Кулун тутар 31 күнэ. Айсен Николаев Дьокуускай куорат баһылыга Евгений Григорьевтыын көрсөн, киин куорат сайдыытын туһунан кэпсэттилэр. Ил Дархан куораты санитарнай өттүнэн ыраастык тутуу үлэтин күүһүрдэргэ сорудахтаата. Куорат дьаһалтата иһитиннэрбитинэн, 180 социальнай-бытовой эбийиэктэн 70 тыһ. кууб кээмэйдээх хаары тиэйиэхтэрэ. Евгений Григорьев маастар-былааны олоххо киириитин хаамыытын билиһиннэрдэ. Маастар-былаан быһыытынан куорат инфраструктурата тупсарыллар, социальнай эбийиэктэр тутуллаллар, нэһилиэнньэҕэ муниципальнай өҥөнү оҥоруу хаачыстыбата үрдүүрүгэр үлэ ыытыллар. Көрсүһүүгэ байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар уонна элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ көмө, өйөбүл миэрэлэрин, ол иһигэр сир учаастктарын биэрии тустарынан кэпсэттилэр.
Муус устар 1 күнэ. Өрөспүүбүлүкэ баһылыга Дьокуускайга «Звезднай» түөлбэни сайыннарыы боппуруоһунан сүбэ мунньаҕы ыытта. Ил Дархан кэлим тутуу чугастааҕы былааннарын иһиттэ уонна кэккэ соругу туруорда. Кини улахан үлэ оҥоһуллубутн ыйда итиэннэ сорох бырайыактары олоххо киллэрии тэтимигэр этиилэрдээҕин иһитиннэрдэ. Чуолаан социальнай эбийиэктэри тутууга үлэни түргэтэтэргэ соруйда. Ол курдук, 2026 сылга тутуллан үлэҕэ киириэхтээх 990 миэстэлээх оскуола боппуруоһугар тохтоото, ону сэргэ уһуйаан тутуутун кыраапыгын ситэн биэрэри ыйда. Маны сэргэ тырааныспар инфраструктуратын сайыннарыы боппуруоһун, С секторга уулусса ситимин оҥоруу үлэтин таарыйдылар. Коммунальнай инфраструктураҕа 112 МВт кыамталаах хочуолунай тутуллубута. «Водоканал» АУо 7 №-дээх уу ситимин тутуутун салгыыр. Санатан эттэххэ, бу сылларга А уонна С сектордарга элбэх кыбартыыралаах 15 дьиэ тутуллан үлэҕэ киирбитэ. Быйыл өссө икки олорор дьиэни тутан үлэҕэ киллэриэхтэрэ, 2026 сылга — үс куорпустаах дьиэни. Ону сэргэ В секторы тутуу былааннанар.
Муус устар 1 күнэ. Дойду Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин 2032 сылга Дьокуускай куорат төрүттэммитэ үбүлүөйдээх 400 сылын бэлиэтиир туһунан Ыйаахха илии баттаата. Докумуон Кремль сайтыгар бэчээттэнэ таҕыста. Дойду аҕа баһылыга Россия субъектарын судаарыстыбаннай былааһын уорганнарыгар уонна олохтоох салайыныы уорганнарыгар бу үбүлүөйү көрсө ыытыллыахтаах үлэҕэ уонна бэлиэтээһиҥҥэ көхтөөхтүк кытталларын ыйда.
«Дьокуускай — өрөспүүбүлүкэбит тэбэр сүрэҕэ. Үбүлүөйдээх сылын көрсө ирбэт тоҥ сиригэр бастыҥ куоратынан буолуохтаах! Бэрэсидьиэн Саха сирин уонна киин куораты мэлдьи өйүүрүн иһин ис сүрэхпиттэн махтанабын», — диэтэ Айсен Николаев.
Муус устар 2 күнэ. Ил Дархан өрөспүүбүлүкэҕэ гражданскай актыбыыс күнүнэн уопсастыбынньыктары, волонтердары, доброволецтары эҕэрдэлээтэ. Кини Саха сиригэр көхтөөх уонна актыбыыс дьон элбэҕэ — бу биһиги күүспүт буоларын бэлиэтээтэ. Кинилэр сайдыыны түстүүллэрин, туһалаах бырайыактары олоххо килэрэллэрин эттэ. Ол курдук, бүгүҥҥү күҥҥэ 2,5 тыһыынча уопсастыбаннай тэрилэ араас хайысханан үлэлиир. Бу түмсүүлэргэ араас көлүөнэттэн хас эмэ сүүһүнэн тыһыынча киһи бэйэтин баҕа өттүнэн туһаны аҕаларын, дьоҥҥо өйөбүл, көмө буолалларын иһин махтанна.
Муус устар 2 күнэ. Өрөспүүбүлүкэ баһылыга Айсен Николаев А.С.Пушкин аатынан Нуучча академическай драматическай тыйаатырын дириэктэрэ Александр Лобановы кытта көрүстэ. 2026 сыл бэс ыйын 6 күнүгэр тыйаатыр төрүттэммитэ 135 сылын туолар. Ол быһыытынан кэпсэтии үбүлүөйү көрсө бэлэм үлэтигэр ананна. Александр Лобанов этэринэн, бэлиэ даатаҕа Михаил Булгаков «Бег» айымньытынан испэктээкил туруоҕа. Дириэктэр кэлэктиип саҥа туруорууларга, гастролларга, айар эспэримиэннэргэ дьулуһарын эттэ. Маны сэргэ 1957 сыллаахха тутуллубут тыйаатыр дьиэтин өрөмүөнүн тула кэпсэттилэр. «Өйүөхпүт – тыйаатыр сайдыахтаах, дьону тардар, санааны өрө көтөҕөр сиринэн буолуохтаах”, — диэн Айсен Николаев бэлиэтээтэ.
Муус устар 2 күнэ. Саха сирин кибер успуортка HOTU хамаандата Астанаҕа буолбут үрдүк таһымнаах Контр-Страйк 2 турнирын Азиятааҕы валификациятыгар улахан кыайыыны ситиспитин Ил Дархан иһитиннэрдэ. Финалга биһиги уолаттарбыт Кытай хамаандатын 3:0 ахсаанынан хоттулар. «Бу аҥардас кыайыы буоларын таһынан уолаттар үчүгэй бэлэмнээхтэрин, баҕа санааларыгар эрэллээхтэрин көрдөрдүлэр. Хамаанда түмсүүлээх буолан, туруоруммут сыал ын ситистэ», – диэн Айсен Сергеевич бэлиэтээтэ. Ыам ыйыгар хамаанда Россия аатыттан Казахстаҥҥа «Барыс Аренаҕа» буолар PGL Astana 2025 турнирга кыттыаҕа. Күрэхтэһиигэ аан дойду 16 бастыҥ хамаандата мустуоҕа.
Муус устар 3 күнэ. Айсен Николаев Мииринэй оройуонун баһылыга Александр Басыровы кытта 2030 сылга диэри оройуон социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын туһунан Ыйаах олоххо киириитин дьүүллэстэ. Ил Дархан бэлиэтээбитинэн, Мииринэй оройуонугар доруобуйа харыстабылын, үөрэхтээһин, успуорт эйгэлэригэр сайдыы барар. Өҥөну оҥоруу таһыма үрдүүр, дьон-сэргэ олоҕун хаачыстыбата тупсар. Таас Үрэх сэлиэнньэтигэр сотору кэминэн элбэх өҥөнү оҥорор култуура киинин тутуута саҕаланыаҕа. Манна култуура дьиэтэ, библиотека, почта, аактабай уонна спортивнай саалалар баар буолуохтара. Мииринэйгэ быйыл Оҕо айымньытын дыбарыаһа уонна Политехническай лиссиэйгэ успуорт саалата үлэҕэ киирэллэрэ былааннанар. Ону тэҥэ мэдиссиинэ тэрилтэлэрин саҥардыы, суолларга хапытаалынай өрөмүөнү ыытыы уонна социальнай эйгэни сайыннарыы былааннанар.
Муус устар 4 күнэ. Биллиилээх судаарыстыбаннай, бэлитиичэскэй диэйэтэл, Саха сирин 1965сылтан 1982 сылга диэри салайбыт, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, бүттүүн киэн туттар биир чулуу киһибит Гавриил Иосифович Чиряев төрөөбүтэ 100 сылын туолла. Айсен Сергеевич бэлиэтээбитин курдук, Гавриил Иосифович үтүө аата дойду историятыгар кыһыл көмүс буукубанан тиһилиннэҕэ. Кини 17 сыл устата өрөспүүбүлүкэни салайыбат уонна бэйэтин кэнниттэн Саха сирэ салгыы сайдарыгар бигэ тирэҕи хаалларбыта.
«Гавриил Чиряев салалтатынан бырамыысалыннас, энергетика, тырааныспар далааһыннаахтык сайдыбыттара. Саҥа куораттар тутуллубуттара, доруобуйа харыстабыла уонна үөрэх салаалара бөҕөргөөбүттэрэ, тыа хаһаайыстыбата сайдыбыта, оскуолалар, балыыһалар, производственнай тэрилтэлэр тутуллубуттара. Кини бэйэтигэр сүҥкэн эппиэтинэһи сүгэртэн чаҕыйбата уонна өрөспүүбүлүкэни иннин диэки эрэллээхтик хамсыырыгар сөптөөх быһаарыныылары ылынара. Кини бу барыта киһиэхэ кыһамньы буоларын этэрэ. Бу этии хаһан баҕарар тоҕоостоох. Саха чулуу уола Гавриил Иосифович Чиряев туһунан сырдык өйдөбүл мэлдьи билиҥҥи уонна кэлэр көлүөнэлэргэ ахтылла туруоҕа», — диэн Айсен Сергеевич эттэ.
Муус устар 5 күнэ. Ил Дархан Саха сирин олохтоохторун Булчут күнүнэн эҕэрдэлээтэ. Кини норуот биһирээбит бырааһынньыга булка-алка сиэрдээхтик сыһыаннаһарга, айылҕаны харыстыырга, сиэргэ-туомҥа сүгүрүйэргэ, бастыҥ үгэстэри тутуһарга, сайыннарарга туһуланарын чорботон бэлиэтиир. «Оҕо эрдэхтэн бултуурга миккиллэн, уһаарыллан, уолаттар булт тэрилин үчүгэйдик билэр, сатаан туттар буола такайыллан, тайҕа, хайа, туундара тыйыс усулуобуйатыгар бултуурга үөрүйэхтэнэн тахсаллар. Ол да иһин Саха сирин буойуттара хорсун-хоодуот, барытын сатыыр, кыайа-хото тутар саллааттар буолалларынан биллэллэр. Аҕа дойду уотаах сэриитин сылларыгар биһиги булчуттарбыт бастыҥ снайпердарынан буолбуттара, онтон байыаннай дьайыы кэмигэр байыастарбыт биир бастыҥнарынан ааҕыллаллар. Саха сириттэн элбэх булчут байыастары өйөөн, сааларын туттардылар. Саха быһаҕа, булчут эрэллээх аргыһа, хорсун быһыы бэлиэтинэн буолла. Саха сирин булчуттара уопсастыбаннай үлэнэн көхтөөхтүк дьарыктаналлар. Баай Барыылаах Байанайгыт мичик гыннын!» — диэн эҕэрдэҕэ этиллэр.
Муус устар 5 күнэ. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 2025 сыл бастакы үс ыйыгар 2573 оҕо күн сирин көрбүтүн туһунан Ил Дархан иһитиннэрдэ. Саха сирэ төрөөһүҥҥэ Уһук Илиҥҥэ инники күөҥҥэ сылдьар, Россия үрдүнэн үһүс уонна онтон кэлэр оҕо төрөөһүнүн ахсаанынан уон иһигэр киирэр. «Үйэ оҕолоро» бырагыраама үлэтэ салҕанар. Хас күн сирин көрбүт оҕоҕо тус сыаллаах хапытаал көрүллэр. Өрөспүүбүлүкэтээҕи ийэ хапытаала 2025 сыл тохсунньу 1 күнүттэн төрөөбүт төрдүс уонна онтон кэлэр оҕолордоох дьиэ кэргэҥҥэ бэриллэр. Биир кэмнээх төлөбүр кээмэйэ 433 тыһ. солк. тэҥнэстэ. «Бигэ уонна дьоллоох дьиэ кэргэн элбээтин! Оҕолор истиҥ сыһыаҥҥа, тапталга уонна инникигэ эрэллээх буола улааталларыгар баҕарабын», – диэн Айсен Сергеевич эттэ.
Муус устар 6 күнэ. «Аҕа — дьиэ кэргэн тирэҕэ, Аҕа дойдуну көмүскээччи. Кини бэйэтин холобурунан үтүө суобастаахтык олорорго, үлэни таптыырга, наадалаах кэмҥэ аттыгар буоларга, дойдуну таптыырга үөрэтэр. Хас биирдии аҕаҕа тулуургут, күүскүт, дьиэ кэргэҥҥитигэр бэриниигит иһин махтал тылларын тиэрдэбин. Эһиги дьиэҕитигэр куруук сылаас буоллун, инникигэ эрэллээх буолуҥ. Эһиги эр санааҕыт уонна дойдуга тапталгыт күүһүнэн Саха сирэ эрэгийиэн быһыытынан эрэллээхтик сайдар. Аҕа үүнэр көлүөнэҕэ төрөөбүт дойдуга тапталы, тулалыыр эйгэҕэ харыстабыллаах сыһыаны иҥэрэр, эр санаалаах буоларга, дьоһун киһи, дьиэ кэргэн бигэ тирэҕэ буоларга иитэр-такайар. Сахабыт сирин аҕаларыгар дьолу-соргуну баҕарабын!» — диэн Саха сирин аҕаларын бэлиэ күнүнэн Айсен Николаев эҕэрдэлээтэ.
Күндү Саха сирин олохтоохторо! Ириэрии, уу-хаар тахсар, арыт ардыыр, арыт хаардыыр кэмҥэ, бэйэни көрүнэн, харыстанан, этэҥҥэ чөл буолуоҕуҥ, сүөһү-сылгы төрүөҕүн энчирэтимиэҕиҥ!
Ааптар: Афанасий Ноев
This post was published on 07.04.2025 18:03 18:03