҕоҕо үгүс билиини биэрбит омук тылын учуутала бу көлүөнэ үтүө холобура.
«Мин тус бэйэм түөрт уонтан тахса сыл оскуолаҕа учууталлаабыт уонна сааһырбыт ийэҕэ-аҕаҕа төрөөбүт буолан, эдэр сүһүөх ыччакка тугу билэрбин кэпсиир, суруйан хаалларар ытык иэстээхпин өйдүүбүн», — диэн Варвара Федотовна санаатын үллэстэр.
— Сүрүн дьарыккыт туһунан кэпсиэххит дуо?
— Үлэтэ суох олорор киһи дьиэ ис-тас үлэтиттэн ураты туох эрэ дьарыктаах буоллаҕына сатанар. Мин күннээҕи санааларбынан хоһоон суруйан аралдьыйабын диэххэ сөп. Оскуоланы бүтэрбиппит 45 сылыгар анаан, 2013 cыллаахха бииргэ үөрэммит оҕолорум олохторун туһунан ахтыы, хаартыска хомуйан, компьютерга бэчээттээн, бииргэ үөрэммит одноклассницам Евдокия Ксенофонтовна Эверстова кыыһа Туйаара Григорьевна Яковлева версткалаан, “Мой адрес Советский Союз” диэн өҥнөөх кинигэ-альбомтан саҕалаан, уопсайа сэттэ араас кинигэни таһаардым.
— Бастакы кинигэн туһунан билиһиннэр, кини туохха анаммытай?
— Бастакы кинигэм оҕо сааһым дойдута, Лүксүгүннээҕи хара саһылы иитэр ферма 65 сылын туолуутугар аналлаах, 2015 сыллаахха тахсыбыт “Ахтар-саныыр Лүксүгүнүм барахсан” диэн ааттаах өҥнөөх брошюра этэ. Ахтыылары, хаартыскалары хомуйан эмиэ Туйаара Григорьевна Яковлева версткалаппытым. Ол кинигэбин суруйарбар оҕолорбор анаан оҕо сааһым туһунан суруйбут кыра кэпсээннэрим олук буолбуттара. Онон Лүксүгүн эбэ кытылыгар ааспыт дьоллоох кэммит туһунан кыра кинигэ баар буолбута.
— Улахан үлэм диэн ханныгы ааттыыгын?
— Биир улахан үлэм, “Саха сирин нэһилиэктэрэ” серияҕа “Лүксүгүн, Кэбээйи улууһа” диэн 477 cтраницалаах кинигэ, 2019 сыллаахха күн сирин көрбүтэ. Бу кинигэни фермаҕа араас сылларга үлэлээбит, олорбут дьонтон сураһан, ахтыылары, хаартыскалары хомуйан, хаһыат матырыйаалларын компьютерга бэчээттээн, Мария Григорьевна Константиновалыын 2018 сыл сэтинньи ыйтан ыла саҕалаабыппыт. Мария Григорьевна “Бичиккэ” үлэлэспит уопуттаах буолан, биир тандемҥа тапсан үлэлээбиппит. Сыл курдук сыралаах үлэбит түмүгэр кинигэбит 2019 сыл атырдьах ыйын 8 күнүгэр бэчээккэ илии баттанан, балаҕан ыйын 5 күнүгэр Владивосток куораттааҕы «Дальпресс» издательствоҕа бэчээттэнэн, алтынньы ый 7 күнүгэр кэлбитэ. 2019 сыл ахсынньы 14 күнүгэр Лүксүгүн бөһүөлэгэр, саҥа кулууп дьиэҕэ кинигэбит презентацията буолбута.
2009 сыллаахха, Тимофей Сметанин төрөөбүтэ 90 сааһын туолар юбилейыгар аналлаах улуустааҕы конференцияҕа, оскуолаҕа үлэлии сылдьан, кыра кинигэ оҥорбуппут. 9 кылаас үөрэнээччитэ Гуляева Ксенья үчүгэйдик уруһуйдуур этэ. Сонун буоллун диэн, ол саҕана муодаҕа киирбит “аниме” техникаҕа уруһуй кинигэтин булан, тиэкиспитин чаастарга арааран, Power Point программаҕа таҥан, Дьокуускайга каникул кэмигэр, Копиртехсервискэ (Ленин проспегар үлэлиир этилэр) бэчээттэппитим. Жюри куонкуруска айылҕа матырыйаалыттан оҥорботоххут, сыыһа кинигэ диэн сэҥээрбэтэҕэ. Ону Кэбээйи оскуолатын библиотекара Егорова Александра Николаевна “наһаа үчүгэй кинигэ, бэлэхтээ” диэн ылан хаалбыта. Ол саҕаттан оҕолорго анаан, английскай тылынан кинигэ оҥорбут киһи диэн баҕа санаалаах этим.
2019 сыл сэтинньи 27 күнүгэр, Тимофей Сметанин төрөөбүтэ 100 сааһын туолар юбилейыгар аналлаах республиканскай НПК Дьокуускай куоракка буолбута. “Лүксүгүн” кинигэбитин саҥа бүтэрэн, сылайан да диэххэ сөп, мин кэтэмэҕэйдээн, конференцияны баттаһа кинигэни оҥоруо суохпун дии санаабытым. Ону Мария Григорьевна сүүрэн-көтөн, аҕыйах хонук иһигэр, өр сыл баҕарбыт учуутал баҕабын толорон, английскай тылынан “Күөрэгэй” кинигэбин, 2019 сыл алтынньы 23 күнүгэр «Бичиккэ» таһааттарбыта. Конференцияҕа кыттан биһирэбил сурук туппутум, 40 экземпляры Кэбээйи улууһун үөрэҕириитин салаатыгар бэлэхтээбитим. Кэнники кэмҥэ дьон-сэргэ төрдүн-ууһун билэргэ өйө-санаата уһуктан эрэр. Мин эмиэ өр кэмҥэ хомуйан бэчээттээбит ийэм, аймахтарым туһунан ахтыыларбын брошюра курдук бэчээттэппитим уонна Кыайыы 75 сылыгар анаан, “Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ кыттыбыт үс бырааттыы Аргуновтар” диэн таайдарым туһунан Тыайа оскуолатын коллективын уонна үөрэнээччилэри кытта көрсүһүүгэ кэпсээбитим. Брошюрабын олохтоох музейга бэлэхтээбитим. Онно аймахтарым мин үлэбин биһирээн, кинигэтэ таһаар, харчыннан көмөлөһүөхпүт диэн санаабын өрө көтөхпүттэрэ. Ол түмүгэр “Тыайа Аргуновтара” кинигэбин 2020 сыл кулун тутар 27 күнүгэр, карантин буолбут нөҥүө күнүгэр, ылбытым.
Онтон салгыы, оҕолорум аҕалара Лукинов Василий Платонович ийэтинэн, аҕатынан аймахтарын туһунан “Төлкө төрдө Тыайабыт” диэн кинигэбин бүтэрэн, “Алаас” кинигэ кыһатыгар бэчээккэ биэрбитим уонна 2020 сыл от ыйын 28 күнүгэр ылбытым. Бу кинигэни суруйарга электроннай почтанан туһана үөрэммитим. Элбэх дьону кытта алтыспытым уонна бу мин үлэм олус туһалааҕын өйдөөбүтүм. Истиҥ иһирэх ахтыыларга аймах-билэ дьоммут тыыннаах уобарастара көстөр уонна эдэр ыччат аймахтарын билэригэр туһалаах буолуо диэн эрэнэбин.
2018 сыл бүтүүтэ “Санааларым” диэн, сахалыы, нууччалыы тылынан суруллубут хоһооннорум хомуурунньугун эмиэ “Алаас” издательствоҕа таһааттарбытым.
— 2020 сыл эйиэхэ хайдах аастай? Туох бэлиэни хааллардай?
— Бу ыарахан 2020 сыл миэхэ бэлиэ сыл буолла: үс кинигэни “Алаас” издательствоҕа таһааттардым. Үһүс кинигэм “Баайа хоһооно” диэн кыра саастаах оҕолорго аналлаах тэттик хоһооннор хомуурунньуктара. Иллюстрациятын сиэн кыыһым Августина Семенова компьютерга уруһуйдаата. Онон кинигэлэрим тахсалларыгар спонсордаабыт, сэргээбит бар-дьоммор махтал, таптал!
