Быйыл, ахсынньы 13 күнүн, Хоточчу оскуолата 95 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир үөрүүлээх күнүнэн биллэрдэ. Бу күн үөрэппит оҕолорбутун, үлэлээн ааспыт учууталларбытын үөрэ — көтө көрсөөрү, историябытын ахтан — санаан ааһаары бэлэмнэнии үлэ бара турар. Кэлиҥ — сылдьыҥ, ыалдьыттааҥ, биһиги оскуолабытыгар үөрэммит, оҕо сааскыт кэрэ кэмнэрин санаан- ахтан ааһыҥ, бииргэ үөрэммит доҕотторгутун, үөлээннээхтэргитин көрсөн дуоһуйа сынньаныҥ диэн, ыҥырар оскуола кэлэктиибэ.
1930 сыл, алтынньыга — Иккис Нөөрүктээйи нэһилиэгэр историческай кэм. Ол былдьаһыктаах кэмҥэ Мушников Филипп Ильич-Кылар кинээс сайылык дьиэтигэр, Ураатаабыкка икки кылаастаах оскуола аһыллар. Кини бастаан Тиэрбэскэ турар, онтон Егоров Петр Иванович, Петров Легентий Иванович туруорсууларынан, 2-с Нөөрүктээйигэ көһөрөн аҕалаллар. Бастакы учууталынан Протодьяконов Егор Николаевич сааһыра барбыт Хачыкаат олохтооҕо киһи буолбута диэн ахтыыга баар.
Ол кэмтэн оҕо аймах олоҕо тосту уларыйбыта, үөрэнээччи диэн ааты толору сүгэн, билии — көрүү аартыгар толору үктэммитэ. Бу сылларга оҕолор Мэҥэ Хаҥалас Ороссолуодатыттан кэлэн, ыалга олорон үөрэнэр түгэннэрэ баара. Онтон олохтоохтор ким ханна кыстаан олорорунан Эдьээликтэн, сорох арыыттан үксүн сатыы сылдьаллара, сороҕор атынан үлэ иннинэ эрдэ аҕалан биэрэллэрэ, онон остуорастара оттубут оһоҕун ааныгар иттэ таарыйа, 5 чаастан уруок ааҕаллара.
1933 сыллаахха оскуола 4 кылаастаах буолар. Дьараас күөл үрдүгэр көһөрүллэн тутуллар.
1954 сыллаахха оскуоланы Дьараас үрдүттэн Матвеев Василий Дмитриевич, Дмитриев Павел Алексеевич, Федоров Афанасий Михайлович кыһын үс буолан, үс атынан оскуоланы көтүрэн, маһын состорон Хоточчуга көһөрөн аҕалаллар. Күҥҥэ хаста да кырыналлара. Тутуутун Яковлев (I Дьөппөн), Новгородов диэн уоллуун моһуонун уларытан туппуттар. Нөөрүктээйигэ турар кэмигэр оскуола балтыһахтыы тутуулааҕа.
Күһүн 1954 сыллаахха оскуола үлэҕэ киирэр. Оскуолалаларын батыһан Нөөрүктээйи ыаллара Хоточчуга көһөн кэлбиттэр.
Бу хаартыскаҕа 1953-54 үөрэх сылыгар үөрэнэ киирбит оҕолор көстөллөр, учуутал — Дмитриев Георгий Михайлович.
- Варламова (Матвеева) Елизавета Егоровна
- Варламов Николай Николаевич-3
- Варламова Туяра Кузьминична
- Васильева Альбина Афанасьевна
- Егоров Егор Ильич
- Егорова Раиса Гаврильевна
- Ефремов Семен
- Макарова Полина Ильинична
- Матвеева Августина Тихоновна
- Зайцева Клара Гаврильевна
- Павлов Петр Николаевич
- Слепцова Екатерина Петровна
- Федотова Светлана
- Яндреева Александра Семеновна
1961 сыллаах хаартыска
Учууталлар — Егорова Розалия Ильинична, Григорьева Вера, Протодьяконов Серафим Петрович, Захаров Григорий Алексеевич, үөрэнээччилэр Варламова Валя, Егорова Нина, Ефимов Коля, Егоров Петя, Егоров Петя, Матвеев Ваня, Мушников Павел, Матвеева Шура, Черноградская Альбина, Иннокентьева Зина, Скрябин Аркадий
«Оскуолалыын сиэттиспитинэн, куруук бииргэ сууласпытынан» диэн өйдөбүл арааһа биһиги нэһилиэкпит историятыгар олус сөп түбэһэр. Хайа да кэмҥэ Хоточчуга оскуола баар буолуохтаах диэн боппуруос сытыытык турар, ол курдук 1987 сыллаахха олохтоох нэһилиэнньэ , төрөппүттэр туруорсууларын өйдөөн — өйөөн, сүүрэн-көтөн оччолорго «Совхоз 50 лет Октября» дириэктэринэн үлэлии сылдьар Анатолий Андреевич Варламов, 1-кы Дьөппөн оскуолатын дириэктэрэ Дмитрий Андреевич Варламов, нэһилиэк депутата Николай Васильевич Варламов хас мунньах, сессия ахсын уоттаах — төлөннөөх тыл этэн, 4 кыбартыыралаах уопсай дьиэ суотугар оскуола тутуллан, бастаан үс кылаастаах начаалынай оскуола оҕолоро үөрэнэн саҕалаан, күн бүгүнүгэр дылы оҕолорбут алаһа дьиэлэриттэн олус кыра саастарыгар тэйбэккэ, ийэ -аҕа тапталыгар бигэнэн, дьиэ кэргэҥҥэ иитиллэн уопсастыбаҕа туһалаах дьон буола тапталлаах оскуолаларыгар үөрэнэ сылдьаллар.
1989 сыл 9 кылаастаах ситэтэ суох орто оскуола аһыллар.
Матвеев Дмитрий Васильевич дириэктэринэн ананар, үөрэх — үлэ күөстүү оргуйар . Онтон уларыйыы- тэлэрийии бириэмэтигэр Дьөһөгөй оҕотугар кыра эрдэҕиттэн чугас киһи Хоточчу сүүрүк сылгыларын харыстаан, оскуола бюджетыгар киллэрэн, 3 сыл илдьэ сылдьыбыта. Дмитрий Васильевич саха төрүт дьарыгын — сылгы иитиитин баһылаан, айааһаан, сүүрүк сылгылары баайан, бу дьарыкка оҕолору үөрэтэн, сыһыаран , кэнчээри ыччакка холобур буолар.
Бу сыл оскуола 9 кылаастанан, элбэх эдэр учуутал кэлэн, кэрэ айылҕалаах Хоточчу хоһуун үлэһит уолаттарын сүрэхтэринэн таптаан, харахтарынан хайҕаан, ыал буолан, Хоточчу нэһилиэгэ биирдэ эдэригэр түспүтэ, нэһилиэк культурнай олохтуун сырдаабыта. Молодежная диэн саҥа уулусса баар буолбута.
1997 сылтан оскуола директорынан Римма Сергеевна Слепцова талыллар. Дьэ бу кэмнэргэ “Школа — центр развития села” бырагыраама күүскэ үлэлээбитэ.
2012 с. оскуолабыт дириэктэрин Слепцова Римма Сергеевна муударай толкуйунан , тус бэйэтин холобурунан Мохсоҕоллоохтооҕу тулаайах оҕолор дьиэлэриттэн оҕолору ылан иитэн, оҕолорго ийэни-аҕаны солбуйан, сылаас сыһыаны бэлэхтээн, күн бүгүнүгэр дылы ийэ — аҕа солбуллубат оруолун толорон, номнуо эбээ-эһээээ буоллулар: Римма Сергеевна, Александр Михайлович Слепцовтар, Татьяна Ивановна Федорова. Оҕону иитиигэ сырдык холобурдара өрөспүүбүлүкэҕэ инники күөҥҥэ сылдьар.
Ити кэмтэн Хоточчу оскуолата тулаайах уонна көрүүтэ- истиитэ суох хаалбыт оҕолору иитиигэ уонна үөрэтиигэ эксперементальнай былаһаакка статуһун ылбыта. Дириэктэр Слепцова Римма Сергеевна көҕүлээһининэн саҕаламмыт бырайыак киэҥ сэҥээрини ылбыта, Россияҕа биллибитэ, икки төгүл өрөспүүбүлүкэтээҕи «Сельская школа образовательная марка» педагогическай дьаарбаҥка кыайыылааҕынан Хоточчу оскуолата буолбута.
Черноградский Павел Петрович салайыытынан, 2013 сыллаахха Вова Яндреев (5 кылаас), Стас Васильев (6 кылаас) “Дохсун” айар дьоҕур күрэҕэр роботы оҥорууга Соҕуруу Кореяҕа 1 миэстэ буолан, умнуллубат түгэни бэлэхтээбиттэрэ.
2017 сыллаахха Раиса Давыдовна Черноградская салайыытынан “Хоточчу кустуга” хомусчуттар ансаамбыллара Москуба куоракка тиийэн, “Рождественскай сулус” курэххэ 1 миэстэлээх дипломан аатын сүгэн, оччолорго кырачаан кыргыттарбыт харахтара үөрүү кыымынан чаҕылыһан кэлбиттэрэ.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи таһымнаах Дьөһөгөй оҕотугар аналлаах сэминээрдэри ыытабыт, ол курдук Хаҥалас улууһугар ыытыллыбыт Олоҥхо ыһыаҕын 1 павильона — Хоточчу оскуолатын “Дэйбиир” сэминээртэн саҕыллан, өрөспүүбүлүкэтээҕи улахан дьоҥҥо уонна оҕолорго аналлаах күрэх буола тэриллибитэ.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, сүүрүк аттар тренердэрэ, сылгыһыт Петр Алексеевич Черноградскай аатынан “Дьөһөгөй” күрэх, научнай-практическай кэмпириэнсийэ сыллата ыытыллан улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥ сэҥээриини ылбыта. Тыа сирин үлэһит дьонун аатын үйэтитэргэ дьоһун үлэ оҥоһулунна, матырыйаал хомулунна.
2023 сылтан « Үрүҥ Дьөһөгөй» диэн оскуолаҕа музей тэриллэн үлэлии турар. Салайааччы Матвеева Зинаида Дмитриевна. Оҕолору тыа сирин үлэтигэр, тыа хаьаайыстыбатыгар сыһыарарга бөҕө акылаат уурулунна.
Биир сэргэх түгэммитинэн «Хоточчуттан сырдык сүүрээн» төрөөбүт тылбыт чэчирии сайдарыгар, сахалыы саҥа , төрүт дорҕоон уостубатыгар аналлаах өйтөн суруйуу, айымньылаах үлэ күрэҕэ буолар. Суруйааччы, биир дойдулаахпыт Анна Егоровна Варламова — Айысхаана тэрийиитинэн саха суруйааччылара дьүүллүүр сүбэҕэ тус кыттыылар, оҕолор үлэлэрин сыаналыыллар, сүбэ — ама биэрэллэр.
Хоточчу ситэтэ суох орто оскуолата тэрийэн ыыппыт сэминээрдэрин кылгастык сырдаттахха;
Кулун тутар 3 күнүгэр 1998 сыллаахха «Оскуола – дьиэ кэргэн бииргэ үлэлээһиннэрэ» улуус иһинэн ыытыллыбыт сэминээр иһинэн тэриллибит кылаас чаастара:
— «Сулустаах чаас» — Егорова Г.А.
— «Кутум-сүрүм Ийэ буорум» — Матвеева С.И.,
— «Саха сылгыта – үтүө сылгы» — Заболоцкая С.Д.,
— «Оҕо олоҕор куонкурус суолтата» — Черноградская Е.В.
— «Кырыйыы» — Егорова Е.М.
Капустина В.П., (2 Дьөппөн), Иванова М.Ф., (1 Дьөппөн) үгүс сылларга үлэлээбит баай уопуттаах атын оскуолалартан кэлбит учууталлар сөбүлээбиттэрин, кэрэхсээбиттэрин, инникитин да төрөппүтү кытта үлэни салгыы ыытаргытыгар баҕарабыт диэн анкетаҕа суруйан хаалларбыттар.
« Организация учебно-воспитательного процесса в малокомплектной школе» семинар кулун тутар 24 күнүгэр 1999 сыллаахха ыытыллыбытын, оскуола ис–тас көстүүтүн, кабинеттар оҥоһууларын, уруоктар тэрээһиннэрин, оҕолор көхтөрүн туһунан оччотооҕуга улуус үөрэҕириитин салалтатын начаалынньыга Абрамов Михаил Михайлович суруйан хаалларбыт анкетатыгар көстөр. « Тыа оскуолата – сайдыы киинэ» сэминээр сыалын ситтэ диэн лозунг этиини суруйан хаалларбыт Николаева Т.П. 1 Дьөппөн санаторнай школатын учуутала. Үгүс кыттааччы « Гидросферы» география уруогун (Васильева Н.И.), 6 кылааска ыытыллыбыт «Аман өс» аһаҕас күрэҕин (Васильева М.В), « Уус-уран кинигэни ааҕыы» Матвеева С.И сөбүлээбиттэрин суруйан хаалларбыттар. Алын кылаас учууталларын куустанан сэминээр туруоруммут сыалын ситтэ, олус үчүгэй уруоктар уонна кылаас чаастара ыытылыннылар диэн суруллан хаалбыт.
Ордук сөбүлээбит уруокпунан 1кылааска — үлэ уруога буолар. Олохтоох матырыйаалы туһаныы Александра Егоровна Винокурова бырагырааматын үгүс киһи сөбүлээбитин ахтан ааспыттар. 2 кылаас – кылаас чааһа «Саха тыла — өбүгэм кэриэһэ». Маннык сэминээрдэр ыытыллаллара олус туһалаах, оскуолалар икки ардыларыгар ыкса сибээһи олохтуур. Уруоктар, мероприятиялар олус тэрээһиннээхтэр. Учуутал барытын аттаран, толкуйдаан, биир уруокка элбэҕи кэпсиирин учууталтан да, үөрэнээччиттэн да үөрүйэҕи эрэйэр.
2000 сыл «2000 үтүө дьыала» хамсааһын иһинэн Хоточчу олохтоохторун күүһунэн спортсаал тутуллан, үлэҕэ киирэр.
Муус устар 25 күнэ, 2002 сыл «Активизация познавательной деятельности учащихся на уроках молодых учителей» оскуола метод күнэ — семинар ыытыллар.
Ахсынньы 4 күнэ, 2007 сыл «Эрэл» оскуола оҕотугар спортивнай кулууп арыллар.
Муус устар 3 күнэ, 2013 сыл. Өрөспүүбүлүкэтээҕи аҕытаассыйалыыр үөрэтэр сэминээр «Социализации детей сирот и детей, оставшихся без попечения родителей в образовательных учреждеиях» буолар.
Алтынньы 9 күнэ, 2014 сыл . “По введению ( по реализацию) прорывных направлений образования в малокомплектных школах и в ДОУ» сэминээр- практикум ыытыллар.
09.12.2014- 9.05.2015 сыллаахха Хаҥалас улууһун иһинэн «Свеча памяти » тэриллэн, улуус бары нэһилиэктэрин кэрийэн, Кыайыы обелисктара барыта оскуолаларынан хомуллан, «Свеча памяти» тэрээһини араастаан тэрийэн ыыппыттара, альбомҥа мунньуллан испитэ оскуола музейыгар баар.
Ахсынньы 13 күнэ, 2014 сыл. «По сохранению, изучению, популяризации якутского героического эпоса Олонхо, возрождению и воспитанию эпической аудитории для учителей якутского языка, литературы, национальной культуры, воспитателей, школьников заречного куста РС(Я)» сэминээр эбии үөрэх тэрээһинэ ыытыллар. Олоҥхо декадата, РФ култуура уонна СӨ Арктика сылларынан « Музей музыки и фольклора народов Якутии» мероприятие ыытыллар, манна Аиза Решетникова бэйэтинэн кэлэн кыттыыны ылар.
Муус устар 11 күнэ, 2014 сыл общественнай-педагогическай конференция «Повысить роль отца в воспитании ребенка» хайысханан буолар.
Бэс ыйа, 2014 сыл. Өрөспүүбүлүкэтээҕи олоҥхо ыһыаҕа Орто Дойдуга буолар. Оҕолорго уонна улахан дьоҥҥо «Дэйбиир күрэҕэ» ыытыллар.
Тохсунньу 27 күнүттэн — олунньу 27 күнэ, 2017 сыл Россия уонна Саха сирин суруйааччыларын уонна суруналыыстарын союһун чилиэнэ, СР культуратын үтүөлээх улэһитэ, СР үөрэҕириитин туйгуна , СР Бэчээтин туйгуна А.Е. Варламова (Матвеева) – Айысхаана 65 сааһыгар аналлаах «Хоточчуттан сырдык сүүрээн» улуустааҕы бастыҥ өйтөн суруйуу күрэҕэ буолар.
Балаҕан ыйыгар , 2017 сыл «Күндэли» оҕо үҥкүүтүн ансаамбыла тэриллэр, салайааччы Готовцева Дария Исаевна.
Кулун тутар 21 күнэ, 2018 сыл. Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, сылгыһыт, сүүрүк ат тренера П.А.Черноградскай аатынан «Дьөһөгөй» күрэх Петр Алексеевич дьиэ кэргэнин уонна аймахтарын көмөтүнэн ыытыллар.
2018 сыл. « Мастерская молодых педагогов» сэминээр.
Кулун тутар 5 күнэ, 2019 сыл. « Специфика организации учебно-воспитательного процесса в малокомплектной школе» сэминээр.
2020 сыл, Аҕалар форумнара буолар.
2020 сыл «ЦОР — в образовательной деятельности» эдэр учууталлар сэминээрдэрэ.
2021 сыл. Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, сылгыһыт, сүүрүк ат тренера П.А.Черноградскай аатынан 8-9 кылаас уолаттарыгар аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи «Дьөһөгөй» күөн- күрэс ыытыллар.
2021 сыл «Хоточчукаана» оскуола театра тэриллэр.
2022 сыл Н.Е.Мординов — Амма Аччыгыйын аатынан «Кэскил» оҕо хаһыатын иһинэн медиа оскуола тэриллэр.
Ыам ыйын 31 күнэ, 2022 сыллаахха «Лучшее образовательное учреждение России» Слепцова Римма Сергеевна оскуола дириэктэрин салайыытынан буолар, Арассыыйатааҕы Национальнай куонкурус лауреаттарын реестрыгар киирэр.
2023 сыл «Дьөһөгөй оҕото» оскуола музейа тэриллэн , Зинаида Дмитриевна Матвеева салайан , музейга элбэх матырыйаал мунньулунна, үлэтин былаана, саҥаттан саҥа идеяларын олоххо киллэрэн таһаарыылаахтык үлэлии сылдьар.
2024 сыл Мария Александровны Уваровская салайыытынан эдэр учууталлар “Лучшие практики наставничества” , “Лучшая реверсивная практика наставничества” Россиятааҕы куонкуруска кыттан, “Лучшие практики наставничества” , “Лучшая реверсивная практика наставничества” регионнааҕы түһүмэҕин «Повышение активности и качества жизни сельских жителей старшего возраста через обучение, общение и социально-значимую деятельность” номинациятын кыайыылаахтара буолаллар. Мария Александровна Хабаровскай куоракка ыытыллыбыт форумҥа кыттар.
2024 сыл Алексеева Алина Анатольевна английскай тылын учуутала эдэр учууталлар профессиональнай «Молодой учитель заречного куста 2024» , үгүс НПК лар, педааҕыылар ситиһиилээхтик кыттан, кыайыылаах буолар.
2024 сыл «Центр родительских инициатив уонна Центр детских инициатив» тэриллэр.
Алтынньы 2 күнэ, 2024 сыл дириэктэр Римма Сергеевна «Лидеры образования России» кыайан, национальнай реестрга киирэр.
2024 сыл түмүгүнэн, Хоточчу оскуолата улуус иһинэн үөрэх хаачыстыбатын көрдөрүүтүнэн 2 миэстэ буолары ситистэ.
2025 сылтан Р.И Брызгалов аатынан траныспар техникумун кытта дуогабардаһан, 6-9 кылаас оҕолоругар тимир суол туһунан билиини биэрэр куруһуок арыллан, оҕолор үөрэнэ сылдьаллар. 7 кылаас үөрэнээччитэ Эрхан Иванов Россия үрдүнэн профессиональнай- техническэй үөрэхтээһин 85 сылыгар аналлаах «Брызгаловскай ааҕыыларга» Готовцева Дария Исаевна салайыытынан, 1 миэстэ буолар.
Тапталлаах оскуолабыт үйэлэри уҥуордаан өссө да чэчирии сайда туруо, үгүс оҕону, кэлэр кэнчээри ыччаты билиигэ — көрүүгэ, сырдыкка сирдээн , сиэтэн иһиэ диэн эрэллээхпит.
Ааптар: Хоточчу оскуолатыгар иитэр үлэни тэрийээччи Мария Васильева.
This post was published on 08.12.2025 12:26 12:26