29 Кулун тутар 29.03
  • -13°
  • $ 92,26
  • 99,71

Ил Дархан нэдиэлэтэ: «Үлэ кыбаартала» кластер уонна Уһун үйэлэнии киинэ тэриллэригэр грант үбэ көрүллүөн сөп

Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Дьокуускайга РФ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта – РФ Бэрэсидьиэнин Уһук Илиҥҥи федеральнай уокуругар боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев  үлэлээтэ. Саха сирэ муус устарга «Үлэ кыбаартала» креативнай кластеры «Якутия» ТОР-га киллэрэр туһунан сайаапканы ыыппыта. Юрий Трутнев бу бырайыагы көрөн, РФ Уһук Илин уонна Арктика сайдыытыгар министиэристибэтигэр «Үлэ кыбаартала» кластеры уонна Уһун үйэлэнии киинин тэрийиигэ грант үбүн көрөргө сорудах биэрдэ. «Үлэ кыбаартала» кластер Дьокуускайга уруккута эт-үүт комбинатын 13 тыһ. кв.м. иэннээх дьиэтигэр тэриллиэҕэ. Бырайыак олоххо  киирдэҕинэ манна 1200 резидент үлэлиир кыахтаныаҕа.


Ыам ыйын 31 күнүгэр Айсен Николаев «Новый дом» үтүө санаа фондатын тэрийээччи Альберт Авдоляны кытта «Точка будущего» үөрэх комплексын тутуллар миэстэтин көрдүлэр. Бу 37,9 га учаастак Дьокуускай куораттан 8 км сиргэ, Жатай уокуругар баар. Тутуу былаһааккатын сыл бүтүөр диэри тэрийиэхтэрэ. Комплекс тутуллан 2023 сыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр үлэҕэ киллэриллэрэ былааннанар. Ил Дархан бэлиэтииринэн, өрөспүүбүлүкэҕэ аан бастаан чааһынай үп суотугар үөрэх бөдөҥ комплексын тутуохтара, манна оҕолор босхо үөрэниэхтэрэ. Саҥа оборудованиелаах, миэбэллээх, лабораториялардаах спортивнай инфраструктуралаах оҕо аймах үүнэригэр-сайдарыгар аныгы усулуобуйа көрүллүөҕэ. «Бизнес социальнай эппиэтинэстэҕин холобурунан Иркутскайга бастакы комплексы дьэндэппиттэрэ, Арассыыйаҕа иккис маннык эбийиэк биһиэхэ киириэҕэ. Өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар үөрэхтээһин сүрүн тирэх буоларынан бу хайысхаҕа улахан болҕомтону уурабыт», – диэтэ регион баһылыга.

Ыам ыйын 31 күнүгэр Владивостокка РФ Генеральнай прокуратуратын итиэннэ РФ Уһук Илин уонна Арктика сайдыытыгар министиэристибэтин киэҥ ыҥырыылаах сүбэ мунньаҕа буолла. Тэрээһиҥҥэ Арассыыйа вице-премьерэ – Уһук Илиҥҥи федеральнай уокурукка РФ Бэрэсидьиэнин боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев, Арассыыйа генеральнай прокурорун солбуйааччыта Дмитрий Демешин, РФ Уһук Илин уонна Арктика сайдыытыгар миниистирэ Алексей Чекунков, Уһук Илин субъектарын прокурордара уонна баһылыктара, федеральнай былаас, уопсастыбаннай тэрилтэлэр бэрэстэбиитэллэрэ, Саха сириттэн Ил Дархан Айсен Николаев кытыннылар. Мунньахха урутаан сайдыы территориятыгар уонна Владивосток көҥүл пуордун сирдэригэр ыытыллар үлэни сокуонунан хааччыйыы боппуруостарын дьүүллэстилэр. Ону таһынан экономиканы түргэн тэтиминэн сайыннарыыга уонна инвестицияны тардыыга харгыһы туоратыы, бизнеһи административнай ыгыыттан көмүскээһин, хорруупсуйаны утары охсуһуу кыһалҕаларын ырыттылар. Сүбэ мунньах түмүгүнэн балаһыанньаны тупсарар дьаһаллар олоххо киирэллэрэ күүтүллэр. Уһук Илин уонна Арктика сайдыытыгар министиэристибэтэ уонна Генеральнай прокуратура холбоһуктаах үлэлэрэ көдьүүстээх буоларыгар мунньах кыттааччылара эрэллэрин биллэрдилэр.

Бэс ыйын  1 күнүгэр Айсен Николаев Оҕо көмүскэлин күнүнэн эҕэрдэлээтэ. «Хайа да кэмҥэ оҕоҕо кыһамньы, кини олоҕун уонна доруобуйатын көмүскэлэ, оҕо аймах сөптөөхтүк сайдар усулуобуйатын тэрийии судаарыстыба уонна уопсастыба биир тутаах соругунан буолар. Бу бырааһынньык үүнэр көлүөнэ дьоллоох оҕо сааһын уонна тускутун иһин биһиги, улахан дьон, эппиэтинэһи сүгэрбитин санатар. Саха сирин ыччата хаачыстыбалаах үөрэҕи ыларга, туһалаахтык сынньанарга, талаанын уонна дьоҕурун арыйарга сааһыттан, интэриэһиттэн, олорор сириттэн тутулуга суох тэҥ кыахтаах буолуохтаах. Биһиги бүттүүн кинилэр оҕо саастара дьоллоох буоларын туһугар бары усулуобуйаны тэрийиэх тустаахпыт.Ол да буоллар таптал, кыһамньы, болҕомто уонна өйөбүл дьиҥин оҕо дьиэ кэргэҥҥэ ылар. Онон биһиги оҕо иитиитигэр, кини дьоһун киһи буола улаатарыгар бары күүстэрин ууран, киниэхэ бэйэлэрин холобурдарынан бигэ туруктаах уонна иллээх дьиэ кэргэн суолтатын иҥэрэр төрөппүттэргэ махтанабыт»,  – диэн Ил Дархан бэйэтин эҕэрдэтигэр бэлиэтээн эттэ.

Бэс ыйын 1 күнүгэр СӨ баайга-дуолга уонна сир сыһыаннаһыыларыгар министиэристибэтэ иһитиннэрбитинэн,  1873 сыллааҕы эр дьон классическай прогимназияларын былыргы дьиэтэ турар сирин учаастага федеральнайтан өрөспүүбүлүкэ бас билиитигэр көһөрүллүннэ. Санатар буоллахха, Айсен Николаев 2020 сыл ахсынньы 24 күнүгэр Анал этиитигэр Саха АССР 100 сылын көрсө Дьокуускайга Реальнай училище уонна эр дьон классическай прогимназияларын историческай дьиэлэрин чөлүгэр түһэрэр туһунан эппитэ. Итиэннэ Бырабыыталыстыбаҕа бүддьүөтү таһынан үбү тардан, 2021 сылга бу үлэни саҕалыырга сорудахтаабыта.

Бэс ыйын 1 күнүгэр Айсен Николаев РФ айылҕа ресурсаларыгар, экологияҕа министиэристибэтин солбуйааччыта Сергей Аноприенконы уонна ойуур хаһаайыстыбатын Федеральнай агентствотын салайааччыта Иван Советниковы кытары көрсөн, ойуур комплексын тыын суолталаах боппуруостарын, ол иһигэр өрөспүүбүлүкэҕэ ойууру харыстааһын көдьүүһүн үрдэтиини, ойуур баһаардарын ахсаанын аччатыыны ырыттылар. Көрсүһүү кэмигэр 2020 сыллааҕы баһаар сезонун түмүгүн, ойуур баһаарын умулларыыны үбүлээһин, улуустарга ойуур баһаарыгар баһылыктар эппиэтинэстэрин, ойуур бырамыысалыннаһын сайдыытын тула кэпсэттилэр. Маны сэргэ билигин ойуурга маһы буортулуур солколоох үрүмэччи ааҥнаабытынан федеральнай киинтэн эбии үп көрүллүөҕүн туһунан быһаарыстылар.

Бэс ыйын 2 күнүгэр Дьокуускайга РФ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта – РФ Бэрэсидьиэнин Уһук Илиҥҥи федеральнай уокуругар боломуочуйалаах бэрэстэбиитэлэ Юрий Трутнев  үлэлээтэ. Кини Дьокуускайга кэлээт, Саха сиригэр урутаан сайдыы территорияларын сайыннарыы боппуруоһугар мунньах ыытта. Бүгүҥҥү күҥҥэ өрөспүүбүлүкэҕэ урутаан сайдыы икки  территорията – «Якутия» уонна «Южная Якутия» ТОР-дар үлэлииллэр. Юрий Трутнев сорудаҕынан өрөспүүбүлүкэ салалтата бу хайысхаҕа үлэни салгыы күүскэ сайыннарыаҕа. Саха сирэ муус устарга «Үлэ кыбаартала» креативнай кластеры «Якутия» ТОР-га киллэрэр туһунан сайаапканы ыыппыта. Юрий Трутнев бу бырайыагы көрөн, РФ Уһук Илин уонна Арктика сайдыытыгар министиэристибэтигэр «Үлэ кыбаартала» кластеры уонна Уһун үйэлэнии киинин тэрийиигэ грант үбүн көрөргө сорудах биэрдэ. «Үлэ кыбаартала» кластер Дьокуускайга уруккута эт-үүт комбинатын 13 тыһ. кв.м. иэннээх дьиэтигэр тэриллиэҕэ. Бырайыак олоххо  киирдэҕинэ манна 1200 резидент үлэлиир кыахтаныаҕа. Салгыы Боломуочайалаах бэрэстэбиитэл Саха сиригэр инвестиционнай бырайыактары киллэрэргэ үлэлэһэр «Опека» уонна «Медскан» хампаанньалар бөлөхтөрүн кытта көрүстэ. «Опека» Уһун үйэлэнии киинин тэрийэр былааннаах. Бу медико-социальнай кластерга 300 миэстэлээх социальнай-медицинскэй көмөнү оҥорор стационар үлэлиэҕэ.  «Медскан» маҥнайгы сүһүөх медцинскэй көмөнү оҥорор элбэх хайысхалаах киини тэрийэр былааннаах. Модельнай киин 600 киһи симиэнэҕэ сылдьар кыамталаах. РФ вице-премьерэ Саха сиригэр олорор дьиэни тутуу боппуруоһугар мунньах ыытта. Манна бу эйгэҕэ национальнай бырайыак туолуутун көрдүлэр. «Быйыл 550 тыһ. кв. м. олорор дьиэни киллэриэхтээхпит. Уһук Илиҥҥэ араас чэпчэтии көрүллэр кэмигэр туруоруммут сорукпутун ситиһиэхпит», — диэн Айсен Сергеевич бэлиэтээтэ. Мунньах түмүгүнэн Юрий Трутнев РФ Тутууга министиэристибэтигэр олорор дьиэни тутуу бырайыактарын олоххо киллэриигэ федеральнай бүддьүөттэн Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр инфраструктурнай бүддьүөт кирэдьиитин биэрэр кыаҕы үөрэтэргэ сорудахтаата. РФ Уһук Илин уонна Арктика сайдыытыгар министиэристибэтигэр «Уһук Илиҥҥи кыбаартал» пилотнай бырайыакка Саха сирин кытыннарар туһунан өрөспүүбүлүкэ этиитин көрөрүгэр, онно эбии коммунальнай уонна да атын инфраструктураны тутуу үбүлээһинин механизмнарын көрөргө соруйда. Энергетиканы сайыннарыы боппуруоһугар «РусГидро» хампаанньа дизельнэй генерацияны солбуйар ураты бырайыагы көрдөрдө. Манна дизельнэй уматыгы таһынан күн уонна тыал күүһэ туһаныллыаҕа. Быйыл Муомаҕа уонна Дьааҥыга  6, итиэннэ 2024 сыл бүтүөр диэри 66  дизельнэй электростанция хоту улуустарга тутуллуоҕа. Онон бу бырайыак олоххо киирдэҕинэ уматыкка  30% диэри кэмчилээһин тахсыаҕа. Юрий Трутнев салалтатынан сиртэн хостонор баайы көдьүүстээхтик туһаҕа таһаарыы боппуруоһа көрүлүннэ. Мунньах түмүгүнэн вице-премьер өрөспүүбүлүкэҕэ сир баайыгар лицензиялаахтары бэрэбиэркэлииргэ сорудахтаата. Тоҕо диэтэххэ үгүстэр лицензия ылан баран, баайы туһаҕа таһаарбакка, дьарыктаммакка сылдьаллара этилиннэ. Бэрэбиэркэ түмүгүнэн лицензиялар төттөрү былдьанан, аукционнар хаттан биллэриллиэхтэрэ. Маны таһынан Юрий Трутнев Дьокуускайга аэропорт көтөр балаһатын саҥардар өрөмүөн үлэтин хаамыытын көрдө. Вице-премьер бэдэрээччиттэр болҕомтолорун үлэ бигэргэммит болдьоҕу тутуһууга уурда уонна көтөр-түһэр балаһа өрөмүөнүн үлэтин оптимизациялыырга сорудахтаата. Аэропорт билигин 3-4-с кылаастаах салгын суудуналара түһэллэригэр 1 628 миэтэрэ уһуннаах балаһаны үлэлэтэр. Балаһаны саҥардар кэмҥэ сөмөлүөттэр көтүүлэрин тэрийии бигэргэтиллибит былаанынан барар. Киин куорат аэропорда алтынньыттан 3,4 тыһ. миэтэрэ усталаах көтөр-түһэр балаһаны үлэҕэ киллэриэҕэ. Бу күн Айсен Николаев РФ айылҕа ресурсаларыгар уонна экологииҕа миниистирэ Александр  Козловы кытары көрсөн ойуур баһаардарын тула кэпсэттэ. Миниистир шелкопряды кытары охсуһууга эбии 150 мөл.солк. көрүллүөхтээҕин туһунан иһитиннэрдэ.

Бэс ыйын 3-5 күннэригэр Айсен Николаев Петербурдааҕы норуоттар икки ардыларынааҕы ХХIV экономическай форумҥа үлэлээтэ. Үс күн устата элбэх тэрээһин – дьыалабыай көрсүһүүлэр, мунньахтар, сөбүлэһиилэри түһэрсии буоллулар. Ол курдук, бэс ыйын 3 күнүгэр Ил Дархан «Высочайший» хампаанньа («GV Gold») дириэктэрдэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Сергей Докучаевы кытары кэскиллээх бырайыактары олоххо киллэриини дьүүллэстилэр. Хампаанньа Усуйаанаҕа баар «Күчүс» диэн саппаастаах сиргэ көмүһү хостуур иһин аукциоҥҥа кыттарга бэлэмин туһунан кэпсэтии барда. «Күчүс» сири туһаҕа таһаарыы өрөспүүбүлүкэҕэ энергетическэй, инфраструктурнай өттүнэн көмөлөһүөҕэ, чуолаан арктическай улуустар социальнай-экономическай сайдыыларын хааччыйыаҕа. Хампаанньа Саха сиригэр геологическай-чинчийэр үлэтин итиэннэ руданы, ону тэҥэ кыһыл көмүһү хостуур кээмэйин улаатыннарар баҕалаах. «Высочайший» хампаанньа өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр ааспыт сылга миллиард аҥарын кэриҥэ солкуобайдаах нолуогу киллэрбит. Хампаанньа Тарас Десяткин кэриэһигэр аналлаах тэрээһиннэри үбүлүүр былааннаах. Билиҥҥитэ Саха сиригэр «Высочайший» ПАУо икки салаата үлэлии сылдьар. Ол курдук, Тарыҥнааҕы көмүһү хостуур хампаанньа Өймөкөөн оройуонугар 3 туонна кэриҥэ көмүһү хостуур былааннаах, 900-чэ үлэ миэстэтинэн хааччыйар. Итиэннэ Алдан оройуонугар Улахан Кураанахха «Саха Голд Майнинг» АУо үлэлиир.

Бэс ыйын 3 күнүгэр Ил Дархан  тырааныспар боппуруоһугар дьыалабыай сессияҕа, экономика уонна үп хайысхатыгар РФ Судаарыстыбаннай  хамыыһыйатын мунньаҕар, Арассыыйа инновационнай регионарын Ассоциациятын чилиэннэрэ – РФ субъектарын салайааччыларын көрсүһүүлэригэр, губернатордар кулууптарын мунньаҕын чэрчитинэн «Саҥа кэмҥэ салайыы практикатын көдьүүһэ» диэн кэпсэтиигэ кытынна, РФ Индия посола Венакатеш Варманы кытта көрүстэ. Крым баһылыга Сергей Аксененконы уонна Калмыкия баһылыга Бату Хасиковы кытта бииргэ үлэлииргэ сөбүлэһии, АЛРОСА генеральнай диэриэктэрэ Сергей Ивановтуун Ньурба оройуонугар Накыыҥҥа  газ ситимин тутууга сөбүлэһии түһэристэ.

Бэс ыйын 5 күнүгэр Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ  кыттыылаах Форум пленарнай мунньаҕар кыттыыны ылла. Владимир Путин ыччат дьарыктаах буолуутугар саҥа бырагырааманы үлэлэтэр, чэпчэтиилээх ипотека бырагырааматын уһатыы, аччыгый бизнес сайдыытын саҥа механизмнарын тустарынан суолталаах этиилэри оҥордо. Ил Дархан Арассыыйа экономикатыгар Сбербаан ыыппыт тэрээһинигэр, Губернатордар кулууптарын регионнарга технологическай хамсааһыны оҥоруу туһунан мунньаҕар, «Биир ньыгыл Арассыыйа» партия сессиятыгар  кытынна. Форум кэмигэр Саха сирэ инвестиционнай килиимэт Национальнай рейтинигэр 10 бастыҥ субъект ахсааныгар киирбитин иһитиннэрдилэр. Бу күн РФ Япония посола Кодзуки Тоёхисаны кытары көрүстэ. «Система»  АФК дириэктэрдэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Евтушенковтыын холбоһуктаах инвестиционнай бырайыактар тустарынан кэпсэттилэр. «ВР» диэн аан дойдуга ньиэп биир улахан хампаанньатын генеральнай дириэктэрэ Бернард Лунины кытта ХИФУ талааннаах устудьуоннарын үөрэниилэрин өйүүр анал бырагыраама уонна «Таас Үрэх нефтегазодобыча» хампаанньа сайдыытын дьүүллэстилэр. ВЭБ.РФ судаарыстыбаннай корпорация бэрэссэдээтэлэ Игорь Шуваловтыын «Үөрэхтээһини сайыннарыы» судаарыстыбаннай бырагырааманан Саха сирин оскуолаларыгар эбии миэстэлэри арыйарга, бииргэ үлэлээһиҥҥэ сөбүлэһии түһэрсилиннэ. Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэҕэ ойуур баһаардарын умулларыыга суһал сулууспалары кытары быһаччы сибээһи тутуһар, хонтуруоллуур. Ньурба улууһугар Арассыыйа ЫБММ авиацията, Якутлесресурс уонна Авиалесоохрана тэрилтэлэр үлэһиттэрэ тиийэн үлэлии сылдьаллар.

Бэс ыйын 6 күнүгэр Айсен Николаев Санкт-Петербурга Адмирал С.О.Макаров аатынан муора уонна өрүс флотун судаарыстыбаннай университетыгар сырытта. Университет ректора Сергей Барышниковтыын биһиги пуортарбытыгар, флокка, тутулла турар судоверфэҕэ каадыры бэлээмнээһиҥҥэ сөбүлэһии түһэристилэр. Бу күн Ил Дархан Хотугу сири-уоту уонна төрүт олохтоохтору бигэтик сайыннарыы тиэмэтигэр аналлаах сессияҕа кыттан тыл эттэ. Федеральнай былаас салайааччыларын, Финляндия, Канада посолларын, хотугу регионнар баһылыктарын, экспертэри кытары Хоту сиргэ олох хаачыстыбатын тупсарыы, төрүт омуктар сайдыыларын тустарынан боппуруостары дьүүллэстилэр.  Ыччат дьыалаларыгар Федеральнай агентство салайааччыта Ксения Разуваевалыын бииргэ үлэлээһиҥҥэ илии баттастылар. Ону таһынан «Старвей» хампаанньалар бөлөхтөрө уонна «РИК Плюс» АО буолан, «Алмас» ЛПК комплексын базатыгар мас соҕотуопкалыыр уонна таҥастыыр бизнеһи  сайыннарыыга үс өрүттээх сөбүлэһии түһэристилэр. Регион баһылыга «Марубени Корпорейшн» холдинг СНГ дойдуларыгар генеральнай дириэктэрэ Наотака Минэдзакины кытта көрүстэ. Ил Дархан сорудаҕынан Ньурба, Сунтаар улуустарыгар Бырабыыталыстыба Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Дмитрий Садовников балаһыанньаны миэстэтигэр тиийэн хонтуруоллуур. Суһал ыстаап мунньаҕа ыытыллан, Бүлүү умнаһын улуустарыгар ойуур баһаардарын умуруорууга бөлөхтөрү күүһүрдэргэ, бөҕөргөтөргө быһаарылынна. Саха сирин салалтатын туруорсуутунан Хабаровскайтани Бе-200 диэн «Амфибия» сөмөлүөт көмөҕө кэллэ. Хабаровскайтан, Приморьеттан 180 киһилээх баһаарынай парашютнай-десантнай сулууспата эбии көмөҕө кэлиэҕэ. Суһал ыстаап чилиэннэрэ ойуур баһаардарын умулларыыга үлэни сүрүннүүргэ улуустарынан тарҕаһан үлэлииллэр. Баһаары умулларыыга олохтоох нэһилиэнньэ күүскэ турунан үлэлэһэр. Дмитрий Садовников күнүстэри-түүннэри көмөлөһө сылдьар дьоҥҥо махтанна.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА