19 Кулун тутар 19.03
  • -10°
  • $ 91,98
  • 100,24

Ил Дархан нэдиэлэтэ: Абый улууһугар айан, саҥа анааһыннар, чэпчэтиилээх авиабилиэттэр

11:01, 20 октября 2021
Текст:
Читайте нас на
Яндекс Новости
ЯДВ

Алтынньы 11 күнүгэр Айсен Николаев Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыытылыстыбатын уонна Ил Дархан Администрациятын салайааччыларын кытта былаанныыр мунньаҕы ыытта. Ил Дархан Россия Бырабыытылыстыбата 2030 сылга диэри социальнай-экономическай сайдыыга туһуламмыт 42 стратегическай көҕүлээһини бигэргэппитин өссө төгүл санатта. Бу көҕүлээһиннэр Россия национальнай сыаллары олоххо киириилэрин хааччыйыахтара. Барыта 4,6 триллион солкуобай үп көрүллүөҕэ.

Айсен Николаев болдьоммут кэм иһигэр стратегическай көҕүлээһиннэри ситиһиилээхтик олоххо киллэрэри хааччыйар бары ирдэнэр докумуоннары бэлэмнииргэ сорудахтаата. Маны тэҥэ, СӨ государственнай бырагырааммаларын олоххо киллэриини түргэтэтэр тоҕоостооҕун ыйда.

Алтынньы 11 күнүгэр Ил Дархан олохтоох бэйэни салайыныы Сүбэтин мунньаҕын ыытта. Икки саҥа чилиэни – балаҕан ыйыгар Булун улууһун баһылыган талыллыбыт Афанасий Андросовы уонна Эдьигээн национальнай оройуонун баһылыгынан талыллыбыт Василий Сорокины – билиһиннэрдэ.

Муниципалитеттарга үрдүк тэрээһиннээх быыбардар ааспыттарын туһунан Ил Дархан эттэ. 14 оройуон, 37 сэлиэнньэ уонна куорат бэрэстэбиитэллээх уорганнара, 4 оройоун киинин баһылыктара, 170 сэлиэнньэ депутаттара быыбарданнылар.

Сокуону оҥоруу уонна сайыннарыы чэрчитинэн көхтөөх үлэни тэрийии тоҕоостооҕун туһунан Айсен Николаев баһылыктарга туһаайан эттэ. Дойду таһымыгар олохтоох бэйэни салайыныы сайдыытын чиҥэтэр, тирэхтиир улахан суолталаах докумуоннар бэлэмнэнэ сылдьаллар – “РФ субъектарыгар публичнай былаас тэриллиитин уопсай бириинсиптэрин туһунан” федеральнай сокуон барыла уонна Владимир Путин сорудаҕынан “2030 сылга диэри олохтоох бэйэни салайыныы сайдыытыгар государственнай политика төрүттэрэ”.

Бу докумуоннары тула тахсар ырытыһыыга кыттыһар, этии киллэрэр наадалааҕын ыйда Ил Дархан.

Алтынньы 11 күнүгэр Михаил Мишустин дьаһалынан Уһук Илин олохтооторугар анаан чэпчэтиилээх авиабилеттары, атыылааһын саҕаламмытын туһунан Айсен Николаев биллэрдэ – ол иһигэр Дьокуускай-Москва уонна Дьокуускай-Санкт-Петербург курдук саамай сырыылаах маршруттарынан.

Манна анаан 490 мөлүйүөн солкуобайы РФ Бырабыытылыстыбатын резервнэй фондатыттан эбии керер туһунан анал дьаһал таҕыста. Чэпчиэтиилээх авиабилиэти Уһук Илин ханнык баҕарар олохтооҕо атыылаһар кыахтаах.

Алтынньы 12 күнүгэр Айсен Николаев ковид ыарыытын тэнийиитин утары үлэни иилиир-саҕалыыр оперативнай штаб мунньаҕын ыытта.

Ил Дархан эпидемиологическай быһыы-майгы кытаанаҕын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ, ыараханнык ыалдьыбыт, ИВЛ аппаратыгар холбоммут дьон ахсаана эбиллэ турарын ыйда. Ковид ыарыыта кэнники күннэргэ кырыы нэһилиэктэргэ тарҕаныыта уонна оҕо-аймах сыстара эбиллэ турар.

Айсен Николаев вакцинация тэтимин түргэтэтии, дьон тоҕуоруһар сирдэрин дезинфекциялааһын, маасканы кэтии, дистанцияны тутуһуу булгуччу ирдэнэрин өссө төгүл санатта.

Алтынньы 12 күнүгэр Айсен Николаев бэйэтин ыйаахтарынан Ил Дархан уонна Бырабыытылыстыба администрациятыгар саҥа салайааччылары анаата. Александр Трофимов Ис политика департаменын, Иван Попов Олохтоох бэйэни салайыныы департаменын салайааччыларынан ананнылар.

Алтынньы 13 күнүгэр Айсен Николаев ыйааҕынан Ирина Любимова Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үөрэҕин уонна наукатын миниистирин эбээһинэһин толорооччунан ананна. Кини иннинэ миниистиринэн үлэлээбит Михаил Сивцев дуоһунаһыттан босхолонно.

Алтынньы 13 күнүгэр Ил Дархан Кэбээйи улууһун сайылыгар 275 миэстэллээх оскуола тутуугар 210 мөлүйүөн солкуобай федеральнай үп ананар буолбутун туһунан үтүө сонуну иһитиннэрдэ. “Үөрэхтээһин” национальнай бырайыак чэрчитинэн Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр эбии үбүлээһини көрөр туһунан Михаил Мишустин дьаһала баттанна.

“Сайылыкка саҥа оскуола тутулларан кэтэспиттэрэ ыраатта. Мин былырыын тиийэ сылдьыбыппар, олохтоотор бу боппуруоһу туруорсубуттара. Федеральнай киин өйөөн, саҥа оскуола биир сылынан эрдэлээн, 2022 сыл ахсынньытыгар киирэр кыахтанна”, – диэтэ Айсен Сергеевич.

Алтынньы 13 күнүгэр Айсен Николаев Абый улууһугар үлэлээтэ.

Ил Дархан Абыйга көтөн тиийэт да, Белай Гора бөһүөлэгэр аэропорт тупсарыллан оҥоһуллар үлэтин хаамыыта хайдаҕын хонтуруоллаата.

Саҥардыллыбыт аэропорт биир сылынан үлэҕэ киириэхтээх, үлэ-хамнас былааннаммыт болдьоҕунан ыытыллар. 360 куб. миэтэрэ ГСМ киирэр ыскылаата, анал хааччах, суол-иис оҥоһуллар. Барыта 400 мөлүйүөн солкуобай көрүллүбүтэ.

Белай Гора бөһүөлэгэр атыы-эргиэн уонна логистика киинэ үлэтин саҕалаата. Маннык сорудаҕы Айсен Николаев 2020 сыллааҕы Туһаайыы тылыгар СӨ Бырабыытылыстыбатыгар биэрбитэ.

Билигин Абый олохтоохторо аһы-үөлү, күннэтэ туттуллар араас табаары удамыр сыанаҕа атыылаһар кыахтаннылар. Табаар бу киинтэн Арктика үс улууһунунан, 12 нэһилиэнньэлээх пуунунан аттарыллар буолуоҕа. Инникитин маннык атыы-эргиэн уонна логистика кииннэрэ хас биирдии Арктика улууһугар аһыллыахтара.

“Бу маннык киин Абыйга аһыллыбыта сүрдээх улахан суолталаах диэн сыаналыыбын. Дьон олоҕо тупсарын туһугар аһынан-үөлүнэн хааччыллыы эрэ буолбакка, сөптөөх сыананы тутуу хайаан да баар буолуохтаах”, — диэтэ Айсен Николаев.

Алтынньы 13 күнүгэр Айсен Николаев Абый улууһун Кэбэргэнэтигэр саҥа амбулаторияҕа сырытта.

Бу амбулаторияны Ил Дархан хоту улуустарга стандарт буолар тутуунан сыаналаата. 107 кв. миэтэрэ иэннээх дьиэҕэ аныгы ирдэбилгэ толору эппиэттэһэр амбулатория, үс куойкалаах стационар үлэлиир.

500-чэкэ киһилээх Кэбэргэнэ бөһүөлэгэ улуус кииниттэн тэйиччи сытар буолан, дьоннор ололор сирдэригэр эмтэнэр кыахтаммыттарыттан сүрдээҕин үөрэллэр.

2024 сылга диэри маннык амбулаториялар өссө 10 нэһилиэккэ тутуллуохтара.

Алтынньы 13 күнүгэр Айсен Николаев Абый улууһун социальнай-экономическай сайдыытын туһунан улуус салалтата уонна СӨ Бырабыытылыстыбатын чилиэннэрэ кыттыылаах мунньах ыытта.

Ил Дархан социальнай суолталаах саҥа эбийиэктэри – Белай Гора оскуолатын, балыыһа тиһигин – кэлимник уонна суһаллык ылсан тутарга чопчу сорудахтары биэрдэ, онтон Кэбэргэнэҕэ спортзал уонна котельнай тутуутун уталыппакка түмүктээн, түргэнник үлэҕэ киллэрэргэ ыйда.

Алтынньы 13 күнүгэр “Регоннарга уонна промышленноска дьоҕус атомнай энергетиканы туһаныы” диэн Россиятааҕы энергетика нэдиэлэтин чэрчитинэн тэриллибит төгүрүк остуолга Айсен Николаев Белай Гораттан Интернет ситиминэн быһа кыттыыны ылла.

Ил Дархан Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Росатомы кытта бииргэ олоххо киллэрэр бырайыактарын – Уус Дьааҥы оройуонугар кыра кыамталаах атомнай станцины тутуу туһунан кэпсээтэ. Саха сирин территориятын 64 бырыһыаныгар электроэнергиянан кииннэммит ситиминэн хааччыллыы диэн суох, электроэнергияны 143 локальнай дизельнай станция биэрэр. Маны хааччыйыыга сыллата 11 млрд солкуобай ороскуоттанар, ол иһигэр 10 млрд солкуобай федеральнай бюджеттан үбүлэнэр.

Маннык сүҥкэн ороскуоту кыччатар туһугар хоту сиргэ дьоҕус атомнай станциялары туһаныы үрдүк көдьүүстээх буоларын туһунан Айсен Николаев тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Ол курдук, Уус Дьааҥы атомнай станцията оройуон нэһилиэнньэлээх пууннарын электроэнергиянан хааччыйарын таһынан, Күчүстээҕи кыһыл көмүс хостонор сирин үлэтин эмиэ хааччыйар кыахтаах.

Алтынньы 15 күнүгэр Бүтүн Россиятааҕы перепись саҕаламмытынан Айсен Николаев бар дьонугар туһаайыыта таҕыста.

Ил Дархан бу уон сылга биирдэ ыытыллар киэҥ тэрээһин хас биирдии киһи олоҕор, дойду инники сайдыытыгар уһулуччу суолталааҕын ыйда. Перепись чахчыларыгар олоҕуран инники былааннар, сыаллар-соруктар чопчуланаллар, сайдыы программалара, араас киэҥ далааһыннаах бырайыактар олоххо киирэллэр.

Саха сирин олохтоохторо бука бары переписькэ көхтөөхтүк кыттаннар, төрөөбүт дойдубут инники кэскилигэр бэйэлэрин кылааттарын киллэрэллэригэр ыҥырда Айсен Николаев.

Быйылгы перепись уратылаах: баҕалаах киһи Госуслуга порталыгар киирэн ыйытыыларга бэйэтэ эппиэттиэн сеп.

Алтынньы 15 күнүгэр ковид ыарыыта киэҥник тарҕаныытын утарылаһыы чэрчитинэн Ил Дархан саҥа ыйааҕа таҕыста. Сотору кэминэн Саха сирин ханнык баҕарар муннугар дьон-сэргэ тоҕуоруһар сирдэригэр киирии QR-кодунан буолуоҕа.

Ыйаахха олоҕуран, алтынньы 20 күнүттэн култуура тэрилтэлэригэр, алтынньы 25 күнүттэн спорт тэрилтэлэригэр, сэтинньи 1 күнүттэн общепит тэрилтэлэригэр киирэргэ хас биирдии улахан киһи ковид утары вакцинаны ылбытын туһунан эбэтэр сыл аҥарын иһигэр ковидынан ыалдьа сылдьыбытын туһунан “Госулуги.Стопкороанвирус” портал нөҥүө ылбыт QR-кодун көрдөрүөҕэ.

Алтынньы 15 күнүгэр муниципальнай тэриллиилэр уонна куорат уокуруктарын баһылыктара кыттыылаах оперштаб уочараттаах мунньаҕар Ил Дархан: “Дьон олоҕунан оонньоомоҥ”, – диэн кытаанахтык эттэ, вакцинация тэтимин булгуччу үрдэтэри, грипп дьаҥын утары быһыыны киэҥник ыытары уонна хааччахтыыр миэрэлэри тутуһары сорудахтаата.

Эпидемиологичскай быһыыны-майгыны Айсен Николаев “ыарахан” диэн сыаналаата.

«Дьон олоҕун харыстааһын – сүрүн сорукпут. Вакцинацияны үчүгэйдик тэрийбэккэҕит, эһиги дьон олоҕунан оонньуугут, улахан кутталы үөскэтэҕит”, – диэн Айсен Сергеевич баһылыктарга туһаайан эттэ.

Ил Дархан вакцинация былаанын толорбут оройоуннарга үбүнэн стимулиривание баар буоларын туһунан иһитиннэрдэ. Билиҥҥи туругунан Халыма улуустара, Муома, Эдьигээн уонна Аллайыаха вакцинацияҕа былааннарын 100 бырыһыан толордулар.

Алтынньы 16 күнүгэр, Ил Түмэн уочараттаах пленарнай мунньаҕын иннигэр, Айсен Николаев ЛДПР, “Сиэрдээх Россия”, КПРФ уонна “Биир ньыгыл Россия” политическай партиялар фракцияларын салайааччыларын уонна чилиэннэрин кытта көрүстэ.

Ил Дархан депутаттары кытта 2021 сыллааҕы бюджекка көннөрүүлэри уонна ситэриилэри киллэрии туһунан, ону тэҥэ 2022 сыллааҕы уонна 2023-2024 сыллардааҕы бюджеттары барыллааһын тула санаатын үллэһиннэ.

Айсен Николаев 2021 сыллааҕы бюджет 20,2 миллиард солкуобайынан улааппытын ыйда, ол иһигэр 18 млрд солкуобай өрөспүүбүлүкэ бэйэтин дохуота эбиллибитин суотугар киирдэ, оттон 2 млрд солкуобай – федеральнай бюджеттан көмө.

Маны сэргэ ковид ыарыытын тарҕаныытын тохтотор, салгынынан айан сыанатын кыччатар, дьоҕус авиацияны сайыннарар, албыннаппыт дольщиктар бырааптарын көмүскүүр, бюджет эйгэтин үлэһиттэрин хамнастарын үрдэтэр, кырыы нэһилиэктэри үлэһитинэн хааччыйар туһунан үгүс өрүттээх кэпсэтии таҕыста.

Алтынньы 17 күнүгэр Ил Дархан Владимир Путин ыйааҕынан быйыл Россияҕа аан бастакынан бэлиэтэнэр Аҕа күнүнэн уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр 1993 сылтан саҕалаан үтүө үгэһинэн буолбут Ийэ күнүнэн бар дьонун итиитик-истиҥник эҕэрдэлээтэ.

“Дьулурҕатык уларыйар аныгы кэмҥэ хас биирдии оҕо уонна эдэр киһи сиэр-майгы, тутта-хапта сылдьыы өттүнэн чопчу өйдөбүллээх, тус көрүүлээх, бигэ санаалаах буоларыгар, бэйэтин гражданин быһыытынан билинэригэр ийэ уонна аҕа сүҥкэн сабыдыаллаахтар”, – диэтэ Айсен Сергеевич.

Нус-хас эйгэлээх, бигэ туруктаах дьиэ кэргэни тэринэн, дьоллоох киһини иитэн таһаарыы – хас биирдии төрөппүт анала буоларын Ил Дархан тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

Афанасий Ноев, Ил Дархан пресс-сэкиритээрэ.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-канале и WhatsApp-группе ЯСИА