29 Кулун тутар 29.03
  • -15°
  • $ 92,26
  • 99,71

Ил Дархан нэдиэлэтэ. IT-технологиялары олоххо  киллэрии үлэтэ күүскэ ыытыллар

18:01, 18 января 2021
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Тохсунньу 11 күнүгэр Айсен Николаев үүммүт сылга суһал ыстаап бастакы мунньаҕын ыытта. Эпидемиологическай быһыы-майгы арыый тупсубут, ол эрээри кэккэ улууска, чуолаан Алдаҥҥа, Мэҥэ Хаҥаласка ыалдьааччы ахсаана эбиллибит. Ураты болҕомтоҕо Бүлүү, Ньурба, Мирнэй, Ленскэй улуустара тураллар. Өскөтүн ахсынньыга нэдиэлэ ахсын 1,5 тыһ. киһи ыалдьар буоллаҕына, үүммүт дьыл иккис нэдиэлэтигэр 864 түбэлтэ бэлиэтэммит. Бырааһынньыктааҕы уһун өрөбүллэргэ көрдөрүү 40% аччаабыт. «Ил Дархан нэдиэлэтэ» рубриканы салгыы ааҕыҥ.


Чугастааҕы кэм сүрүн соругунан вакцинацияны маассабайдык ыытыы буолар. Айсен Николаев Бырабыыталыстыбаҕа Роспотребнадзору кытары вакцинаны тиксэрии маршрутун чуолкайдыылларыгар сорудахтаата. Короновируһу утары быһыыны ылааччылар туруктарын бэрэбиэркэлэтэллэр, анкета толороллор, кинилэр дааннайдарын федеральнай реестргэ киллэрэллэр. Итиниэхэ барыта биирдии киһиэхэ 40-60 мүн. тиксэр. 1 тыһ. тахса үлэһиттээх тэрилтэлэргэ вакцинаны биэрэр быстах кэмнээх пууннары арыйыахха уонна анкетаны толорууга волонтердары кытыннарыахха сөбүн эттэ. Билигин быһыы ылааччылары испииһэктэрин оҥороллор.

Тохсунньу 11 күнүгэр Ил Дархан Айсен Николаев Дьокуускай куорат мэрэ Сардаана Авксентьеваны кытта көрүстэ. Көрсүһүүгэ киин куорат бүгүҥҥү туругун туһунан кэпсэттилэр. Санатан эттэххэ, ити күн Сардаана Авксентьева үлэтиттэн болдьоҕун иннинэ уурайарын туһунан иһитиннэрбитэ. «Сардаана Владимировна олус судургута суох быһаарыныыны ылынна. Эрдэ болдьоҕун иннинэ үлэлээн бүтэрин иһитиннэрдэ. Биһиги бу туһунан кэпсэтэн турабыт. Мин кинини өйдүүбүн. Киһиэхэ саамай сүрүнэ —  дьиэ кэргэнэ уонна доруобуйата», — диэн Ил Дархан инстаграмыгар суруйда.

Тохсунньу 12 күнүгэр Ил Дархан улуус баһылыктарын кытта мунньахха медицинскэй тэрилтэлэргэ маассабай быһыыны биэрэр пууннары бэлэмниир, быһыыны ылааччылар испииһэктэрин оҥоруу, улахан бырамыысалыннай тэрилтэлэргэ көһө сылдьар биригээдэлэри тэрийэр соругу баһылыктарга туруорда. Онон улуустарга, куораттарга вакцинацияҕа бэлэм барар. Саҥа дьыл иннинэ биһиги эрэгийиэммит эпидемиологическай быһыы-майгы туругунан дойдуга 26 миэстэҕэ сылдьыбыт буоллаҕына, билиҥҥитэ 46 миэстэҕэ турар. Онон Айсен Николаев балаһыанньаны мөлтөппөт сорук турарын бэлиэтээтэ. Уоппускаттан атын сирдэртэн сынньанан кэлээччилэри дистанционнай үлэҕэ көһөрөрү, хааччахтыыр миэрэни тутуһууну хонтуруоллааһыны, мааскалаах сылдьыыны ирдээһини, социальнай дистанцияны тутуһууну, уопсастыбаннай сирдэргэ дезинфекцияны ыытыыны, тумуу, грипп сибикилээх оҕолору оскуолаҕа уруокка киллэрбэт буолууну хонтуруоллуур наадатын эттэ. Ураты болҕомтоҕо социальнай тэрилтэлэри ылары соруйда.

Билиҥҥитэ 70 тыһ. дозанан регион хааччылынна, кэлэр өттүгэр эбии кэлиэҕэ. Ил Дархан нэһилиэнньэҕэ өйдөтөр-быһаарар үлэни тэрийиини, вакцинаны биэрэр пуууннарга элбэх киһи тоҕуоруһуутун таһаарбат гына сорудахтаата. 65-тэн аҕа саастаах дьон, хроническай ыарыылаахтар уонна атын дойдулартан кэлээччилэр дьиэлэригэр олороллорун болҕомтоҕо ылалларын эттэ.

Тохсунньу 12 күнүгэр «Ленатааҕы холбоһуктаах өрүс пароходствота» ПАО 2020 сыллааҕы үлэтин түмүгүн таһаарар уонна быйылгы былаанын көрөр мунньаҕы ВКС режиминэн ыытта. Сүрүн иһитиннэриини хампаанньа генеральнай дириэктэрэ Сергей Ларионов оҥордо. Навигацияҕа 1 мөл. 416 тыһ. коммерческай таһаҕас тиэллибит, ол иһигэр 338 тыһ. туонна ньиэп бородууктата.  Бу иннинээҕи сылтан көрдөрүү 14% улааппыт. Сыл устата сүрүн үлэтинэн пароходство 5 млрд тахса солк. киллэрбит, урукку көрдөрүүттэн 13% элбэх. Былаан 109% туолбут. Ыраас барыс сыл түмүгүнэн 35 мөл.солк. тэҥнэспит. Компания флота 303 ахсааннаах, навигацияҕа 284 техника үлэлээбит.

Тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ бу иннинэ икки сылы быһа халбаҥнаабакка турбут таһаҕаһы тиэйии тариба үрдээбитэ кыһалҕаны үөскэтэрин  эттэ. Гражданскай флот маассабай туһаттан тахсыытын болдьоҕо тирээбитин, ол иһин арктика улуустарыгар таһаҕаһы тиэйээччилэргэ чэпчэтиилээх лизинг механизмын киллэриигэ үбүлээһини көрөргө этии киллэрдэ.

Айсен Николаев хампаанньа сылы үчүгэй көрдөрүүлээх түмүктээбитин, туруоруллубут соругу толорбутун бэлиэтээтэ. Маныаха үлэ хайысхатын кэҥэтэри эттэ. Бырабыыталыстыбаны пароходство саҥа ырыынакка тахсарыгар, ол иһигэр муоранан таһаҕаһы тиэйиигэ ылсарыгар көмөлөһөргө ыҥырда. Чоҕу, сиикэй ньиэби тиэйии боппуруоһугар мунньах ыытары эттэ. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлигэр федеральнай киини кытта арктическай навигация болдьоҕун алтынньы 15 күнүгэр диэри уһатарга үлэлэһэригэр сорудахтаата. Эрэгийиэн баһылыга өрөспүүбүлүкэҕэ хараабыллары тутууга болҕомтону уурда, суудунаны бас билээччилэргэ чэпчэтиилээх лизинг механизмын киллэрэри ыйда. Социальнай суолталаах тиэйиилэри оҥорор «Ленатурфлот» тэрилтэҕэ аадырыстаах көмөнү оҥорорго сорудахтаата.

Тохсунньу 12 күнүгэр «Алмаасэргиэнбаан» ааспыт сыллааҕы үлэтин  көрдүлэр. Айсен Николаев АЭБ сылы үчүгэй көрдөрүүлээх түмүктээбитин, баан туруктаах буолуутун сүрүн рейтини таһаарар агентстволар бигэргэпиттэрин эттэ. АЭБ 300 тыһ. биирдиилээн дьону уонна 6,5 тыһ. корпоративнай килийиэни хааччыйар. Баан бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ Николай Долгунов иһитиннэрбитинэн, ааспыт сылга баан «Уһук Илиҥҥи ипэтиэкэ» бырагырааманан нэһилиэнньэҕэ 620 мөл. солк. тахса суумалаах кирэдьиит биэрбит. Бу көрдөрүүтүнэн өрөспүүбүлүкэҕэ үһүс, Уһук Илиҥҥи уокурукка бэһис миэстэҕэ тахсыбыт. Баан барыһа 2,3 млрд солк. тэҥнэспит, былааны 108%. толорбут. Барыллаан ааҕыынан ыраас барыһа 151 мөл солк. тэҥнэһэр. Отчуоттуур кэм устата баан хапытаалын  145 мөл солк. үүнүүтэ күүтүллэр, ити 4,6 млрд солк. кэриҥэ буолар.  2021 сылга АЭБ корпоративнай биисинэһи сайыннарыыга национальнай бырайыактары олоххо киллэриигэ кыттыаҕа, ол иһигэр дьону хаарбах дьиэлэртэн көһөрүүгэ, хаачыстыбалаах суоллары тутууга.

Айсен Николаев АЭБ судаарыстыбаннай бырагыраамаларга уонна инвестиция бырайыактарыгар көхтөөхтүк кыттыахтааҕын бэлиэтээтэ. Ол инниттэн эрэгийиэн Бырабыыталыстыбата тустаах бааны кытта ыкса үлэлээһини олохтуохтааҕа этилиннэ.

Эмиэ бу күн Айсен Николаев социальнай ситиминэн блогердары кытта көрүстэ. Кэпсэтиигэ араас хабааннах боппуруостары таарыйдылар. Өлүөнэ муостатын тутууга үлэ хаамыыта бырайыак быһыытынан барарын эттэ. 2021 сыл историяҕа муоста тутуута саҕаламмыт сылынан киириэҕэ диэн бэлиэтээтэ. Маны сэргэ Ил Дархан Уһук Илиҥҥи уокурукка биир уопсай авиакомпания олохтонноҕуна даҕаны, Дьокуускайга уонна атын куораттарга салгынынан көтүүгэ дотация, чэпчэтиилээх тарифтар көрүллүөхтэрин эттэ. Саха сирэ бэйэтин авиакомпанияларын хаалларыаҕа, үлэлэтиэҕэ диэн үллэһиннэ.

Соторутааҕыта Саха сирин тустуутун сүүмэрдэммит хамаандатыгар консультант-тириэнньэринэн олимпийскай уонна аан дойду 5 төгүллээх чемпиона, кэлин тириэнньэр быһыытынан биллибит Хаджимурат Гацалов анаммыта, Ил Дархан ыҥырыытын ылынан кэлбитэ. Блогердары кытта көрсүһүүгэ саҥа тириэнньэр Саха сиригэр Чэбдигирдии сыла биллэриллибитинэн өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар кытаанах доруобуйаны, бэйэлэрин харыстана сылдьалларыгар баҕарда. «Мин Саха сиригэр үлэлии кэлбиппиттэн олус үөрэбин. Улахан спортка айаным, бастакы кыһыл көмүс мэтээли ылыым Дьокуускайтан саҕаламмыта. Бу ситиһиини, табыллыыны мин төттөрү эһиэхэ аҕалыахпын баҕарабын. Саха сирэ улахан спортивнай үгэстээх, дьарыктанарга бары кыах, усулуобуйа баар. Сүрүнэ  –спортсменнарбыт бэйэлэригэр итэҕэйиэхтээхтэр, бигэ эрэллээх буолуохтаахтар, чопчу кыһыл көмүһү аҕалар соругу туруорунуохтаахтар. Кинилэр кыахтарын арыйыы тириэнньэрдэр соруктарынан буолар», – диэн олимпийскай чемпион санаатын тириэртэ. Айсен Николаев Хаджимурат Гацаловка ситиһиини баҕарда.  

Тохсунньу 14 күнүгэр Ил Дархан Айсен Николаев санитарнай-эпидемиологическай туругунан сибээстээн, хааччахтааһын миэрэлэрин олунньу 15 күнүгэр диэри уһатар туһунан ыйаах таһаарда. Онно сөп түбэһиннэрэн, 2021 сыллааҕы былааҥҥа киирбит физкултуурунай-чэбдигирдэр, спортивнай-маассабай тэрээһиннэр  ыытыллыахтарын сөбүн туһунан этиллэр. Ол эрээри тэрээһиннэр көрөөччүтэ суох буолуохтаахтар. Тэрээһини ыытыы усулуобуйатын  Роспотребнадзору уонна суһал ыстаабы  кытары сөбүлэһиллиэхтээх. Маны таһынан култуурунай-сынньалаҥ тэрилтэлэр, айар устуудьуйалар үлэлэрэ көҥүллэннэ.

Тохсунньу 14-15 күннэригэр Айсен Николаев Москваҕа  Гайдаровскай форумҥа кытынна. Быйыл сүрүн болҕомто Арассыыйа уонна аан дойду пандемия кэнниттэн хайдах буолуоҕар ананна. Экспиэртэр уонна спикердэр экэниэмикэ бэлиитикэтин, доруобуйа харыстабылын уонна үөрэхтээһин эйгэтигэр тирээн турар турар кыһалҕалары, үлэ ырыынагын, судаарыстыбаны салайыы, бизнес боппуруостарын уо.д.а тустарынан кэпсэттилэр.

Тохсунньу 14 күнүгэр форумҥа Айсен Николаев суударыстыбаннай салайыыга сыыппара сибээһин тула  кэпсэтиигэ кыттынна. Ил Дархан трансформация үтүө өрүттэрдээҕин  бэлиэтээтэ. Цифровизация баар буолан, ыраах сытар нэһилиэктэр олохтоохторо туһааннаах өҥөлөрүнэн туһанар кыахтаахтарын ыйда. «Билигин өрөспүүбүлүкэбит IT-технологиялары олоххо  киллэриигэ Уһук Илин эрэгийиэнигэр инники күөҥҥэ сылдьар.  Олохтоохтор Саха сирин бас-көс IT-хампаанньаларыгар үлэлиир, стратегическай суолталаах былааннары олоххо киллэриигэ кыттар кыахтаахтар», – диэн Ил Дархан эттэ. Билигин социальнай суолталаах судаарыстыбаннай уонна муниципальнай өҥөлөрү сыыппара көрүҥэр көһөрүү соруга турарын санатта.

Айсен Николаев Өрөспүүбүлүкэҕэ искусственнай өйгө олоҕурбут, гражданнар туһаайыыарыгар, ыйытыыларыгар хардарар «AITA» диэн цифровой көмөлөһөөччүнү оҥоро сылдьалларын иһитиннэрдэ. Бу систиэмэ былаас уорганнара гражданнары кытта үлэтин хаачыстыбатын тупсарыаҕа. Саха сиригэр олоххо киирбитин кэнниттэн, атын эрэгийиэннэргэ маннык уопуту тарҕатыахха сөп диэн РФ цифровой сайдыыга миниистирин солбуйааччы Олег Качанов эттэ.

Гайдаровскай форумҥа Саха сирин сыыппара сибээһин баһылаабыт  бастыҥ эрэгийиэнинэн билиннилэр уонна «Цифровая вершина» диэн бириэмийэни анаатылар. Бу наҕарааданы аан дойду уонна Арассыыйа ааттаах-суоллаах экэнэмиистэрэ сыаналаан быһаараллар. Саха сирэ сыыппара сибээһин саамай тэтимнээхтих баһылаабыт эрэгийиэн буоларын бэлиэтээн туран, анал бириэмийэ статуэткатын өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Николаевка уонна СӨ инновацияҕа, цифровой сайдыыга уонна инфокоммуникационнай технологияҕа минииистирэ Анатолий Семеновка туттардылар. «Ырааҕынан тайаан сытар, мөлтөх суоллаах-иистээх, тыйыс усулуобуйалаах сиргэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыга, атын эрэгийиэннэргэ тэҥнээтэххэ, уустуктар бааллар. Онон сибээстээн кэлиҥҥи сылларга өрөспүүбүлүкэбитигэр сыыппара сибээһэ кылгас кэм иһигэр муҥутуурдук сайынна. Нэһилиэнньэ 80% 2024 сылга интернетинэн хааччыйыахтаах сорукпутун бэлиэр 2020 сылга ситистибит. Ханна олороруттан тутулуга суох, Саха сирин олохтооҕо күннэтэ сыыппара сибээһинэн туһанарын ситиһиэхтээхпит, ол сиэринэн арктическай улуустарга үлэ барар», — диэн Ил Дархан бэлиэтээтэ.

Тохсунньу 15 күнүгэр Москваҕа Гайдаровскай форум чэрчитинэн Ил Дархан Арассыыйа инновационнай эрэгийиэннэрин холбоһугун мунньаҕар  кытынна. Ассоциация чилиэннэрэ РФ вице-премьерэ Марат Хуснуллины кытары тутуу, ОДьКХ, тырааныспар, эрэгийиэн сайдыытын тыын боппуруостарын дьүүллэстилэр. Ил Дархан хаарбах дьиэттэн көһөрүүгэ нормативнай-правовой базаҕа уларытыылары киллэрэргэ этии киллэрдэ. Айсен Николаев РФ Уу  кодексатыгар эмиэ уларыйыы барыан наадатын эттэ. Уу ылбыт сирдэригэр хапытаалынай тутуу эбийиэктэрин туһунан быраабыла хаттаан көрүллүөхтээҕин бэлиэтээтэ. Санатан эттэххэ, Саха сиригэр хаарбах туруктаах дьиэттэн көһөрүүгэ улахан бырагыраама үлэлиир. Биэс сыл иһигэр өрөспүүбүлүкэҕэ 1 мөл. кв.м. хаарбах туруктаах дьиэ көтүрүллүөхтээх, 60 тыһ. киһи саҥа дьиэлэргэ көһүөхтээх. Ааспыт сыл түмүгүнэн 5,5 тыһ. киһи олорор усулуобуйатын тупсарда. Элбэх дьиэ Чурапчыга, Дьокуускайга, Алдаҥҥа, Өлүөхүмэҕэ тутулунна. Жатай бөһүөлэгэ дойдуга бастакынан хаарбах туруктаах олорор фондаттан  босхолонно.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА