Быйылгы кыһын хоту уонна Арктика улуустарын олохтоохторун – тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэриттэн саҕалаан энергетиктэри уонна олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыба үлэһиттэрин – барыларын тургутан көрдө. Айылҕа харгыстарын биир сомоҕо буоллахпытына биирдэ туоруур кыахтанныбыт. Энергетиктэр бу түгэҥҥэ бастакынан көмөҕө кэлэллэр. Бу — идэ суруллубатах сокуона буолар диэн Орто Халыматтан «Халыма долгуннара» хаһыат сүрүн эрэдээктэрэ Римма Ноговицына суруйуута edersaas.ru таҕыста.
Кыһын саҕаланыытыгар хотугу уонна Арктика улуустарыгар халыҥ хаар үллүктүү түспүтэ. Эмискэ сылыйан, онтон тоҥорон уонна курдаттыы үрэр тымныы хахсаат тыал, буурҕа түһэн хотулар уустук олохторун өссө сытыырхаппыта. Кэккэ улуустарга ыксаллаах быһыы-майгы балаһыанньатын биллэрбиттэрэ. Айылҕа маннык уордайбытын оннооҕор кырдьаҕастар даҕаны өйдөөбөттөр.
Ордук улахан охсууну тыа хаһаайыстыбата ылбыта. Сыспай сиэллээх, хороҕор муостаах халыҥ үөрдэрэ тоҥ хаар анныттан аһыыр астарын сатаан булуммакка кыһыны сатаан туораабатахтара баар суол. Онтон сылтаан элбэх киһи ытыһын соттон хаалбыта, эрэй бөҕөтүн көрсүбүтэ. Тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэрэ тыраахтардарын уонна вездеходтарын үлэлэтэллэригэр оттуга суох буолан хаалбыттара. Ордук уустук балаһыанньа Абыйга уонна Орто Халымаҕа үөскээтэ. Ол иһин улуус баһылыктара «Сахаэнерго» тэрилтэ аатыгар дизельнэй оттугунан көмөлөһөр туһунан көрдөһүү суруктары суруйбуттара.
Энергетиктэр хоту сир олохтоохторун кыһалҕаларын толору өйдөөн, Абый улууһугар 405 тыһ. 128 солк. суумаҕа оттугу бэрсибиттэрэ. Оттугу Абый, Сыаганнаах, Оттоох атах, Киэҥ күөл, Кэбэргэнэ бөһүөлэктэригэр тарҕаппыттара. Орто Халыма улууһугар 1 мөл. 328 тыһ. солк. суумаҕа оттук бэриллибитин Арҕахтаах, Сылгы ыытар, Сыбаатай, Хатыҥнаах дэриэбинэлэригэр ыыппыттара. Ону таһынан, Булун улууһугар 600 тыһ.солк. суумаҕа көмө оҥоһуллубута.
Халыҥ хаартан уонна сылаас салгынтан сылтаан муус хам тоҥмокко уонна бөҕөргөөбөккө хаалбыта. Ол түмүгэр кыһыҥҥы суол кэмигэр сатаан турбатаҕа. Дьиэлэри уотунан хааччыйарга аналлаах дизельнэй оттугу уонна аһы-үөлү, эми-тому уһук ыраах бөһүөлэктэргэ тиэрдиигэ кэккэ ыарахаттар үөскээтилэр. Кыһыҥҥы суол хоту уонна Арктика улуустарыгар — олох тыгыалас тымыра буолар.
Бу сырыыга суол оҥорооччулар улахан кыһалҕаҕа кыһарыйтардылар. Энергетиктэр маннык уустук түгэҥҥэ бэлэмнэрин биллэрдилэр. Сахаэнерго кыһыҥҥы суол туруутугар кимнээҕэр да ордук кыһаллар тэрилтэ. Тоҕо диэтэххэ, кылгас кэм устата элбэх улууска 25 тыһыынча тонна оттугу тиэрдэр уустук соруктаах. Энергетиктэр олох-дьаһах коммунальнай тэрилтэлэрин эмиэ өйүөхтэрэ.
Кэнники кэмҥэ айылҕабыт көһүппэтэх өттүбүтүттэн уустуктары оҥорон, тулуурбутун тургутарга дылы. Сылын аайы балаһыанньа уустугуран иһэр. Аан дойду саамай ыраах, тыйыс тымныылаах сиригэр хардарыта көмөлөсүһэн эрэ олордоххо сатанар.
