Баччааҥҥа диэри син кыһалҕата суох этэҥҥэ олорон кэлэн баран хомунаалынай хаһаайыстыба салаатыгар тоҕо эмискэ үпкэ-харчыга улахан ыктарыы үөскээбитин туһунан пленарнай мунньах кэнниттэн Ил Түмэн тутууга, дьиэҕэ-уокка, хомунаалынай хаһаайыстыбаҕа уонна энергетикаҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин Александр Корякины кытта көрсөн кэпсэттим.
Александр Корякин саас-сааһынан бэриллибит боппуруоһу маннык быһаарда:
— Биһиги тымныы тыйыс уһун кыһыннаах дойдуга олоробут, онон сылааһынан хааччыйыы эмиэ сыаналаах. Күн бүгүн нэһилиэнньэ хомунаалынай өҥөнү, ититиини өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн биир тэҥ соҕус тарыыбынан төлүүр, онтон ону хааччыйыы ороскуота тус-туһунан. ОДьКХ судаарыстыбаннай тэрилтэ 28 улууһу сылааһынан хааччыйар, нэһилиэнньэ 74% хабар, хомунаалынай өҥөнү оҥорор 100 тахса бэдирээччиттээх. Сылааһы биэрэр тэрилтэ дьиҥ ороскуотун уонна нэһилиэнньэ төлөбүрүн араастаһыыта субсидия диэн ааттанар. Холобур, киин улуустарга ОДьКХ өҥөтүн 11% төлүүбүт, хаалбыт сууматын бырабыыталыстыба толуйар. Субсидияны 150 тахса хомунаалынай өҥөнү оҥорор тэрилтэ ылар.
2020 с. диэри бүддьүөккэ субсидия 95% көрүллэр этэ, оччолорго 15-18 млрд. солк. ааҕыллара. 2023 с. үбүлээһин кыччаан барбыта, туохха эрэ үп тиийбэтэҕинэ хомунаалынай хаһаайыстыбаттан ылыахха дииллэрэ. Ситэ үбүлэммэккэ хаалааһын мунньуллан испитэ, кирэдьиити кэмигэр төлөөбөтөххүнэ иэс мунньуллар, ол курдук.
Илин эҥэр, Бүлүү бөлөх улуустарыгар 2012 с. бэттэх оһоҕунан оттуллар кэтэх дьиэлэри киин ититиигэ холбоон барбыттара. Толору хааччыллыылаах дьиэлээх дьонтон биһиги тоҕо итэҕэс, былыргылыы мас хайытан, оһоҕу оттон олоробутуй диэн туруорсаллара. Онон хочуолунайдары тутан, киин ититиигэ холбонорго, турбаны атыылаһарга үп-харчы көрүллүбүтэ. Биир өттүнэн субсидия кээмэйэ үрдээн барбыта.
Тэрилтэ кэмигэр сылааһы биэриэн, оттугу тиэйиэн, турба алдьаннаҕына өрөмүөннүөн, хамнаһы төлүөн наада, ол иһин кирэдьиити ыларга күһэллэр, ол иэс билигин 28 млрд. солк. тиийдэ.
Аны 2023 с. оттук сыаната үрдээбитэ, ол сыанатын судаарыстыба буолбакка, биржа быһар. Ньиэп сыаната биир кэмҥэ чэпчии сылдьыбыта, ол хочуолунайдары убаҕас оттукка көһөрбүппүт. Таас чох, ньиэп, гаас, убаҕас оттук сыаната ититии төлөбүрүгэр 50% ылар.
Ити хас даҕаны өрүт мунньуллан, өрөспүүбүлүкэ хомунаалынай хаһаайыстыбата уустук кэмҥэ олорор. Онон оттугу тиэйээччилэргэ иэскэ киирдилэр.
2026 с. бүддьүөт бастакы ааҕыытыгар урукку сыллары кытта тэҥнээтэххэ, үбүлээһин кээмэйэ 6,5 млрд. солк. улаатта. Ол эрэн дьиҥ ороскуот өссө үрдүк. Ахсынньы 1 күнүгэр диэри иккис ааҕыыга тиийбэт үбү булуохтаахпыт, федеральнай киинтэн, нолуоктан үп-харчы киириэ, атын ороскуоту аччатыахтара. Анал байыаннай дьайыы, арҕаа дойдулар сааҥсыйа киллэрэ турар кэмнэригэр бүддьүөккэ улахан ноҕорууска буолар. Бырабыыталыстыба норуот дьокутааттарын кытта субсидия ороскуотун кыччатарга былаан оҥостон үлэлиир. Гаас киирбит нэһилиэктэрэ субсидияттан туораан иһэллэр, Горнай улууһун Ааһыма нэһилиэгэр таһырдьа турар хочуоллаах эбийиэк үлэҕэ киирдэ. Күөх төлөн, киин ититии суох сиригэр автономнай гаастааһын салгыы киирэн иһиэн наада. Массыына гааһы тиэйэн аҕалар, оччотугар нэһилиэк олохтоохторо магистральнай гаас турбатыгар холбонор курдук дьиэлэрин сылытар кыахтаналлар. Билиҥҥи сайдыылаах үйэҕэ дьон оһоҕу оттубакка аныгы технологияны туһанан, дьиэлэрин сылытыахтаахтар.
Ону таһынан, уоту, ууну, сылааһы харыстаан туттар ньымаҕа көһөр, дьон өйүн-санаатын уларытар кэм уолдьаста. Салайар хампаанньалар кыһын баанньык курдук подьезтары сиэри таһынан оттуо суохтаахтар. Сылааһы кэмнээн, ууну харыстаан туттуохтаахпыт. Элбэх кыбартыыралаах дьиэҕэ олорон атын киһи хаһаайыстыбатын курдук буолбакка, бэйэбит дьиэбит курдук сыһыаннаһыахтаахпыт, суруйда Саха парламент саайт.
This post was published on 05.11.2025 15:05 15:05