Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков «Уһук Илиҥҥи гектар» сокуон барылыгар Саха сирин этиилэрин киллэттэрдэ

2016 сыл муус устар 6 күнүгэр Госдумаҕа сир сыһыаннаһыыларыгар уонна тутууга сис кэмитиэтин мунньаҕар парламент бастакы ааҕыыга ылыммыт “Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурукка сир учаастагын дьоҥҥо биэрии уратыларын туһунан уонна Россия Федерациятын тустаах сокуон аакталарыгар уларытыы киллэрэр туһунан” федеральнай сокуон барылыгар көннөрүүлэри киллэриини дьүүллэстилэр.

Туһааннаах кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Алексей Русских салалтатынан барбыт мунньахха Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков, спикери солбуйааччы Виктор Губарев, Ил Түмэн депутаттара Владимир Прокопьев, Василий Власов, Иван Шамаев, сенатор Александр Акимов, Госдума депутата Федот Тумусов, СР баайга-дуолга уонна сир сыһыаннаһыыларыгар миниистирэ Евгения Григорьева, солбуйааччыта Ньургустана Пахомова кытыннылар.

Санатан эттэххэ, Саха сирэ тыын суолталаах “Уһук илиҥҥи гектар туһунан” федеральнай сокуон барылыгар үрдүкү таһымҥа көннөрүү киллэрбит соҕотох регион буолар. Ааспыт сыл алтынньы 14 күнүгэр Ил Түмэн уочараттаах пленарнай мунньаҕар “Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурукка сир учаастагын биэрии уратыларын туһунан» федеральнай сокуон барылыгар үлэни тэрийэр туһунан” Ил Түмэн уурааҕа ылыллыбыта. Бу уураахха сөп түбэһиннэрэн, норуот депутаттара, ситэриилээх былаас бэрэстэбиитэллэрэ уонна уопсастыбаннас кыттыылаах ведомстволар икки ардыларынааҕы оробуочай бөлөх тэриллэн, өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун интэриэһин көмүскүүргэ үлэни ыытан кэллэ. Ил Түмэн бэйэтин этиилэрин өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатын уонна общественноһын санааларын бииргэ түмэн, хотугу регион уратыларын учуоттаан туран турууласта. Ол түмүгэр өрөспүүбүлүкэ киллэрбит сүрүн көннөрүүлэрэ ылылыннылар.

Маныаха Госдума сис комитетын мунньаҕар Ил Түмэн спикерэ Александр Жирков бу сокуон барылыгар өрөспүүбүлүкэҕэ суолталаах көннөрүүнү көмүскээн киллэттэрдэ. Ол курдук, ураты усулуобуйаҕа туттуллар сирдэргэ – бултуур, уу ылар уонна ууга барар, ракета тобохторо түһэр сиргэ-уокка баар сир учаастактара хааччахтаахтык туттуллалларын туһунан ыйар тосхол ылылынна.

Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурук сиригэр-уотугар олорор дьоҥҥо-сэргэҕэ бул-алт төрүт үгэс дьарыкпытынан буолар. Холобур, Саха сиригэр барыта 133 млн. га бултуур сиргэ киирсэр. Онтон 132 млн. га, ол иһигэр ойуурдаах учаастактар, булт хаһаайыстыбаларыгар сыһыарыллан түүлэһии быһыытынан докумуонунан оҥоһуллубакка, лицензиянан туттуллаллара биллэр. Онон сибээстээн Александр Жирков Саха сирин этиитин толору көмүскээбитин кэнниттэн, көннөрүү ылыллыбыт анал таблица иһигэр киирдэ, сокуон барылыгар көрүллүө. Инньэ гынан, лицензиялаах бултуур сирдэрбит түҥэтиллибэттэрэ федеральнай сокуонунан мэктиэлэниэ.

Итини таһынан, булт хаһаайыстыбатын сөбүлэһиитигэр сөп түбэһиннэрэн, ыйытыллар сир учаастага арендаҕа бэриллэр буоллаҕына, ити сир учаастагын биэриигэ бобууну олохтуур Саха сирин өссө биир көннөрүүтэ сокуон барылын 7-с ыстатыйатын 16-с пуунугар ыйылынна.

Өрөспүүбүлүкэ биир сүрүн туруорсуута – Хоту сир, Сибиир уонна Уһук Илин төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах омуктара өбүгэлэрин үгэһинэн дьарыктанар сирдэрин уопсай эргииртэн таһаарыы өйөнөн,сокуон барылын 7 ыстатыйатыгар туспа 19 пуунунан бобуу туһунан сурулунна. Оннук түөлбэлэр өрөспүүбүлүкэ сирин уопсай иэниттэн 39% ылаллар, ол эбэтэр 121 мөл. гаттан ордугу.

Итиэннэ сиртэн хостонор туһалаах баай баар учаастагар сири биэриини бобуу туһунан сокуон барылын 7 ыстатыйатын14,15 пууннарыгар ыйылынна.

Итини таһынан, өскөтүн сири маһы бэлэмниир сыаллаах көрдүүр буоллахтарына, ону аккаастыырга киирбит этии барыл хас да ыстатыйатыгар учуоттаныа. Саха сирэ, чуолаан кини соҕуруу өттө, үчүгэй, чиргэл тутуу мастааҕынан биллэр. Манан ойуур маһын ханнык да хааччаҕа уонна сиэрэ суох кэрдии туорайданар.

Сир учаастагын биир эрэ төгүл биэриини, сокуон күүһүгэр түһүмэхтэринэн киирэр бэрээдэгин үөскэтии, учаастактары биэриигэ ананар сири-уоту быһаарыыга, ураты туһаныыга баар сири-уоту араарыыга субъект сүрүн оруолу ылыахтааҕын, тустаах сиргэ наадыйыы туһунан сайабылыанньаны интернет ситимин эрэ нөҥүө буолбакка, суругунан биэрэр туһунан этиилэр өйөннүлэр.

Ил Түмэн депутаттара РФ Конституциятынан уонна федеральнай сокуоннарынан «федеральнай уокурук» өйдөбүлэ олохтоммотоҕор сигэнэн, сокуон барылын аатыгар уларытыылары киллэрэр этиилэрэ ылылынна. Манан сибээстээн, сир учаастактарын биэрии судургу бэрээдэгэ дьайыахтаах РФ субъектарын аата ыйыллыа.

«Уһук Илиҥҥи гектар» туһунан федеральнай сокуон барыла иккис ааҕыыга муус устар 12 күнүгэр көрүллүө.