«Хатас нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо» бэлиэлээх, 2014 сыллаахха олохтон туораабыт Андреев Афанасий Дмитриевич оҕо-уруу төрөтөн, дьиэ-уот туттан олох олорон ааспыт тэлгэһэтигэр бүгүн өйдөбүнньүк сурук саайылынна. Кини Улуу Кыайыы туһугар турууласпыт, ол кэннэ эйэлээх олох тутуутугар сыратын сылбатын биэрбит хоһуун киһи. Салгыы ыам ыйын 9 күнүгэр кини аатынан уулуссаҕа олоҕун, үлэтин кэпсиир QR-кодтаах табличка ыйыахтара.
Афанасий Дмитриевич Андреев 1922 сыллаахха Хатаска Хамыйахтаах диэн учаастакка күн сирин көрбүт. Ас-таҥас кэмчитинэн, олорор сирэ ырааҕынан 4 эрэ кылаас үөрэхтэннэр даҕаны, додо бааччы быһаарсар, ааҕар, суоттуур, суруйар эбит. Сытыы-хотуу, элэккэй, туох да үлэттэн толлон турбат буолан, кими баҕарар кытта тапсан, ханна да сырыттар кимиэхэ да сирдэрбэт үлэһит үтүөтэ, киһи киэнэ бэрдэ дэттэрбит.
Сэриигэ 1942 сыллаахха ыҥырыллан барар, анал түргэтиллибит кууруһу баран, бирисээгэ биэрэн, андаҕар тыл этэн, дьиҥ сэрии уоттаах хонуутугар киирэр. Манна кини унньуктаах уһун сэрии биир саамай хаан тохтуулаах, үгүс сүтүктээх, үрүҥү-хараны араарар, уйаны-хатаны биллэрэр Ржев куорат туһугар кыргыһыыга түбэһэр. Сэрии кэмин Аҕа дойду сэриитин 2 истиэпэннээх уордьана, Маршал Г.К.Жуков мэтээлэ, үбүлүөйдээх сыллар мэтээллэрэ туоһулууллар. Сэрии туһунан кэпсиирин олох сөбүлээбэтэ эбитэ үһү. Ол эрэн Ржев куорат иһин кыргыһыыга маршал Г.К.Жуков кэлэн тыл этиитэ барыбытыгар санаабытыгар санаа, күүспүтүгэр күүс эбиллибитэ диэн махтана ахтара.
Бааһыран демобилизацияланан кэлэр. 1944 сыллаахха Кривошапкина Анастасия Филипповналыын холбоһоннор, 7 оҕону күн сирин көрдөрөн, улахан дьиэ-кэргэн буолаллар. Үлэтигэр үрдүк көрдөрүүлэрин, ситиһиилэрин иһин үгүс элбэхтэ араас наҕарааданан бэлиэтэммит, онтон аҕыйаҕы ааттыыр буоллахха — 1965 сыллаахха бүтүн САССР үрдүнэн «САССР Бастыҥ бостууга», 1970 сыллаахха САССР тыа хаһаайыстыба министиэристибэтин «Сүөһү иитиитин бастакы кылаастаах маастара», мэтээллэр, түөскэ кэтэр бэлиэлэр хаһаайыннара. Тыа хаһаайыстыбатыгар олоҕун 50 сылын анаабыта.
Күн бүгүн кини аатын ааттатар хас да көлүөнэ хаан-уруу дьоно норуот хаһаайыстыбатын араас эйгэтигэр үлэлии-хамсыы, олоҕу кытта тэҥҥэ сайда-үүнэ сылдьаллар. Кинилэр – эмчиттэр, учууталлар, баан үлэһиттэрэ, айылҕаны харыстааһын исписэлиистэрэ, оҕо уһуйаанын салайсаллар, күөх төлөнүнэн дьону-сэргэни, тэрилтэлэри хааччыйаллар, ыраах айаҥҥа сылдьаллар, спорду сайыннараллар, бибилэтиэкэҕэ үлэлииллэр уо.д.а.
Бүгүҥҥү тэрээһиҥҥэ Афанасий Дмитриевич оҕолорун, сиэннэрин, хос сиэннэрин, кийииттэрин, күтүөттэрин кытта нэһилиэк олохтоохторо – ыкса ыаллар Андреевтар, Мордовскойдар, салайааччылар, Тускул КК үлэһиттэрэ, «Сардаҥа» түөлбэ салайааччыта Н.М.Андросов бааллар. Оҕолорун аатыттан педагогическай үлэ бэтэрээнэ, билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор Наталья Афанасьевна, олохтоох дьаһалта салайааччыта Пермяков Евгений Петрович уо.д.а. тыл эттилэр. Ырыа ылланна, хоһоон ааҕылынна, сиэн оҕо QR-код хайдах үлэлиирин көрдөрдө.
Сахалыы сиэринэн алгыстаах алаадьынан айах туттулар.
Бу тэрээһин Хатастааҕы Тускул КК «Узнай свою улицу» диэн бырайыагын чэрчитинэн Хатас нэһилиэгин түмэлин, Хатас нэһилиэгин дьаһалтатын, бэтэрээннэр сэбиэттэрин, Андреев Афанасий Андреевич оҕолорун, сиэннэрин кытта бииргэ үлэлэһэн ыытылынна.
Манна даҕатан эттэххэ, Хатаска 70 уулусса баарыттан, 22 Хатас дьонун-сэргэтин аатынан буолар. Бу дьон туһунан тэттик роликтары оҥорон QR-код көмөтүнэн кэпсиир-ипсиир, билиһиннэрэр табличкалар бу курдук ыйанан иһиэхтэрэ. 2021 сыл балаҕан ыйыгар Куорат күнүн көрсө Николаев Р.Ф. аатынан уулуссаҕа эмиэ маннык тэрээһин буолбута. Үлэ салгыы бара турар.
Ааптар: Наталья Руфова, Хатас
