Өрөспүүбүлүкэҕэ “Доступная среда” бырагыраама 2011 сылтан салҕанан үлэлиир уонна 2020 сылга диэри уһаата. Бу бырагыраама Саха сиригэр дьоҥҥо барыларыгар биир тэҥ усулуобуйаны үөскэтиэҕэ. Ол туһунан өрөспүүбүлүкэтээҕи медиакииҥҥэ “төгүрүк остуол” буолла.
“Төгүрүк остуолга” Москва куораттан инбэлииттэр кыһалҕаларын үөрэтэр киин дириэктэрэ Евгений Бухаров, “Мэһэйэ суох хамсааһын” уопсастыбаннай түмсүү бэрэссэдээтэлэ Афанасий Лаптев, СӨ Уопсастыбаннай балаататын чилиэнэ Александр Прокопьев, “Харысхал” аһымал пуонда дириэктэрэ Вера Душкевич, инбэлииттэр Бүтүн Арассыыйатааҕы уопсастыбаларын Саха сиринээҕи салаатын бэрэссэдээтэлэ Екатерина Емелина кыттыыны ыллылар.
“Доступная среда” бырагыраама чэрчитинэн, былырыын 46,8 мөлүйүөн солк. көрүллүбүтэ. Манна олорор дьиэлэргэ, тэрилтэлэргэ пандустары оҥоруу, инбэлииттэргэ аналлаах оптуобустары, анал саҥарар светофордары атыылаһыы, көрбөт дьон көмпүүтэргэ үлэлииллэригэр аналлаах бырагыраамалары туруоруу, о.д.а. киирэр.
2016 сылга “Доступная среда” бырагыраама чэрчитинэн, доруобуйа харыстабылын, социальнай көмүскэл, профессиональнай үөрэхтээһин, спорт, култуура 24 эбийиэгэр үлэ ыытыллыбыта. Бу бырагыраама инбэлииттэр олорор дьиэлэриттэн уопсастыбаннай тэрилтэлэргэ барыларыгар туох да хааччаҕа суох сылдьар усулуобуйаларын тэрийэр сыаллаах. Билигин бу хайысханан үлэ көхтөөхтүк ыытыллар.
Евгений Бухаров Дьокуускайга кэлэн туһааннаах дьоҥҥо семинардары ыыппытын кэпсээтэ. Семинарга элбэх киһи кэлбитэ – өрөспүүбүлүкэҕэ “Доступная среда” бырагыраама көхтөөхтүк ыытылларын туоһулуур диэн эттэ. Кини бырагыраама инбэлииттэргэ эрэ буолбакка, кырдьаҕастарга, кыра оҕолоох, кэлээскилээх ийэлэргэ эмиэ көмөлөһөрүн бэлиэтээтэ. Уопсастыбаннай түмсүүлэр күүскэ ылсыахтаахтарын, хонтуруоллаһыахтаахтарын ыйда. Арассыыйаҕа кэнники кэмҥэ ордук Сочи куоракка үчүгэй усулуобуйа оҥоһуллубут. Атын регионнар эмиэ бу бырагыраамаҕа күүскэ ылсан эрэллэр эбит.
Оттон Афанасий Лаптев саҥа тутуллар дьиэлэр хайаан да пандустаналларын, ону уопсастыбаннай хамсааһын бэрэстэбиитэллэрэ хонтуруоллуур буолбуттарын кэпсээтэ. Тутааччыларга оннук ирдэбил турбутугар, утарбатахтар. Уопсастыбанньыктар куорат дьаһалтатын кытары кэтээн көрүүнү, мониторинг ыыталлар эбит. Куорат кылаабынай архитектора Ирина Алексееваны, Тутааччылар сойуустарын кытта бииргэ үлэлэһэллэр. Ол да буоллар, бырагыраама олоххо толору киирэригэр бириэмэ наада.
“Эхо столицы” хаһыат эрэдээктэрэ Александр Прокопьев сокуон ылыллыбыт эрээри, тутуу нуормаларын уонна быраабылаларын уларытар наадалааҕын этэр. Төһө да саҥа дьиэлэргэ пандустар баар буолбуттарын иһин, сорохторо кэтэх ааҥҥа тутуллубут буолаллар. Бу дьиэҕэ олорор инбэлиит бэйэтин подьеһыгар киирэригэр син биир ыарахаттары көрсөр. Онон аатыгар эрэ тутуллубут буолан тахсар. Итинник ымпыга-чымпыга элбэх. Кини билигин социальнай ситимнэргэ итинник кэһиилэри таһааран, киэҥ эйгэҕэ быһаарсар буолбуттарын хайгыырын эттэ. Ол да буоллар, куоракка усулуобуйа тэриллэр буоллаҕына, тыа сиригэр балаһыанньа мөлтөх.
“Төгүрүк остуолга” кыттыбыт дьон аҥардас тас эйгэ хааччаҕа суох буоларын ситиһии тутах диэн түмүккэ кэллилэр. Бастатан туран, дьон өйүгэр-санаатыгар олохсуйан хаалбыт мэһэйдэри утары үлэ ыытыллыахтаах. Холобур, инбэлиит оҕолор оскуолаҕа бииргэ үөрэнэллэрин ситиһии, көмөлөһүү, испэктээкиллэргэ тифло, -сурдо тылбаасчыт баар буолара, о.д.а.
Вера Душкевич “Харысхал” пуонда итиннэ туох үлэни ыытарын кылгастык кэпсээтэ. Оскуолаларга үтүө санаа уруоктарын, лиэксийэлэри ыыталлар, ол инбэлииттэр уопсастыба толору бырааптаах чилиэннэрэ буолалларыгар көмөлөһөр.
Екатерина Емелина доруобуйаларыгар хааччахтаах дьон үлэҕэ киирэр кыһалҕаларын таарыйда. 1992 сыллаахха атын регионнартан бастакынан инбэлииттэр социальнай көмүскэллэрин туһунан сокуон ылыллыбыта. Профессиональнай, медицинскэй-социальнай техникум-интэринээт олус үчүгэйдик үөрэтэрин, үчүгэй үлэ буларга, бэйэ дьыалатын арынарга көмөлөһөрүн туһунан кэпсээтэ. Маннык техникум өрөспүүбүлүкэҕэ соҕотох. Доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолор идэ ылалларыгар, олоххо бэйэлэрин суолларын булуналларыгар кыах биэрэллэр.