Тохсунньу 1 күнэ. Саҥа сыл үүнүүтэ 00.00 чаастан сарсыарда 09.30 чааска диэри Сахабыт сиригэр 9 оҕо – 6 уол, 3 кыыс күн сирин көрдө. Үбүлүөйдээх 2022 сыл бастакы оҕото 00.12 чааска Амма улууһугар төрөөтө. Бу туһунан Ил Дархан бэйэтин Инстаграмыгар иһитиннэрдэ. Уол 3 625 гр. ыйааһыннаах, 52 см уһуннаах. Бу Айхалла уонна Альберт Николаевтар төрдүс оҕолоро. Дьиэ кэргэн 19 уонна 12 саастаах уолаттардаах, 11 саастаах кыыстаах. Кини «Үйэ оҕолоро» тус сыаллаах хапытаалы бастакынан тутуоҕа. «Кырачаан киһи доруобай, чэгиэн буола улаатан чугас дьонун, барыбытын үөртүн! Төрөппүттэрин истиҥник эҕэрдэлиибин», – диэн Айсен Сергеевич санаатын үллэһиннэ.
Өрөспүүбүлүкэ 100 сылын уонна Ийэ сылын ураты суолтатын бэлиэтээн, үбүлүөйдээх сылга Саха сиригэр төрөөбүт кырачааннарга «Үйэ оҕолоро» диэн 100 тыһ. солкуобайдаах тус сыаллаах хапытаалы олохтуур туһунан Ил Дархан бэйэтин Анал этиитигэр эппитэ. 2021 сыл ахсынньы 30 күнүгэр туһааннаах ыйааҕы таһаарбыта. Ону таһынан өрөспүүбүлүкэ аҕа баһылыгын сорудаҕынан дьиэ кэргэн өйөбүлүгэр кэккэ дьаһал ылыллар. Биэс уонна онтон элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ дьиэ атыылаһалларыгар төлөбүр көрүллэр, итиэннэ кинилэр баайга-дуолга нолуоктан босхолоноллор. Оҕолору иитэ ылбыт дьиэ кэргэттэргэ көрүллэр төлөбүр базовай кээмэйэ икки төгүл улаатта.
Тохсунньу 1 күнэ. Дойдубут Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин 2022 сылы Арассыыйа норуоттарын култуураларын нэһилиэстибэтин сылынан биллэрдэ. «Киэҥ нэлэмэн сирдээх-уоттаах Сахабыт сиригэр элбэх норуот култуурата үйэлэргэ түмүллэн кэллэ. Норуоту харыстааһын – бу туох-ханнык иннинэ кинилэр култуураларын нэһилиэстибэтин харыстааһын буолар. Бу дьаһал биһиги өрөспүүбүлүкэбит 100 сылын бэлиэтиир сылбытыгар сөп түбэспитэ ордук суолталаах. Бары биир сомоҕо күүһүнэн Саха сирин норуоттарын үйэлэри уҥуордаан кэлбит сыаннастарын, үгэстэрин кэлэр көлүөнэҕэ тириэрдэ турарга эрэнэбин», – диэн Айсен Николаев бэлиэтээн эттэ.
Тохсунньу 2 күнэ. Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Үлэ Кыһыл Знамята, Бочуот Знага уордьаннар кавалердара, САССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Степан Дроздов 100 сааһын туолла. Ытык кырдьаҕаска үбүлүөйүнэн Айсен Николаев эҕэрдэтин тириэртэ. Степан Платонович уоттаах сэриигэ авиацияҕа сулууспалаабыта, фронтан кэлэн баран, үйэ аҥарын устата олоҕун өрүс флотугар анаабыта. Бастаан утаа борохуокка хапытаан көмөлөһөөччүтүттэн саҕалаабыта, Өлүөнэтээҕи пароходство биир биллэр салайааччытыгар тиийэ үүнэн Саха сирин сайдыытыгар дьоһун кылаатын киллэрбитэ. Степан Платонович билигин да сэргэх, уопсастыбаннай олохтон туора турбат, биир дойдулаахтарыгар сүбэ-соргу буолар. Ил Дархан ытык кырдьаҕаска чэгиэнник этэҥҥэ сылдьарыгар, дьиэ кэргэнигэр бары үтүөнү баҕарда.
Тохсунньу 5 күнэ. Саҥа сыл бастакы күнүгэр төрөөбүт оҕолорго Ил Дархан олохтообут 100 тыһ. сертификаттары туттардылар. Амма уонна Мииринэй киин балыыһаларыттан, Дьокуускайга Перинатальнай уонна Медицинскэй кииннэртэн 16 ийэ оҕотунаан балыыһаттан дьиэлэригэр үөрүүлээх быһыыга-майгыга таҕыстылар. Саха сиригэр тохсунньу 1 күнүгэр барыта 23 оҕо төрөөбүт. Ил Дархан кырачааннарга уонна кинилэр ийэлэригэр кытаанах доруобуйаны, минньигэс мичээри уонна дьоллоох оҕо сааһы бэлэхтээтэ.
Санатар буоллахха, Саха сирэ Уһук Илиҥҥи уокурукка оҕо төрөөһүнүгэр бастакы миэстэҕэ, дойдуга алтыс миэстэҕэ сылдьар. 2021 сылга өрөспүүбүлүкэҕэ 12 024 оҕо – 6 145 уол уонна 5 879 кыыс күн сирин көрбүтэ.
Тохсунньу 7 күнэ. Ороһуоспа үүнэр түүнүгэр Айсен Николаев Дьокуускайга Преображенскай таҥара дьиэтигэр литургияҕа кытынна. Сулууспаны архиепископ Роман ыытта. Ил Дархан кэлбит дьону Ороһуоспанан эҕэрдэлээтэ. Кини Саха сирин бары храмнарыгар икки сыллаах тохтобул кэннэ дьон-сэргэ бырааһынньыгы көрсөрүн бэлиэтээтэ уонна доруобуйаны, бары үтүөнү, дьолу баҕарда. Таҥара Ийэтин хорсун быһыытын санатта уонна быйыл өрөспүүбүлүкэҕэ биллэриллибит Ийэ сылыгар барыбытын араҥаччылыа диэтэ.
Тохсунньу 8 күнэ. Академик Владимир Ларионов аатынан XXVI өрөспүүбүлүкэтээҕи «Инникигэ хардыы» кэмпириэнсийэлэ үлэтин саҕалаата. Нэдиэлэ устата 34 улуустан уонна куораттан 1700-тан тахса үөрэнээччи бэйэлэрин бырайыактарын 35 хайысхаҕа онлайн көмүскүүллэр. (https://lk14.ru/). Ол иьигэр ирбэт тоҥу үөрэтиигэ, ойууру баһаартан харыстыырга уонна чөлүгэр түһэриигэ туһаайыллыбыт үлэлэр бааллар. Айсен Николаев бэйэтин эҕэрдэтигэр өрөспүүбүлүкэ үбүлүөйдээх сылын бастакы улахан тэрээһининэн эдэр чинчийээччилэр, кинилэр учууталлара, төрөппүттэрэ, учуонайдар, исписэлиистэр түмсэр форумнара буолбута ураты суолталааҕын бэлиэтээтэ. Кэмпириэнсийэ дьоҕурдаах оҕолору өйүүр, кинилэр кыахтарын сайыннарарга бары усулуобуйаны тэрийэр диэтэ. Ил Дархан кыттааччылар инникигэ чиҥник хардыылыылларыгар, тобулбут бырайыактарын, толкуйдаабыт санааларын олоххо киллэрэллэригэр эрэнэрин туһунан эттэ. Быйыл кэмпириэнсийэ дойду үөрэххэ министиэристибэтин тэрээһиннэрин ахсааныгар киирбит. Онон бастыҥнар БКЭ көрдөрүүтүгэр эбии баал ылар кыахтаммыттар.
Тохсунньу 8 күнэ. Айсен Николаев оттук сезонун хаамыытын туһунан бырабыыталыстыба чилиэннэрэ, федеральнай былаас территориальнай уорганнарын, улуустар уонна куорат уокуруктарын, тэрилтэлэр салайааччылара кыттыылаах улахан мунньаҕы ыытта. Уопсай быһыы-майгы этэҥҥэ диэн сыаналанна. Бырабыыталыстыба тэрээһин үлэни кэмигэр ыыппыт, ол иһигэр ОДьКХ уонна энергетика эбийиэктэрэ уматык-оттук саппааһынан хааччыллыбыттар. Саҥа сылга өрөспүүбүлүкэ ититии уонна энергия ресурсаларынан хааччыйар тэрилтэлэргэ төлөбүргэ улахан иэһэ суох үктэммит. Ол эрээри бу оттук сезонугар 160 технологическэй кэһиллии (ааспыт сылы кытта тэҥнээтэххэ, 12 төгүл кыра), ол иһигэр коммунальнай комплекска – 11, энергетикаҕа – 149, уот ситимэ алдьаныытыттан, айылҕа, дьон уонна тэрилтэлэр дьайыыларыттан тахсыбыт.
Ил Дархан Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Дмитрий Садовниковка хонтуруоллуур уорганнары кытта Өлүөхүмэ куоратыгар, Уус Маайа Солнечнай бөһүөлэгэр хочуолунайдары уонна коммунальнай ситимнэри бас билээччилэр икки ардыларыгар тахсыбыт мөккүөрдээх быһыыны-майгыны быһаарарга сорудахтаата.
Айсен Николаев муниципальнай тэриллиилэр баһылыктарыгар баһаартан сэрэхтээх буолууга, бөх кэмигэр тиэллиитигэр ураты болҕомтону ууралларыгар эттэ.
Маны таһынан хамсык дьаҥын бохсууга улуус боломуочуйатын туһунан санатта. Төһө да быһыы-майгы арыый көммүтүн иһин, холкутуур эрдэ диэн бэлиэтээтэ, суруйда Афанасий Ноев, Ил Дархан пресс-сэкирэтээрэ.
