29 Кулун тутар 29.03
  • -12°
  • $ 92,26
  • 99,71

Ил Дархан нэдиэлэтэ: төрөөбүт дойдуга тапталы иҥэрэр сүҥкэн соруктаахпыт

Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Бэс ыйын 27 күнэ. Айсен Николаев «РусатомОверсиз» АУО бэрэсидьиэнэ Евгений Пакермановыкытта Усуйаана улууһугар кыра кыамталаахатомнай ыстаансыйаны тутуу туһунан кэпсэттилэр. Евгений Пакерманов үлэ былаан быһыытынанбаран иһэрин туһунан эттэ. Ол курдук, сүрүнбырайыактыыр-чинчийэр үлэ бүтэн, эбиичинчийии ыытыллар. РИТМ-200Н реактор тиэхиньиичэскэй бырайыага оҥоһуллубут. Судаарыстыбаннай экологическай эспэртиисэыстаансыйаны тутууга лиссиэнсийэ ыларга көҥүлбиэрбит. Айсен Николаев ыстаансыйаны тутуу«Күчүс» сир баайын туһаҕа таһаарыыга эрэбуолбакка, Усуйаана улууһун социальнай-экэнэмиичэскэй биир кэлим сайдыытыгаркөдьүүстээх буоларын бэлиэтээтэ. Ыстаансыйаны2028 сылга үлэҕэ киллэриэхтэрэ.

Бэс ыйын 28 күнэ. Ил Дархан Арассыыйа норуоттарын ассамблеятын бэрэссэдээтэлэ, Евразия норуоттарын ассамблеятын секретариатын салайааччыта Светлана Смирнованы кытта Саха сирэ уонна икки бөдөҥ уопсастыбаннай холбоһуктары кытта бииргэ үлэлээһини ырыттылар. Светлана Смирнова «Этно-эрато» аан дойдутааҕы бэстибээл кыттыылаахтара Дьокуускайга этническэй муода киинин тэрийии туһунан этиилэрин Айсен Николаевка тириэртэ. Маный тэҥэ «ЕВРАЗИАДА» бырайыак туһунан кэпсээтэ. Бу национальнай, олимпийскай оонньууларга киирбэт успуорт көрүҥнэригэр күрэхтэһиини, Евразия норуоттарын национальнай култуураларын бэстибээлин уонна пуоруму түмэр бырайыак. Светлана Смирнова бастакы «ЕВРАЗИАДА»-ны Дьокуускайга ыытыахха сөбүн туһунан эттэ. Айсен Николаев Саха сиригэр тэрээһини ыытарга бары усулуобуйа баарын бэлиэтээтэ.

Бэс ыйын 28 күнэ. Ил Дархан оҕолитературатыгар Н.Е. Мординов — Амма Аччыгыйааатынан бириэмийэтэ 2021 сылга ХИФУ мэдиссиинэ институтун доцена Лидия Тарасоваҕахотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар төрүткултуураларын харыстааһыҥҥа уоннасайыннарыыга туһуламмыт айымньыларын иһинананна.

Бэс ыйын 28 күнэ. Айсен Николаев Донецкай норуодунай өрөспүүбүлүкэ Кировскай куоратыгар үлэлээтэ. Ил Дархан уонна куорат дьаһалтатын баһылыга Сергей Ермаков Саха сирэ уонна Кировскай бииргэ үлэлээһиннэрин туһунан Сөбүлэһиигэ илии баттаатылар. Саха сирэ куорат экэниэмикэтин уонна социальнай эйгэтин түргэнник чөлүгэр түһэрэргэ көмө үлэни ыам ыйыттан саҕалаабыта. Үлэни сүрүннүүргэ суһал ыстаап уонна оробуочай бөлөх тэрилиннэ. Чөлүгэр түһэриллиэхтээх эбийиэктэри, ол иһигэр доруобуйа харыстабылын, үөрэхтээһин, сылааһынан хааччыйыы эбийиэктэрин, уот уонна суол ситимнэрин быһаардылар. Маны тэҥэ бырамыысыланнас, урбаан, агробырамыысыланнай комплекс, наука, үөрэхтээһин, ыччат бэлиитикэтин, доруобуйа харыстабылын, социальнай көмүскэл, успуорт, туризм, култуура, эргиэн эйгэлэригэр бырайыактары уонна быһаарыылары олоххо киллэриигэ соруктары чопчулаатылар. Өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун аатыттан Кировскай баһылыгар КАМАЗ-ка олоҕурбут анал техника күлүүһүн туттарда.


Ил Дархан куорат киин балыыһатыгар бойобуой эппэрээсийэҕэ эчэйии ылбыт байыаннай сулуус
палаахтарын көрүстэ. Биир дойдулаахтарбыт бөҕөх туруктаахтар. Саха сирэ балыыһа үлэтигэр көмө оҥоруо. Өрөспүүбүлүкэттэн Кировскайы чөлүгэр түһэрсэ сылдьар үлэһиттэргэ махтанна уонна «Саха АССР 100 сыла» анал бэлиэни туттарда.

Айсен Николаев Кировскай олохтоохторун кытта кэпсэттэ. Кинилэр Саха сирин олохтоохторугар ыарахан кэмнэригэр өйөбүллэрин иһин махтал тылын тириэртилэр. Салгыы куорат 1 №-дээх орто оскуолатын кыһыл уонна үрүҥ көмүс мэтээлинэн бүтэрбит оҕолору чиэстээһиҥҥэ кытынна. Кинилэр үгүс уустуктары туораан, бэйэлэригэр эрэллэрин сүтэрбэккэ, үрдүк ситиһиилэммиттэринэн эҕэрдэлээтэ.

Ил Дархан Донецкай норуодунай өрөспүүбүлүкэ бырабыытыластыбатын бэрэссэдээтэлэ Виталий Хоценконы кытта салгыы социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыга бииргэ үлэлээһин боппуруостарын ырыттылар.

Бэс ыйын 30 күнэ. Ил Дархан салгын аалынан көтүү куттала суох буолуутугар мунньах ыытта. Туһааннаах тэрилтэлэр салайааччыларыгар соруктары туруорда. Тахсыбыт үс быһылааҥҥа эмсэҕэлээбит дьоҥҥо мэдиссиинэ көмөтүн толору хааччыйарга сорудахтаата. Көтөр ааллар нуорманы таһынан таһаҕаһы ылбаттарын кытаанахтык хонтуруоллуурга ыйда. Тыа баһаарын умулларыыга дьон доруобуйатыгар куттал суоһаабатын хааччыйыы инники күөҥҥэ турарын бэлиэтээтэ. Анал хамыыһыйа быһылааннар төрүөттэрин быһааран, ый устата иһитиннэриэ.

Бэс ыйын 30 күнэ. Айсен Николаев Арктика улуустарыгар уонна уустук сырыылаах нэһилиэнньэлээх пуннарга сибээс оптоволокно утаҕын тардыы туһунан мунньах ыытта. Петербурдааҕы экэнэмиичэскэй форумҥа Ил Дархан дойду сыыппара сайдыытыгар, сибээскэ уонна маассабай коммуникацияҕа миниистэрэ Максут Шадаевтыын бырайыактары киллэрии туһунан сөбүлэспиттэрэ. 20 улууска 7,5 тыһыынча км уһуннаах оптоволокно ситимэ тутуллан, 84 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа 100 тыһ. киһи түргэн интернеккэ холбонуо. Ил Дархан туһааннаах министиэристибэлэргэ үбүлээһин боппуруоһугар федеральнай киини кытта суһаллык үлэлэһэргэ сорудахтаата. Онуоха сибээс утаҕын тардыы, үлэлэтии, өрөмүөн барыта, табыгастаах тариф олохтонуута киириэхтээх. Быйыл бырайыактыыр-чинчийэр үлэ саҕаланыа, эһиилгиттэн тутуу барыа. 2025 сыл бүтүүтэ Арктика улуустарын кииннэригэр түргэн интернет тиийиэ.

Бэс ыйын 30 күнэ. Ил Дархан анал хамыыһыйа мунньаҕар ойуур баһаардарын бохсуу уонна сэрэтии боппуруостарын көрдө. Ойуурга эрэгийиэннээҕи ыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимэбиллэриллибитэ. Мииринэй, Томпо, Уус Маайаулуустарыгар муниципальнай таһымнаахыксаллаах быһыы-майгы эрэсиимэ олохтоммута. Айсен Николаев чугастааҕы кэмҥэ  икки  Бе-200 көтөр аал уонна МИ-26 бөртөлүөт ойуурбаһаардарын умуруорууга кэлэн үлэлиирбоппуруостарын быһаара охсоргобырабыыталыстыбаҕа  сорудахтаата.

От ыйын 1 күнэ. Айсен Николаев бэчээт уонна сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэр үлэһиттэрин, бэтэрээннэрин Национальнай бэчээткүнүнэн эҕэрдэлээтэ. Бу күнү олохтооһун сахаинтеллигенцията норуоту сырдатыыга уонна өй-санаа өттүнэн сайыннарыыга оҥорбут үтүөтүн билинии буолар диэн эҕэрдэҕэ этиллэр. «Биһиги национальнай бэчээт уратытын, төрөөбүт тылы туттууну кэҥэтэр, тыл баайын чөл хаалларар, дьону сайдыыга уонна таһаарыылаах үлэҕэ угуйар, төрөөбүт дойдуга тапталы иҥэрэр сүҥкэн соруктаахпыт. Бу барыта национальнай бэчээт үрдүк уонна эппиэтинэстээх соругунан буолар», — диэн бэлиэтиир Айсен Николаев.

От ыйын 1 күнэ. Ил Дархан Бойобуой дьайыылар бэтэрээннэрин күнүнэн эҕэрдэлээтэ. Бу күн ааспыт сыл ахсынньытыгар өрөспүүбүлүкэҕэ олохтонон, быйыл аан бастаан бэлиэтэнэр. Билигин Саха сиригэр 1945 сыл кэннэ буолбут бойобуой дьайыыларга кыттыбыт 3,5 тыһыынчаттан тахса киһи олорор. Кинилэр байыаннай-патриотическай уонна байыаннай-успуорт кулууптар үлэлэригэр, уопстастыбаннай олоххо көхтөөхтүк кытталлар.  

От ыйын 1 күнэ. Айсен Николаев II аан дойдутааҕы интеллектуальнай оонньуулар аһыллыыларыгар 17 омук дойдутуттан уонна 16 Арассыыйа эрэгийиэниттэн кыттар оҕолору, тэрийээччилэри эҕэдэлээтэ. Бэйэтэ Москватааҕы судаарыстыбаннай университет физическай факультетын бүтэрбит буолан, наука сайдыыны хамсатар күүһүн туох да тохтоппотун билэрин бэлиэтээтэ. «Туймаада» аан дойдутааҕы олимпиадаҕа ССРС норуодунай учуутала, өрөспүүбүлүкэҕэ физика, математика хамсааһынын көҕүлээччи Михаил Андреевич Алексеев аатын иҥэрэр туһунан быһаарыы ылбытын иһитиннэрдэ.

От ыйын 1 күнэ. Ил Дархан Дьокуускайга Сайсары күөл кытылын тупсаран оҥоруу бырайыагын олоххо киллэрии туһунан мунньах ыытта. Куорат 20 тыһыынчаттан тахса олохтоохторо бырайыак иһин куоластаабыттар. Онон «Олорор дьиэ уонна куорат эйгэтэ» национальнай бырайыак «Тупсаҕай куорат эйгэтин тэрийии» федеральнай бырагырааматын чэрчитинэн эһиил үлэ саҕаланан, үс сыл устата барыа. Ил Дархан бастаан «Триумф» успуорт комплексын аттын оҥорорго сорудахтаата. 2024 сылга VIII «Азия оҕолоро» оонньуулар ыытыллалларыгар Успуортка албан аат аллеята, сынньанар сир бэлэм буолуохтаахтарын туһунан ыйда.

От ыйын 1 күнэ. Айсен Николаев Дьокуускай баһылыга Евгений Григорьевы кытта көрсүһүүтүгэр ууулусса — суол ситимин көрүү-харайыы туһунан дьүүллэстилэр. Үбүлээһин биир таһымҥа турара, суолу ыраастыыр үлэлэри хааччаахтыырын туһунан куорат баһылыга эттэ. Ил Дархан министиэристибэлэргэ ити боппуруоһу быһаарарга сорудахтыам диэн эттэ.  Маны тэҥэ элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр тиэргэннэрин хапытаалынай өрөмүөнүн салгыы ыытыы туһунан кэпсэттилэр.

От ыйын 1 күнэ. Ил Дархан Өлүөнэ өрүс күнүнэн өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун эҕэрдэлээтэ. Эбэ кытылынан тайаан сытар  бары улуустарга, куораттарга, нэһилиэнньэлээх пууннарга экология марафона ыытыллар. Бары олохтоохтору субуотунньуктарга, экология акцияларыгар, сырдатар тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кыттарга ыҥырда.

От ыйын 2 күнэ. Дьокуускайга 2 №-дээх куорат балыыһатын поликлиникатын Гагаринскай уокурукка тутуу бастакы сыбаайатын туруордулар. Ил Дархан доруобуйа харыстабылын хайысхатыгар биир маҥнайгы быһаарыытынан бу поликлиника бырайыагын оҥорон, тутууну саҕалыыр туһунан этэ. 2023 сылга аныгы технологиянан, оборудованиенан хааччыллыбыт күҥҥэ 600 киһини көрөр саҥа поликлиника үлэҕэ киириэ диэн Айсен Николаев бэлиэтээтэ. Мэдиссиинискэй комплекс аэропорка барыыга Өктөөп 50 сыла автострада уонна Севастопольскай уулусса быһа охсуһуутугар сирдэригэр тутуллар. Оҕолорго уонна улахан дьоҥҥо аналлаах поликлиника, онкологическайамбулатория уонна анал отделениелар баарбуолуохтара. «Өйдөөх поликлиника» диэн бииркэлим информационнай тиһиккэ холбонуо.

От ыйын 2 күнэ. Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэ оскуолаларын хапытаалынай өрөмүөн хаамыытын көрдө. Ити сыалга 2,8 млрд солк. федеральнай  субсидия көрүллүбүтэ, ол иһигэр 2022 сылга –2,5 млрд солк., 2023 сылга – 356,89 мөл. солк. Өрөмүөн таһынан оборудованиенан хааччыллыахтара. 25 улууска уонна куорат уокуругар 58 оскуола саҥардыллыа, онтон быйыл 38 оскуола. Ил Дархан миэстэтигэр баһылыктар үлэ хаачыстыбалаахтык болдьоҕор ыытылларын кытаанах хонтуруолга ылалларыгар эттэ.

От ыйын 2 күнэ. Ил Дархан социальнай ситимнэргэ быһа эпииргэ тахсан, олохтоохтор ыйытыыларыгар хоруйдаата. Элбэх киһи суол өрөмүөнүн, тутуутун туһунан ыйытта, ол иһигэр Намныыр суол учаастага хаһан оҥоһуллан бүтэрин. Айсен Николаев авиапортан Жатайга диэри суолу кэҥэтии 2024 сылга түмүктэниэ диэтэ. Быйыл балаҕан ыйыгар Тулагыттан Объездной трассаҕа диэри өрөмүөн үлэтэ бүтүө.  

Афанасий Ноев,

Ил Дархан пресс-сэкирэтээрэ

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА